Yurtdışında Maden Ocakları İşletmeciliğine Yatırım

İşte yurtdışındaki maden krallarımız

Madencilerimiz Güney Afrika ’dan . Kolombiya’ya, Arnavutluk’tan Kongo’ya birçok ülkede kömür, altın, bakır, nikel ocakları işletiyor. Son dönemin gözdesi ise taşı toprağı altın ülke olarak bilinen Gana •••

DÜNYANIN hemen her yerinde girişimci Türklerin başarı hikayelerine tanık oluyoruz. Kimsenin gitmeye bile cesaret edemediği coğrafyalarda iş kuran girişimcilerimizin bu başarılarına zaman zaman biz de dergimizde yer veriyoruz. Yurtdışında, uzak ülkelerde maden aramak, ocak işletmekse gözü karalığın tam anlamıyla zirvesi. Çünkü maden zengini olarak bilinen bölgeler aynı zamanda gidilmesi en zor olanlar. Güney Afrika, Gana, Kongo, Kolombiya, Mali…

Yurtdışında maden işleten Türk şirketlerin sayısı henüz çok değil. Birkaç büyük grup ancak var. Buna karşılık, başta altın olmak üzere değerli madenler peşinde uzak yollara düşen ve dünyanın öbür ucuna giden onlarca Türk girişimci saymak mümkün…

52 MADEN OCAĞI

Yurtdışında maden işletenler arasında belki en ilginç hikaye Tuncelili Haşan Sitoci’ye ait. Yıllar önce memleketi Tunceli’den Hollanda’ya gurbetçi olarak giden ilkokul öğretmeni Haşan Sitoci, zengin olma hayaliyle dümeni çevirdiği Gana’da 52 madenin sahibi olmuş. Sitoci, bu ülkede o kadar iyi biliniyor ve seviliyor ki “Altın Haşan” olarak nam salmış.

Zengin maden yataklarıyla bilinen Gana’da, Haşan Sitoci dışında birçok Türk girişimci daha var. Bunlardan biri de Emre Nuhoğlu. Nuhoğlu, sadece kendi hikayesini değil “taşı toprağı altın” olarak bilinen Gana’ya Türklerin ilgisini şöyle anlatıyor:

“THY’nin haftada üç kez gerçekleştirdiği Gana uçuşlarında mutlaka altın aramaya giden birilerini görebilirsiniz. Ben 2010 yılında 3 arkadaşımla gittiğim Gana’da önce altın ticaretiyle işe başladım. Yani oradan altın getirip Türkiye’de satıyorduk. Ardından üretime merak sardık ve arama ruhsatı için başvuruda bulunduk. Ruhsatı aldıktan sonra küçük bir yatırımla maden işletmeciliğine girdik. Belghana isimli şirketimizi kurduk. www.myfikirler.com Yaklaşık 1 milyon euro sermayeyle girdiğimiz altın üretim işini 1 yıl sürdürdük. Bir süre sonra maden işleme hakkını devrettik. Ancak altın ticaretini sürdürüyoruz.”

Emre Nuhoğlu, yine bir Türk ortakla hem Gana hem de bu ülkenin komşularından Kongo’da yeni bir yatırıma daha hazırlanıyor. Kongo’da krom madenciliğindeki fırsatları değerlendirmek isteyen Nuhoğlu, Gana’ya yönelik Türklerin ilgisini “Herkes bu ülkede ucuz altın peşinde” sözleriyle anlatıyor.

Gana’da ruhsat sürecinin kısa, altın aramanın da kolay olduğunu belirten Nuhoğlu, yerel halkın da Türklere karşı oldukça sıcak yaklaştığını dile getiriyor. Ancak Gana’da altın yatırımı için mutlaka küçük bir yerel ortak bulunmasını tavsiye etmeden de geçemiyor.

GÜNEY AFRİKA’NIN KÖMÜR KRALI

Vuslat Bayoğlu ise 200] yılında iş teklifi alarak gittiği Güney Afrika’da bir süre üst düzey yöneticilik yapmış. Daha sonra madencilik işine merak sarmış. 1.5 yıl boyunca madencilikle ilgili tüm konferans ve toplantıları takip etmiş. Bu işe yatırım yapmak için gereken bilgi ve donanıma sahip olunca da kömürde karar kılmış.

Kömür madenciliği için yerel ortak arayışına giren Bayoğlu’nun kapısını Güney Afrika’da ortak madencilik yatırımı yapmak isteyen iki kişi çalmış. Vuslat Bayoğlu da Çalışkan ve Tayyip gruplarının sahibi olan bu işadamlarıy-la ortaklık yaparak Sumo Coal şirketini satın almış. Hızla büyüyen şirket, o dönemde 1.5 milyon ton olan yıllık kömür üretimini 30 milyon tona kadar çıkarmış.

Güney Afrika’da madenciliği öğrenen ve kömür üretimini büyüten Vuslat Bayoğlu, halen Türkiye’de bu iş için kurduğu Ore Mine şirketiyle kömür ticaretini devam ettiriyor.

“RİSK ALABİLEN KAZANIR”

TOBB Madencilik Sektör Meclisi Başkanı İsmet Kasapoğlu, Türkiye’nin maden çeşitliliği açısından fakir bir ülke olduğunu söylüyor. Ardından da dünyada ihtiyaç duyulan 100’e yakın maden çeşidinin çok az bir kısmının Türkiye’de üretilebildiğini hatırlatıyor. Kasapoğlu, rezervleri yeterli olmayan büyük ülkelerin yurtdışına yöneldiğine ve uzak bölgelerde madencilik yatırımı yaptığına dikkat çekiyor. Türkiye’deki büyük grupları yurtdışında madencilik yatırımı için ikna etmeye çalışan Kasapoğlu, bu çabasının istediği sonucu vermediğinden yakınıyor.

İsmet Kasapoğlu’na göre Türk şirketlerinin yurtdışın-daki madencilik faaliyetleri ve yatırımları çok küçük miktarlarda. Bunların çoğu da uluslararası dev şirketlerin alt taşeronluğundan oluşuyor. Kasapoğlu, “Madencilik karlı bir iş alanı. Ancak risk almasını bilmek lazım. “Hammadde maliyetini nasıl yönetebilirim” diye kafa yormak gerekiyor.” diyor. Türkiye’de maden arama ruhsatı sayısındaki patlamayı gerçekçi bulmayan Kasapoğlu, “1985 yılında çıkan Madencilik Kanunu’nda tek bir dilekçeyle ülke genelinde arama-faali-yet izni alınabiliyordu. 2004’te yapılan değişiklikle arama izni 2 bin hektarla sınırlandırıldı. Hal böyle olunca ruhsat sayısı da bir anda fırladı” diye konuşuyor.

Kim, nerede, hangi madenle ilgileniyor?

VTG Holding: ODTÜ mezunu üç genç; Gökhan Kantarcıgil, Vuslat Bayoğlu ve Tarık İmre tarafından 2006 yılında Güney Afrika’da kuruldu. Halen Güney Afrika’da 2 kömür madeninde üretim, 5 sahada ise kömür arama faaliyeti sürüyor. Güney Afrika’daki üretiminin yüzde 70’ini Türkiye, İngiltere, Fransa, Hindistan, Pakistan ile Doğu Afrika’ya ihraç ediyor. 100’e yakın sahada ise demir, platin ve krom arama faaliyetini sürdürüyor. Orta vadede Kolombiya ve Mozambik’te maden projelerinde faaliyet hedefleyen VTG Holding, uzun vadede ise madencilik sektöründe öne çıkan Kanada, Avustralya ve ABD gibi ülkelerde şirket satın alma yoluyla büyümeyi planlıyor. Türkiye’deki faaliyetlerini Oremine Madencilik, VTG Nikel, VTG Bakır ve VTG Kömür şirketleriyle yürüten holding, geçen yıl en büyük nikel rezervine sahip Manisa Turgutlu’daki Çaldağ projesini European Nickel’den (ENK) 40 milyon dolara satın almıştı.

Akdağlar Madencilik: 1930’lu yıllarda Osman Akdağ tarafından kurulan Akdağlar Şirketler Grubu A bünyesinde yer alıyor. Şirketi şu anda üçüncü kuşaktan Mehmet ve Eyüp Akdağ kardeşler yönetiyor Akdağlar Madencilik, Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde büyük hacimli kazı, dolgu, dekapaj, yol ve agrega üretimi yapıyor. Şirket, Arnavutluk’ta ise bu ülkenin en büyük nikel sahalarından birinde çalışma yürütüyor.

Ber-Oner Madencilik: Ber-Oner Grubu yıllardır madencilik sektöründe faaliyet gösteriyor. Türkiye, Arnavutluk ve İran’da bakır, çinko ve kurşun üreten ocakları, fabrikaları bulunuyor. Diyarbakır’da ise İtalyan Pedrini firmasıyla ortak olduğu bir mermer işleme tesisi var.

Çalışkan Grup: Denizcilik, turizm ve enerji ana iş kollarında faaliyet gösteren grup, ayrıca hayvancılık, madencilik ve kömür ticareti yapıyor. Yurtdışında madencilik işine ise 2002 yılında Güney Afrika’da yerel Sumo Coal şirketini satın alarak adım attı. Kömür cevheri çıkarma ve işlemenin yanı sıra maden arama, rezerv tespiti, sondaj gibi faaliyetler yürütüyor. Son verilere göre yıllık üretim kapasitesi 1 milyon tona yükselmiş durumda.

Dedeman Madencilik: Turizm yatırımlarıyla tanınan Dedeman Grubu bünyesindeki şirket, Türkiye çapında 67 maden sahasına sahip. Üretim ve pazar payı özel sektör krom madenciliğinin öncülerinden. Kromu 1947 yılından bu yana Kayseri’ye bağlı Toruntepe-Pınarbaşı, 1985 yılından bu yana Pulpınar, 2006 yılından bu yana da Adana Aladağ’daki ocaklarından çıkarıp işliyor. Kayseri, Niğde, Ordu, Balıkesir, Çanakkale, Sivas ve Çorum illerinde ise toplam 26 çinko-kurşun ve bakır madeni sahası bulunuyor. Dedeman Madencilik, yurtdışında ise Arnavutluk’ta bakır projesi yürütüyor. Bu ülkedeki yatırımın yakın gelecekte üretime geçmesi bekleniyor.

Demir Export: Koç Grubu’nun madencilik şirketi Demir Export, 1957 yılında demir cevheri üretimiyle işe başladı. Ardından baz metallerden çinko, kurşun, gümüş ve bakır cevheri konsantreleri; parça ve konsantre olmak üzere krom cevheri üretimine de başladı. Demir Export’un  faaliyetleri üc ana başlıkta toplanıyor: Madencilik, taahhüt ve etüt-arama-proje… Şirket, ruhsatına sahip olduğu sahalarda olduğu gibi ruhsatı kamuya ve diğer kişi ve kuruluşlara ait sahalarda da anlaşmalar kapsamında madencilik faaliyeti yürütüyor. Demir Export yurtdışında ise Birleşik Arap Emirliklerl’nde kırma taş işletmeciliği yapıyor.

Ekin Maden: 1982 yılında kurulan Ekin Maden, Türkiye’nin en önemli demir dışı metal tedarikçisi konumunda. Ağırlıklı olarak çinko, kurşun, bakır, krom cevher ve konsantresini üretip ihraç ediyor. Aynı zamanda çinko, kurşun, alüminyum metal, bakır katot-filmaşin ithalatı ve dağıtımını yürütüyor. Metalik cevher ihracatında Türkiye’nin ilk üç firmasından biri. Ankara’da maden analiz ve Ar-Ge laboratuarı, Mersin’de ise maden kırma ve depolama tesisi bulunuyor. Yurtdışında ise Arnavutluk’ta maden ocaklarına ve işleme tesisine sahip. Yıllık 50 bin ton bakır üretim kapasitesi ve satışıyla Arnavutluk’un en büyük ihracatçı firmalarından biri. Ayrıca KanadalI ortağıyla birlikte yine Arnavutluk’ta altın madeni işletmek üzere de çalışmalar yürütüyor.

Goldart Holding: 2002 yılında Yalınkaya Holding’in tüm değerli madencilik faaliyetlerini bünyesinde toplamak üzere kuruldu. Goldart Holding bünyesinde en çok bilinen kuyumculuk markası Goldaş. Altının her alanında uzmanlaşan Goldaş Kuyumculuk; 8, 9,10,14,18, 21, 22 ve 24 ayar altın, 925 ayar gümüş ve diğer değerli madenlerden takı üretiyor. Goldart Holding, kıymetli maden ticaretinde öncelikli olarak bölgesel anlamda, daha sonra doğu pazarlarında güçlenmeyi hedefliyor. Grubun yurtdışındaki en son girişimi ise Gana ve Mali’de altın arama çalışmaları oldu.

Gülaçtı Aydıner Ortaklığı: Gülaçtı Şirketler Grubu kuyumculuk, döviz alım-satımı, ithalat-ihracat, yapı inşaat ve madencilik alanlarında Kocaeli ve İstanbul’ da faaliyet gösteriyor. Gülaçtı Grubu’nun madencilik işlerini 2007 yılında kurulan Global Madencilik yürütüyor. Global Madencilik, halen ülke genelinde 10 maden sahasında araştırma ve bir sahada işletme ruhsatına sahip. Aydıner Grubu ise 1970’li yıllardan bu yana baraj, bina, altyapı, yol ve benzeri alanlarda taahhüt işleri yapıyor. Bünyesinde enerji, sanayi, ziraat, turizm, ticaret, gıda ve madencilik alanlarında faaliyet gösteren 13 şirket daha bulunuyor. Bu iki grup Moğolistan’da ortak altın arama projesi yürütüyor.

Nesko Madencilik: 1987 yılında bu yana demir dışı madencilikte bakır, çinko ve kurşun üretimi yapıyor. Ülke içerisinde sahip olduğu ruhsat sahalarında araştırmalarını sürdüren firma, Giresun Şebinkarahisar’da çinko ve kurşun; Çanakkale Yenice’de çinko, kurşun ve bakır; Gümüşhane Akdağ’da çinko ve kurşun; Zerbenos’ta ise bakır madeni işliyor. Ayrıca Mersin’de kırma tesisi, Kayseri Başköy’de kalsine tesisi ve yine Kayseri Kavak’ta da birjig tesisi var. Yurtdışında ise İran’da hissedarı olduğu Ber-onerTehran şirketiyle çinko ve kurşun, Arnavutluk’ta da hissedarı olduğu Ber-Alb firmasıyla bakır üretiyor.

Soma Maden Grubu: Türkiye’nin önemli linyit havzalarından Soma’nın Geventepe ve Eynez bölgelerinde yılda ortalama 6 milyon ton kömür üretip Türkiye Kömür İşletmeleri’ne satıyor. Soma Holding bünyesindeki Minsan Madencilik, 1996 yılından bu yana Mersin’de krom üretiyor. Grubun madencilik ekipmanları üreten şirketinin adı ise Gürmin Makine… Soma Holding, yurtdışında ise krom, bakır, nikel madenleri konusunda zengin rezervlere sahip Arnavutluk’ta metalik maden projeleri geliştirmek üzere 2011 yılında Turkish Albanian Mining Sha şirketini kurdu. Başkent Tiran’da jeolog ve maden mühendislerinden oluşan bir ekip oluşturulmuş durumda. Çalışmalar krom ve bakır Projeleri üzerine yoğunlaştırılıyor.

ERKAN KIZILOCAK / Para Dergisi