Uzmanından elektrik faturası okuma rehberi

Elektrik faturalarıyla ilgili şikayetlerden yola çıkarak, fatura okuma rehberi hazırladık. Uzmanlarla birlikte A’dan Z’ye tüm teknik konuları masaya yatırdık. Tüketiciler, biraz sabırla elektrik faturalarının içeriğini ayrıntılı olarak çözebilir…

GEÇTİĞİMİZ hafta tüm Türkiye’yi etkileyen büyük bir elektrik kesintisi vakası yaşadık. Arızamn sebepleri araştırılmaya devam ediyor.

Elektrik faturaları tüketicilerin en fazla yakındığı konulardan biri. Kime sorsanız mutlaka bir şikayet duyarsınız. Elektrik dağıtım şirketlerinin özelleştirilmesi öncesinde de bu şikayetler vardı. Ancak son dönemde elektrik aboneleriyle ilgili mağduriyetler ve gelen şikayetler daha fazla kamuoyuna yansımaya başladı. Örneğin, ayın yarısını evde geçirmediği halde önceki aya oranla daha yüksek gelen faturalar, astronomik faturalar, bir ay yerine 45 günlük okunan faturalar vs…

TÜKETİCİNİN ŞİKÂYETLERİ VAR

Elektrik faturaları teknik ifadelerden ve çok sayıda kalemden oluştuğu için çoğu zaman tüketiciye karmaşık geliyor. Çünkü faturalarda aktif enerji bedeli dışında kayıp-kaçak ve birçok hizmet bedeli için alman paylar da gösteriliyor. Hal böyle olunca bir faturayı okumak ve tüketicinin kafasındaki sorulara yanıt vermek önem kazanıyor.

Elektrik dağıtım şirket yetkililerinden edindiğimiz bilgilere göre, abonelerin kuramlara yaptığı fatura itirazlarının büyük bölümü ikna ile çözülüyor. Yani aslında yüksek diye itiraz edilen faturalarda çoğu zaman yanlış anlaşılma olduğu ortaya çıkıyor. Tabii tüketicinin de haklı olduğu durumlar oluyor. Bu durumda yeniden faturalandırma yapılıyor. Birçok dağıtım şirketi bünyesinde fatura danışma birimi oluşturulmuş durumda. Bununla ilgili olarak çağrı merkezleri de hizmet veriyor.

Para Dergisi olarak son dönemde artan ve pek çoğu da kamuoyuna yansıyan fatura şikayetlerini dikkate alarak, dağıtım şirketleri yetkilileriyle görüştük. Elektrik faturalarıyla ilgili A’dan Z’ye tüm itiraz konularını, teknik bilgileri ve fatura okumayı kolaylaştırıcı bilgileri uzmanlardan öğrendik, ayrıntılı bir şekilde masaya yatırdık…

ELEKTRİK TARİFESİNE DİKKAT!..

Elektrik tüketiminde tarife “tek zamanlı” ve “çok zamanlı” olmak üzere ikiye ayrılıyor. Tek zamanlı tarife, gün boyu sabahtan akşama kadar 24 saatlik periyodu kapsıyor. Bu tarifede tek fiyat üzerinden ücret-lendirilme yapılıyor. İkincisi ise çok zamanlı tarife. Bu tarifede elektrik tüketimi gündüz, puant ve gece olmak üzere üç ayrı zaman dilimine göre farklı ücretlendiriliyor. Gündüz saat 06:00-17:00 arasını, puant 17:00-22:00 saatleri arasını, gece ise 22:00-06:00 saatleri arasını kapsıyor. Buradaki temel prensip tüketim alışkanlığına dayanıyor. Çünkü elektriğin en pahalı olduğu saatler puant saatleri olurken en ucuz olduğu zaman dilimi gece saatleri. Özellikle gece çalışan ve üretim yapan fabrikalar çok zamanlı tarifeye göre elektrik kullandıkları zaman avantaj sağlayabiliyorlar. Ancak, rutin bir tüketim alışkanlığı olan aboneler için çok zamanlı tarife faturayı artırabiliyor. Keza çok zamanlı tarifede gündüz tüketimi normalden daha yüksek ücretlendiriliyor. Uzmanlar, tarifeye karar verirken tüketim alışkanlığının mutlaka göz önünde tutulmasını öneriyor.

MEVSİMSEL TÜKETİM EĞRİSİ

Elektrik faturalarıyla ilgili en çok yapılan şikayetlerden biri yaz ve kış ayları arasındaki fark. Bu fark, halk arasında en çok konuşulan konular arasında yer alıyor. Elektrik tüketimi uzmanların tanımıyla “sinüs eğrisi” şeklinde hareket ediyor. Yani bir yıl içindeki tüketim ilkbahar ve yaz aylarında artarken, sonbahar ve ilkbahar aylarında azalıyor. Kışın artmasının nedeni ısınma için kombi ve elektrikli ısıtıcı gibi cihazların devreye girmesi ve aydınlatma süresinin uzaması. Yaz aylarındaki tüketim ise soğutma ihtiyacı nedeniyle klima ve vantilatör gibi cihazların devreye girmesiyle artıyor. Diğer etkenler de aşırı sıcaklar nedeniyle buzdolabının daha yüksek derecede çalıştırılması ve daha fazla evsel ve bireysel temizlik ihtiyacının doğması.

FATURA HESAPLAMA YÖNTEMİ

Elektrik faturasında öncelikle gelen fatura üzerinden ilk endeks ile son endeksin farkını alarak tüketim miktarınızı belirleyin. Elde ettiğiniz tüketim miktarınızı elektrik birim fiyatıyla çarparak aktif enerji bedelini ortaya çıkarın. Sonra yine tüketim miktarınızı faturanız üzerinde yer alan kayıp-kaçak bedeli, perakende satış bedeli, dağıtım bedeli, iletim bedeli, belediye payı, TRT payı, enerji fonu, sayaç okuma bedeli ile ayrı ayrı çarpın. Çıkan tüm tutarları topladıktan sonra KDV’sini ilave ettiğinizde ödeyeceğiniz miktarı bulmuş olursunuz.

DOLARA BAĞLI KATSAYILAR

Elektrik zammı denilince aktif eneıji bedelini anlamak gerekiyor. Elektrik zammı ise öyle “ha denilince” yapılan bir şey değil. Katsayılar ise yukarıda saydığımız hizmet bedellerini ifade ediyor. Bu katsayılar EPDK tarafından üçer aylık dönemlerde dolar kuruna bağlı olarak değiştirilebiliyor. Her hizmetin bir bedeli var ve her birinin ayrı katsayısı söz konusu. Katsayı artınca tüketim miktarıyla çarpıldığında tutar yükselmiş oluyor. İşte faturanın anlaşılmaz hale gelmesi veya müşteri tarafından karmaşık bulunmasının en büyük sebebi bu.

EPDK’DAN OTOMATİK HESAPLAMA

Elektrik abonelerinin yoğun şikayeti ve dağıtım şirketlerine yönelik eleştiriler üzerine Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) kendi web sitesi üzerinden “Elektrik Faturası Hesaplama” hizmeti vermeye başladı. Dağıtım şirketinden gelen faturadaki bilgileri girdiğinizde sistem sizin için otomatik hesaplıyor. Bu sayede tüketiciler dağıtım şirketinden gelen faturayı karşılaş-tırabiliyor. Bir nevi faturanızı teyit edebilirsiniz. Faturadan bağımsız olarak elektrik tüketiminizi hesaplamak için de yine dağıtım şirketlerinin web sitelerinden faydalanabilirsiniz. Örneğin, CLK Boğaziçi Elek-trik’in www.bepsas.com.tr linkini tıklayarak tüketiminizi hesaplayabilirsiniz.

İTİRAZ KONULARI

Faturaların yüksek gelmesindeki en önemli sebeplerden birisi tarife dönemlerindeki uzamalar. 30 günlük okunması gereken faturalar çeşitli sebeplerle 40-45 günlük okununca fatura artmış oluyor. Bunun dışında yetkililere göre, diğer bir sebep ise fatura okuma zamanının tarife dönemlerine denk gelmesi. EPDK üçer aylık dönemlerde ulusal tarifelerde değişiklik yapıyor. Bunun dışında son ödeme tarihi geçmiş faturalar için uygulanan gecikme zammı bir sonraki faturaya yansıtılıyor. Bir başka sebep gecikmeden dolayı elektrik kesilmişse, yeniden açıldığında açma-kapama bedeli takip eden aydaki faturaya yansıtılıyor. Bazen de sayacın arızalanması nedeniyle bir ay fatura çıkmayabiliyor. Sayaç değiştirilene kadar geçen zamandaki tüketim bir sonraki faturaya yansıtılıyor.

Bir de tüketicinin kabusu olan faturalar var. Hanelere gelen astronomik faturalar. Binlerce liralık elektrik faturasını gören ve şok olan tüketiciler soluğu elektrik dağıtım şirketlerinde alıyor. İşte en çok merak edilen bu hatanın sebebi, sayaçtaki endeksin devriyle ilgili. Genelde bu endeks değeri 0.900, 0.999 gibi rakamlarından oluşur. Bunun l’e tamamlandığı dönemde okunan sayaç hatalı sonuç veriyor. Örneğin 360 TL olması gereken tutar çarpım hatası nedeniyle 36 bin TL çıkabiliyor.

ÇÖZÜME KAVUŞTURMA SÜRECİ

Elektrik faturalarına gelen itiraz ve bunların çözüme kavuşturulması için dağıtım şirketleri bünyesinde fatura danışma birimleri ve çağrı merkezleri hizmet veriyor. Herhangi bir dağıtım şirketinin ismini vermek istemediğimiz için Türkiye’deki en büyük elektrik dağıtım şirketleri nezdinde bir araştırma yaptığımızı belirtelim.

Bu araştırmaya göre, örneğin büyük dağıtım şirketlerinden birine bir ayda 2 bin 35 itiraz başvurusu yapılmış. Bunun bin 260’ı faturayla ilgili teknik açıklama yapılarak çözüme kavuşturulmuş. 775’i için dağıtım şirketi inceleme kararı vermiş. Bu araştırmalarda 310 başvuruda dağıtım şirketi haklı çıkmış. Dağıtım şirket yetkilileri, istatistiksel olarak yapılan itirazlarda hatalı fatura oranının yüz binde l’i ancak bulabildiğini öne sürüyor.

YÜZDE 30’DAN FAZLAYA İNCELEME

Elektrik faturalarıyla ilgili eleştiri konularından biri de özelleştirme sonrası dağıtım şirketlerinin gizli zam yaptığı yönünde. Dağıtım şirket yetkilileri ise, bunun mümkün olmadığını, çünkü tarifelerin EPDK tarafından belirlendiğini söylüyor. Dağıtım şirketleri bünyelerinde fatura kontrol merkezleri oluşturmuş durumda. Buna göre, fatura okuyan teknisyenlere talimat verilmiş. Sayaç okunduğunda fatura bedeli bir önceki aydan yüzde 30’dan yüksek çıktığında fatura kesilmemesi konusunda uyarı yapılmış. Bu durumdaki abonelerin durumu incelemeye alınıyor.

Öte yandan dağıtım şirketlerinin kar marjları ise aktif enerji bedeli üzerinden hesaplanıyor. Bu oran ise yüzde 3.49. Bunun dışındaki bedeller diğer kurumlar adına dağıtım şirketleri tarafından tahsil edilmiş diyor.