Zeytin Geleceği Olan Bir Yatırım Olarak Gösteriliyor

Zeytinde dünya ikinciliği yakın

Zeytin rekoltesinde bu yıl 1.5 milyon tona ulaşılabilir. Bu üretim artışı, piyasa lideri Ispanya’nın agresif fiyat politikası nedeniyle kazanca dönüşmeyebilir. Ancak bu duruma rağmen zeytin, geleceği olan bir yatırım olarak gösteriliyor.

Nasıl zeytin bahçesi kurarsınız?

Zeytin bahçesi kurmanın maliyeti oldukça düşük. Dekar (dönüm) başına 25 zeytin fidanı dikilebiliyor. Bu hesapla tanesi 4 TL’den dekar başına fidan maliyeti 100 TL. Sulama sistemi kurulumu, yıllık bakım ve ilaç maliyetleri de 100 TL’yi geçmiyor. Bu noktada devletin zeytin bahçesi için dekar başına 120 TL destek verdiğini belirtelim. İşin uzmanları, zeytincilik yapacaklara en az 50-100 dekar arasında bir ölçekle başlamalarını tavsiye ediyor. Aksi takdirde para kazanmanın zor olduğu belirtiliyor. Tabii zeytinde hasat yapabilmek için 5 yaşına kadar beklemek gerektiğini de hatırlatalım. Hatta ağaçların verimli hale gelmesi 10 yılı bile aşabiliyor. Bu yüzde zeytin yatırımcısının biraz sabırlı olması gerekiyor.

TÜRKİYE’NİN dağı taşı zeytin ağacı oldu. Son 6 yılda 60 milyon yeni ağaç dikildi. Bu ağaçlar meyve vermeye başladıkça rekolte artıyor. Halen Türkiye genelindeki zeytin ağacı sayısı yaklaşık 180 milyon.

Geçen sezon 220 bin ton zeytinyağı, 450 bin ton da sofralık zeytin üretildi. 1 kilo zeytinyağı ortalama 4 kilo zeytinden çıkıyor. Bu hesapla geçen yılki rekoltenin 1.3 milyon ton civarında oluştuğu tahmin ediliyor. Bu üretimle Ispanya ve İtalya’nın ardından dünya üçüncüsüyüz. Yeni dikilen ağaçların tamamı meyve vermeye başladığında dünya lideri olmamız işten bile olmayacak. 2023 yılı projeksiyonlarında zeytinyağı üretimi 600-650 bin, sofralık zeytin üretimi de 550 bin ton olarak öngörülüyor. Ancak sektör temsilcileri bu hedefe 2017 yılında ulaşılmasını bekliyor.

Henüz yeni sezon rekolte tahminleri için erken. Önümüzde uzun bir yaz var. Aşırı, kavurucu bir sıcak, afet boyutunda dolu gibi mevsimsel engeller çıkmazsa bu yıl zeytin rekoltesinde rekor bekleniyor. Bursa’dan Hatay’a bütün zeytin üretim merkezlerinde iyimser bir beklenti hakim.

Fiyatlar da iyi olursa çiftçinin yüzü gülecek gibi. Üreticiden standart sofralık zeytinin kilosu geçen sezon 60 kuruş ile 2 TL

arasında alıcı bulmuştu. Yağlık zeytinin kilosu 40-50 kuruşa satılmış, zeytinyağının üretici çıkış fiyatı ise 5-6 TL arasında oluşmuştu.

İSPANYOLLAR FİYAT KIRIYOR

Ancak bu yıl fiyatlar iki taraftan baskı altında kalacak: Yüksek rekolte ve ihracat pazarlarındaki yoğun rekabet… Ekonomileri sarsılan İspanya, Yunanistan ve İtalya’nın uluslararası piyasalarda aşırı fiyat rekabeti yarattığı belirtiliyor. Öyle ki İspanya zeytinyağının kilosunu 1.7 euro?ya kadar düşürmüş. Bu fiyatlarla bizim ihracatçıların uluslararası pazarlarda fiyat tutturması zor görünüyor.

Zeytinyağında yıllık ihracatımız 180 milyon dolar civarında. Bir iki yıldır gerileme var. TİM (Türkiye İhracatçılar Meclisi) Başkanvekili ve Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği Başkanı Ali Nedim Güreli, rekolte tahmini için henüz çok erken olmasına rağmen iyi bir yıl bekliyor:

“Zeytin ve zeytinyağında üçüncü ve dördüncülük arasında gidip geliyoruz. Zeytin üreticisi üç ülkede kriz var. İspanya, Yunanistan ve İtalya piyasada inanılmaz fiyat rekabeti yapıyor. Ispanya’nın tarım sisteminde ciddi sıkıntılar söz konusu. Türkiye’nin üretim anlamında bir sıkıntısı yok. Ancak fiyat belirleyemiyoruz. 180 milyon zeytin ağacının ağaçların hepsi meyve vermeye başladığında dünyanın iki numaralı üreticisi olacağız. Böylece fiyat belirleme gücünü Ispanya’nın elinden alabiliriz.”

AYVALIK YAĞIŞTAN ETKİLENMİŞ

Zeytin çok geniş bir coğrafyada yetişiyor. Ancak Balıkesir’de Ayvalık, Bursa’da da Gemlik marka olmaya başarmış iki bölgemiz. Ayvalık Ticaret Odası Başkanı Rahmi Gencer, Ayvalık’ta bu yıl yağışlar nedeniyle rekolte kaybı bekliyor:

“Bu yıl aslında var yılıydı. Hatta rekor bekliyorduk. Ancak çiçek dönemindeki aşırı yağışlar zeytine zarar verdi. Buna rağmen geçen yılın üzerinde bir rekolte bekliyoruz. Halen fiyatlar düşük seyrediyor. Bu da üreticiyi üzüyor. Şu anda sızma zeytinyağı 5-6, rafine zeytinyağı 4 TL seviyelerinde. Ayvalık zeytinleri makineli tarıma uygun de ğil. Elle toplanıyor. Bu yüzden maliyeti yüksek. Zeytinyağı fiyatları son 5 yıldır aynı yerlerde dolaşıyor. Buna karşılık maliyetlerimiz katlanıyor. Üretici para kazanmaktan giderek uzaklaşıyor.”

MUTTAN ALIYORLAR

Son yıllarda zeytinciliğin hızla geliştiği illerin başında Mersin geliyor. Özellikle Mut ilçesi adeta zeytinin yeni merkezi haline gelmiş. 12 milyon zeytin ağacına ulaşılmış. Bu ağaçların büyük bölümü son 8 yılda dikilmiş. Mut Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Fevzi Ata, ilçede ağırlıklı olarak sofralık zeytin üretildiğini belirterek, “Yağlık zeytinimizin asit oranı yüzde l’i geçmez. Hem sofralık hem de yağlık zeytinde kaliteli bir üretim söz konusu. Biz henüz zeytinde marka olamadık. Egeli arkadaşlar bizden alıp Gemlik, Edremit diye satıyor. Bundan böyle biz de zeytinimizi tanıtmak için çalışmalar yapacağız. Bütün dünyaya Mut zeytinini duyuracağız” diyor.

Fevzi Ata da düşük fiyattan şikayetçi. 80 kuruşluk zeytinin sadece toplama maliyetinin 30 kuruş olduğuna dikkat çekiyor ve üreticinin bu koşullarda para kazanamayacağını vurguluyor.

İHRACATÇININ ELİ GÜÇLENECEK

İlginçtir, zeytin ağacı sayısında lider- j lik şu anda tütünüyle meşhur Akhisar’ın elinde bulunuyor. Bu ilçede halen 13 milyon üzerinde zeytin ağacı var. Haliyle üreticilerin çoğu da Akhisar’da. Bölgede 100’ün üzerinde zeytin ve zeytinya ğı tesisi bulunuyor. Bu tesislerden biri de peynirleriyle ünlü Kaanlar Gıda’ya ait. 2000 yılından bu yana zeytin işinde de var olan Kaanlar, iki yıl önce Gemlik’teki zey-/ tin işleme fabrikasını Akhisar’a ta-şımış. Kaanlar Zeytincilik Yönetim Kurulu Başkanı Haşan Kaan, rekolte tahminleri için temmuz sonundan itibaren bütün bölgeleri karış karış dolaşacaklarım söylüyor. Kaan’ın ilk izlenimleri ise olumlu.

Türkiye Zeytin Dostu Derneği Başkanı Metin Olken de bu yıl için iyimser bir tablo çiziyor. Geçen sezonun da üretim açısından iyi geçtiğini belirten Olken, ihracat açı-sındansa pek umutlu konuşmuyor:

“Geçen sezon 220 bin ton zeytinyağı, 450 bin ton da sofralık zeytin üretilmiş. Buna karşılık 10 bin ton yağ ihraç edebilmişiz. Bu çok küçük bir oran. Bilimsel veriler ve iklim koşullan bu yıl da iyi bir sezona işaret ediyor. Olağandışı bir durum olmazsa rekolte yüksek çıkacaktır. Ancak üretim artışı stokları da beraberinde getirecektir. Bu da ihracatçı lehine bir piyasa oluşturabilir. Piyasada mal fazla olunca fiyatlar düşeceği için ihracatçının uluslararası piyasalardaki eli güçlenecektir. Tabii bu durum üreticinin aleyhine. O zaman da üreticinin primlerle desteklenmesi gündeme gelebilir.”

Zeytinin kilosu 15 TL’ye nasıl ulaşıyor?
180-200 kalibre diye tabir edilen en kaliteli zeytinin kilosu marketlerde 15 TL’den satılıyor. Sofralık tüketim için ayrılan bu iri ve etli zeytinler çiftçiden 4 TL’ye alınıp 8 ay kaplarda bekletiliyor. Bu dönemde yüzde 20’den fazla ürün kaybı yaşandığı için fiyat 6 TL’ye çıkıyor. Tabii aynı dönemde imalatçının bazı masrafları oluyor. Bu da yaklaşık 3 TL’yi buluyor. Maliyet de otomatik olarak 8 TL’ye ulaşıyor. Toptancı bu fiyattan aldığı zeytin için yüzde 10 lojistik, yüzde da 10 kar oranı eklediğinde fiyat 12 TL’ye çıkıyor. Perakende satıcı da raf fiyatı ve karını eklediğinde 15 TL’ye ulaşılmış oluyor. Zeytinyağında ise bekleme süresi ve fire söz konusu değil. Sofralığa uygun olmayan zeytinler yağlığa ayrılıyor. Bu yüzden zeytinyağının fiyatı zeytinden daha ucuz olabiliyor.
İDRİZ ÇOKAL / Para