Üniversite Tercihinde İş Garantili Meslekler

Üniversite tercihi yapacaklar için iş garantili meslekler. Tercih dönemindeyiz. Adaylar son kararlarını vermek üzere. Pek çok üniversite öğrencisi “Acaba mezun olunca iş bulabilecek miyim?” sorusunu soruyor kendine, öte yandan 10 yıl sonra, şu an adını bile bilmediğimiz yeni iş ve mesleklerin ortaya çıkacağı biliniyor. Son derece kafa karıştırıcı bir dönemde olduğumuz su götürmez bir gerçek, örneğin iklim krizi yepyeni meslekler ortaya çıkaracak, birçoğunu şu an tahmin bile edemiyoruz.

İK Uzmanlarından tercih sürecine ışık tutacak tavsiyeler

Ürün DİRİER ; Uzay turizminin başlamasıyla birlikte ihtiyaç duyacağımız uzay rehberleri ve her saniye üretmekte olduğumuz akıl almaz büyüklükteki datayı araştırıp analiz edecek veri madencileri gibi sıfır kilometre meslekler yönümüzü belirleyecek. îş yeri mimarı, algoritma uzmanlığı, otomasyon uzmanlığı, yapay zeka geliştiriciliği, zaman planlama danışmanı, e-ticaret uzmanlığı ve veri gizliliği yöneticiliği gibi 10 yıl önce pek bir anlam ifade etmeyen meslekler bugün oldukça popüler. Buradan hareketle, 10 yıl sonra da bugün için bir anlam ifade etmeyen işlerin popüler olacağını tahmin etmek zor değil. Peki çeşitli sektörlerde IK uzmanlarının en çok aradığı meslek ve pozisyonlar neler? Geleceğin iş dünyası nasıl olacak? Hangi bölümlerden mezun olmak ileride avantaj sağlayacak? İnsan Kaynakları (IK) uzmanları, üniversite tercih sürecine ışık tutacak tavsiyelerini paylaştı.

Ekspertiz Meslekler Her Daim Revaçta

24 Saatte Iş’in kurucu ortağı Gizem Yasa’ya göre her dönemin geçer akçesi, ekspertiz gerektiren tüm meslekler altın değerinde. Otomobil tamir ustasından tutun da forklift kullanıcısına, elektrik teknisyeninden hamur ustasına, CNC operatörüne gerçek anlamda edinilmiş her meslek çok değerli. Tüm bu pozisyonlar sürekli olarak aranıyor ve talep arzdan her zaman daha fazla oluyor. Hal böyle olunca da işverenlerin vermek istediği maaş miktarları ve imkânlar çok daha fazla oluyor.

Bunun dışında piyasanın ihtiyaçları ile yükselişe geçen meslek gruplarının da dikkat çektiğine işaret eden Yasa, “Bunların başında yazılım mühendisleri geliyor. Özellikle uzaktan çalışma konusu popülarite kazandığından beri iyi yazılım mühendisleri yurtdışı bağlantılı iş ve projelerde çalışabildiklerinden kazançları çok arttı. Bu da iç piyasadaki arzı olumsuz etkiliyor ve şirketler yana yakıla yazılımcı arıyor. Diğer taraftan e-ticaretin pandemi ile yükselişe geçmesi ile birlikte e-ticaret operasyonunun içinde çalışan uzmanından depo görevlisine, kuryesine ciddi bir talep yoğunluğu söz konusu” diyor.

Erken yaşlarda edinilen mesleklerin ileri yaşlarda çok değerli edinimlere dönüştüğüne de değinen Yasa, “Bu bilinçle hareket etmek ve bir noktaya odaklanarak hedefli bir kariyer yolculuğu yapmak iş yaşamını daha keyifli hale getiriyor ve maddi kazanımı kesinlikle artırıyor. Gençler ideal işi beklemeyi seçerlerse bu bir problem. Deneyimin her türlüsü deneyim edinmemekten daha iyi. Eğer idealdeki işi bulamıyorlarsa servis elemanlığından satış danışmanlığına, çağrı merkezi uzmanlığına kadar deneyim gerektirmeyen pozisyonlarda çalışmalarını ve bu esnada kendilerini keşfedip yaptıkları meslek dalından kendilerine farklı özellikler katmalarını yüreklendirmek gerekiyor” diye konuşuyor.

Teknik Pozisyonlarda Arayış Daha Fazla

Workindo Pazarlama Direktörü Volkan Kırtok’un aktardıklarına göre, her sektörde olduğu gibi adaylar arasında artan rekabetle birlikte, teknik işlerdeki arayış genel pozisyonlara göre daha fazla. Teknik konularda uzman olanlar, daha hızlı iş bulmalarıyla diğerlerine göre avantajlı konumda. Bazı pozisyonların popülerliğinin hiç azalmadığına ve azalmayacağına vurgu yapan Kırtok, “örneğin halen ülkemizde ve dünyada inşaat mühendisi, mimar gibi genel pozisyonlara olan arz yüksek.

Workindo verilerine göre en çok ihtiyaç duyulan pozisyonlar sırasıyla; İnşaat Mühendisi (Şantiye), Mimar (Şantiye), Yapı Teknik Ressamı (Teknik Ofis), İnşaat Teknolojileri Teknisyeni (Teknik Ofis), İnspektör (Kaba İnşaat), İnşaat Teknikeri (Kaba İnşaat), Elektrik Mühendisi (Şantiye), Beton, Kalıpçı ve Demirci Formenleri (Kaba İnşaat), Elektrik Tesisatı ustası” diyor. Çok klişe gibi gözükse de adaylar arasında artan rekabette farklılaşmanın güncelliğini koruyor olduğuna işaret eden Kırtok şunları aktarıyor: “Bu farkı yaratmak, uzun vadeli kariyer planında, adayların diğerlerinin önüne geçmesini sağlayacaktır, öğrenciler, bir uzmanlığın alt uzmanlığını öğrenmek ve o alanda yeteri kadar tecrübe kazanarak aranılan bir aday olmak konusunu mutlaka göz önünde bulundurmalı.

Görüştükleri firmaların randevularına saatinde katılmalarını ve mutlaka o firmanın ne iş yaptığı ile ilgili ön araştırma yapmalarını tavsiye ederim. İlgili ve alakalı davranarak, iş görüşmesini yapanların gözünde diğer adayların önüne geçebilirler. Ayrıca iş hayatında sebat etmek de çok önemli bir konu. Kariyer uzmanlarının, çok sık iş değiştiren profesyonellere bakışı pek olumlu değildir. Bunun için girdikleri bir işte ortalama minimum 1-2 yıl arası çalışmalarını ve daha erken iş değiştirmemelerini tavsiye edebilirim.”

Her Gün Yeni Bir İş

Oxygen Consultancy Genel Müdürü Zeynep Doğrul Aşar ise, şu anda yaptığımız pek çok işin 50 yıl içinde robotlar ve bilgisayarlar tarafından yapılacağına değinerek, “Teknolojinin tamamen hakim olduğu yeni dünyada her geçen gün yepyeni bir meslek ve iş alanı açılıyor. Şirketlerin de değişen teknolojiye ayak uydurarak bugün adını yeni duyduğumuz bir mesleğe yarın istihdam garantisi verdiğini görüyoruz. Gençlerin seçim yaparken yatkınlıklarının hangi yönde olduğunun farkında olması gerekiyor.

Örneğin sayısal ve matematik becerileri gelişmiş olan bir gencin önümüzdeki süreçte yüksek teknolojiye dayalı mühendisliklerin daha iyi iş imkanları sağlayacağını araştırması ve bilinçli bir şekilde Genetik, Bilgisayar ile Elektronik ve Haberleşme mühendisliklerinin yanı sıra Endüstri ve işletme Mühendisliği gibi bölümlere yönlenmeyi keşfetmesi, araştırması gerekiyor” açıklamasında bulunuyor.

Bu nedenle Batı ülkelerinde meslek seçimi konusunda gençlere ve ailelerine yardımcı olmak üzere çalışmalar yürüten Mesleğe Yöneltme Merkezleri ve Meslekî Rehberlik Büroları olduğunu aktaran Aşar şu bilgileri veriyor: “Bu merkezlerdeki uzmanlar öncelikle gençleri tanıyıp güçlü yanları ve gelişim alanlarını belirlemek üzere çalışmalar yapıyor; ilgi alanlarını belirleyip, cesaretlendirme ve seçtiği meslek geçerli değilse bu konuda bilgilendirme yaparak hayatlarının akışını belirleme noktasında yol gösteriyorlar. Ülkemizde de yaygın olmamakla birlikte lise ve üniversitelerde Rehberlik Servisleri, öğrencilere atanan Mentor Ve Koç’lar ve kariyer günleri adı altında her meslekten uzman ve beyaz yakalıların konuşmacı olarak davet edildiği panellerle destek sağlanmaya çalışılıyor.”

Uzaktan Çalışma Direktörleri Geliyor

Türkiye insan Yönetimi Derneği (PERYÖN) Yönetim Kurulu Başkanı Buket Çelebiöven, Sağlık, e-ticaret, gayrimenkul, yazılım ve veri uzmanlığı gibi alanlarda personel arayışının arttığına işaret ederek, “Bunların ışığında en fazla çalışan arayan iş gruplarının; dijital pazarlama uzmanlığı, sağlık destek personelleri, eğitim profesyonelleri, dijital içerik üreticiliği, profesyonel ve kişisel koçluk, ruh sağlığı uzmanlığı, kullanıcı deneyimi uzmanlığı, data analiz uzmanlığı, yapay zeka geliştiriciliği ve e-ticaret uzmanlığı olduğunu söyleyebiliriz” diyor.

Geleceğin mesleklerine de değinen Çelebiöven, şu bilgileri aktarıyor: “Bu meslek grupları hem pandemi sonrasında dünyanın yaygın iş yapış şekli olan hibrit çalışma modeline göre şekilleniyor hem de artan dijitalleşmeye iş dünyasının verdiği doğal bir cevap niteliği taşıyor, örnek olarak dijital bir geleceğe uygun olarak tasarlanmış yeni ev ve ofis tasarımcılığını verebilirim.

Bu meslek grupları hem şirketin uzaktan çalışmaya yönelik bir kültür geliştirmesini sağlayacak hem de evimizi ve işyerimizi teknoloji ile donatacaklar. Bunların dışında veri uzmanlarının, siber güvenlik uzmanlığının ve şirketin dijital süreçlerinin sağlıklı ilerlemesinde oldukça önemli bir konumda olan algoritma uzmanlığının da yıldızının parladığını göreceğiz. Uzaktan çalışmada ekipler arası uyumu planlayacak ve ekiplere dijital dünya ile entegre olmalarını sağlayacak bir eğitim süreci uygulayacak uzmanların da önemli olacağını söyleyebiliriz. Amerika’da başta teknoloji şirketlerinde yaygınlaşmaya başlayan Uzaktan Çalışma Direktörü gibi meslekler de gelecekte hayatımıza girecek.”

CNC Tezgah Operatörleri Öne Çıkacak

Jobuum Kurucu Ortağı Çınar Ergin ise, yakın gelecekte en fazla istihdam yaratması beklenen sektörlerin sağlık ve teknoloji olduğunu belirterek şunları aktarıyor: “Ambitionscope’un araştırmasına göre 2025’te en popüler olacak meslek grupları; sağlık sektörü, kalifiye işçi, enerji teknisyenleri, yazılım gelişricileri, dijital içerik uzmanı, BT güvenlik analisti, dijital rehabilitasyon danışmanı, veri analisti gibi sıralanıyor. IŞKUR’un Mayıs 2021’de yayınladığı işgücü Piyasası Araştırması (IPA) 2020’ye göre Türkiye’de de benzer bir durum söz konusu. IPA 2020’ye göre gelecek 10 yılın meslekleri arasında sağlık, teknoloji ve hizmet sektörleri öne çıkıyor.

Sektör ayrımı olmaksızın yazılım mühendisi, gastronom, e-ticaret uzmanı, bilgisayar mühendisi, gıda mühendisi, CNC tezgah operatörü gibi meslekler geleceğin öne çıkacak diyebiliriz, insan sağlığı ve sosyal hizmet alanlarında özel eğitim öğretmeni, fizyoterapist, dil konuşma terapisti, hemşire, psikolog, solunum terapisti gibi mesleklere talep artıyor. Yine Türkiye’deki işletmelerin öngörülerine göre finans ve sigorta sektöründe ön plana çıkacak meslekler; yapay zeka uzmanı, dijital pazarlama uzmanı, bilgi güvenliği uzmanı, yazılım uzmanı/mühendisi ve aktüer. Gençlerimize, üniversite bölüm tercihlerini yaparken hem Türkiye hem de dünyadaki bu eğilimleri dikkate almalarını öneriyorum.”

Türkiye’de 3.1 Milyon İş Artışı Olacak

Ergene Consulting Türkiye Ortağı İbrahim Paksoy, önümüzdeki 10 yıl içerisinde otomasyon, yapay zeka ve dijital teknolojilerin yaratacağı ekonomik fayda ve sosyal değişimlerin Türkiye’de 3.1 milyon iş artışı yaratacağını ifade ederek, “Ülkemizde bugün tüm sektörlerde özellikle Dijital Dönüşüm, ileri Veri Analitiği, Dijital Pazarlama, E-Ticaret ve Tedarik Zinciri Yönetimi alanlarında yetenek açığı bulunuyor. Dijital yetkinlik artık iş dünyasının aradığı önemli yetkinliklerin başında geliyor. Şirketler hızla dijital yakalı çalışan sayısını artırmaya çalışırken, kendilerini dijital alanda geliştirenler de işe alımlarda bir adım öne geçiyorlar” diyor.

Beyaz yakalı ve mavi yakalı çalışanlara şimdi dijital yakalı çalışanların da eklendiğine vurgu yapan Paksoy, “Dijital yakalı çalışanlar; değişen ihtiyaca ayak uydurabilen, kendini geliştiren, dönüştüren ve farklı yetkinliklere sahip çalışanlar olarak öne çıkıyor. Bu gerçekliği gören öğrenciler, seçtikleri mesleklerde ayrıca iş analitiği, yapay zeka, kodlama, veri bilimleri ve bulut teknolojileri gibi alanlarda eğitimler alarak dijital yeteneklerini geliştirebilirler” diye konuşuyor.

İlginizi çekebilir: Gelecekte popüler olacak meslekler

Feyza NARLI / ManpowerGroup Türkiye CEO’su
“En çok talep e-ticarette arttı”

Yaklaşık iki yıldır içinde bulunduğumuz pandemi sürecinde kişisel ve profesyonel bütün alışkanlıklarımız, beklentilerimiz ve geleceğe olan planlarımızda değişimler yaşandı. Bütün bu değişen alışkanlıklarımız farklı talepler oluşturdu ve bununla birlikte birçok yeni roller geçmişe göre önem kazandı veya yepyeni iş fırsatları doğdu.

Gözlenen en büyük talep tabii ki E-ticaret ve Dijital Pazarlama rollerinde gerçekleşti. Yükselen bu talep karşısında performans pazarlaması, sosyal medya yönetimi, online müşteri temsilcisi, kurye, satış destek profesyoneli ve sipariş destek profesyoneli, içerik yöneticisi gibi pozisyonlarda yetenek ihtiyacı artıyor. Öğrenciler sadece trend olduğu için ilgi alanları dışında tercihler yapmamalıdır. En önemlisi öğrencinin kendi ilgi alanlarını erkenden görmesini sağlamak ve bununla birlikte gelecekte kendi kariyer başarılarını oluşturmalarına zemin hazırlamaktır. Son olarak, okul hayatları boyunca sosyal sorumluluk ve gençlik organizasyonlarını takip etmeleri çok önemli.

Cem SEZGİN/ Deloitte Türkiye İnsan Yönetimi Hizmetleri Lideri
“Teknoloji alanında yan dal yapsınlar”

Önümüzdeki birkaç yıla damgasını vuracak iş alanları ve meslekler, E-ticaret, küresel ödeme teknolojileri, yazılım, özellikle RPA, büyük veri ve ileri analitik (veri dedektifliği, veri güvenliği, veri uzmanlığı, veri analistliği.), yapay zeka ve sanal gerçeklik, UX, dijital platformlar ve içerikler, stratejik insan kaynakları, her boyutuyla sağlık, blockchain, 3D tasarım olacak.

Teknolojinin neredeyse her mesleğin içerisine nüfuz ettiği bir dünyada yaşıyoruz. Uzun yıllardır devam eden ve bundan sonra da değişmesi pek beklenmeyen bu trend dikkate alındığında bilişim teknolojileri alanındaki eğitim tercihlerinin, gençler için istihdam kapılarını aralamada öne çıkacağını düşünüyorum. Üstelik sınırlar ötesi fırsatları kovalayanlar için, özellikle uzaktan çalışmanın yaygınlık kazanacağını da düşünürsek, bu gayet avantajlı bir seçim olacaktır. Tabii ki herkes teknoloji alanında kariyer yapmayacak. Ancak lisans ve yüksek lisans yıllarında her ne branşa odaklanıyor olurlarsa olsunlar, öğrencilerin eğer imkanları varsa teknoloji alanında bir yan dal yapmaları oldukça faydalı olacaktır.

Ahmet TOPRAKÇI / Peak Up CEO’su
“İş zekası ön plana çıkıyor”

Hali hazırda çok talep gören teknoloji pozisyonlarına ihtiyaç daha da arttı. Özel olarak belirtmek gerekirse front-end ve back-end yazılım geliştirici, iş zekası, iş analisti, sistem ve altyapı uzmanı, network güvenlik uzmanı gibi pozisyonlara ihtiyaç pandemi ile daha da arttı. Özellikle kurumsal segmentteki firmalarda hali hazırda bu pozisyonlarda çalışan kişiler bir yandan yurt dışındaki fırsatlara da odaklandıklarından yurt içinde bu alanlarda ek bir artış oldu.

Diğer bir açıdan iş zekası başta olmak üzere bu alanlar sağladıkları maddi imkanlar açısından ön plana çıkan mesleklerden biri. Aynı zamanda teknolojik yenilikler sık bir frekansta hayatımıza girdiği için doğası gereği yenilikleri takip edip hızlıca öğrenip adapte olarak kariyer basamaklarını hızlıca adımlamak, teknoloji alanında diğer sektörlere göre daha da kolay. Teknoloji sektörünün sunduğu bir diğer imkan ise belirli teknolojiler üzerine yoğunlaşarak alanında ismini daha kolay duyurabilmek.

Dr. Nabat GARAKHANOVA / Mezo Dijital Yönetim Kurulu Başkanı
“Zanaatkar boşluğu var”

Tum sektörlerin kalifiye eleman ihtiyacı bulunuyor ama hangi sektörler ağırlık kazanıyor diye bakacak olursak zanaatkar yönü yüksek mesleklerde büyük bir boşluk söz konusu. Ne yazık ki tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de tüm gençler daha kolay yoldan para kazanmak istiyorlar. Startup’lara bir kayış varken geleneksel meslekler düşüşe geçmiş durumda. Yine borsa, kripto para gibi finans sistemleri üzerinden para kazanma ağırlık kazanırken, e-ticaretle uğraşanların sayısı artıyor.

Oysa gözden kaçan bir nokta var kı artan seri üretim satış ağının genişlemesi, el emeği ve tasarım ürünleri değerli kılıyor, o işin ustası kişiler eskiden daha iyi ücret alabiliyorlar. Geçtiğimiz günlerde hepimiz basında takip ettik, İngiltere’de işverenler garson bulamıyorlar ve bugün bir garson, üniversite mezunundan daha iyi şartlarda hayatını sürdürülebiliyor. Tam da bu noktada tercihleri doğru belirlemek önem kazanıyor.

Zehra ÖNEY / Teknolojide Kadın Derneği Kurucu Başkanı
“Teknoloji alanında uzmanlık şart”

Bugün hayatımızın olmazsa olmazı hukuk, sağlık, pazarlama, satış, eğitim gibi hangi alana ve sektöre girersek girelim içerisinde bu kariyer planımız kapsamında mutlaka teknoloji ile alakalı bir uzmanlık, bir altyapı ile kariyerimizi dizayn etme, destekleme durumumuz var. Eskiden çift anadal yaptığımızda işletme okuyanlar insan bilimi veya benzeri alanları yandal olarak seçerdi.

Ancak teknoloji artık hayatımızın temelinde. Burada da teknolojinin dönüştürücü tarafı olan yapay zeka, bulut, 5G, nesnelerin interneti, siber güvenlik, blockchain, finansal teknolojiler gibi önemli teknoloji başlıkları var.

Bizler bugün aldığımız tüm eğitimlerde bu başlıkların temelde olmasına, onun üstüne de uzmanlaşacağımız konuyu koymaya dikkat etmeliyiz. Öğrencilerin kodlama, yapay zeka, robotik süreç otomasyonu gibi teknik altyapılar konusunda yoğunlaşmaları ve bu alanları uzmanlık alanları ile paralel yürütmeleri gerekiyor.

Sancar TOK / Grafton Kıdemli Müdürü
“Mesleklerinin geleceğini araştırsınlar”

Bilgi teknolojileri alanındaki tüm pozisyonlara yönelik ciddi bir talep olduğunu söyleyebiliriz. Bu da son yıllardaki global talep sebebiyle çalışanlara gelen yoğun iş teklifleri sonucu çok fazla beyin göçü yaşandı ve ülkemizde önemli bir arz talep dengesizliği oluştu. Bilgi teknolojileri odaklı pozisyonlar dışında ihtiyaç olan meslekler ise ağırlıklı olarak Üretim Mühendisliği, Planlama Mühendisliği, Satın alma Mühendisliği, Lojistik Mühendisliği, Satış Mühendisliği, Proje ve İş Geliştirme Mühendisliği gibi üretim sektöründe yer alan kilit pozisyonlar. Aynı zamanda hızlı tüketim sektörü, ilaç ve medikal sektöründe de önemli bir ivmelenme var.

Bu sektörlerde danışmanlığını yaptığımız müşterilerimizin özellikle saha satış ve merkez pazarlama kadrolarına yönelik her seviyede taleplerini gözlemliyoruz. Önümüzdeki 10 yılda pek çok meslek değişecek veya yok olacak. Gençlerin aday olduğu mesleğin geleceği ile ilgili global trendleri araştırmasını tavsiye ederim.

Erkan DEMİREL / Tack TMI Türkiye Uzman Eğitim Danışman
“Yaz aylarında tatil yapmak yerine çalışsınlar”

Dünyanın önde gelen araştırma şirketi Gartner’a göre bugün ve yakın gelecekte bilişim teknolojileri, yazılım geliştirici, iş analisti, veri analisti, iletişim uzmanları, sosyalleşme uzmanları, psikolog, zanaatkarlık, eğitmenlik, koçluk, aşçılık ve sosyolog gibi mesleklere sektörlerin talebi daha çok artacak. Öğrenciler üniversite hayatlarını çok iyi değerlendirmelidir, üniversite lise gibi sadece bir okul değil, iş yaşamına hazırlık dönemidir.

Üniversite sosyal kulüplerinde aktif görev alarak kendilerini iş hayatına hazırlamalıdırlar, bunun yanı sıra yaz aylarını sadece tatille değil mutlaka staj ve mümkünse meslek alanlarında çalışarak geçirmeliler. Aksi halde tecrübesiz kalabilir ve iş bulmakta zorlanabilirler. Şirketler hem maaş ödeyip hem de kişiye iş öğretmek için çok hevesli değildir, bunun için üniversite zamanlarını çok iyi bir hazırlık dönemi olarak değerlendirmeliler. Mesleklerinde işlerine yarayacak yetkinlikleri belirlemeli ve bu yetkinliklerini geliştirmek için eğitim almalılar.

Gülşah ERGİN / Klinik Psikolog DBE Davranış Bilimleri Enstitüsü
“Kariyer planlaması bir yolculuktur”

Gençlere meslek seçimi konusunda verebileceğimiz en büyük tavsiyemiz, önce yeteneklerine, sonra kişilik özelliklerine ve daha sonra da ilgi alanlarına bakmaları. Bunların yanında; kişinin değerlerine, hayallerine de bakması önemli. Yetenekler kişinin kolay öğrendiği ve kolaylıkla yapabildiği alanları açıklar. Kişilik özellikleri kişinin ne şekilde mutlu olabileceğini gösterir. İlgi kişinin daha fazla öğrenmeye meraklı olduğu alanlara işaret eder. Değerler, kişinin yaptığı işin sonucunda ne elde etmek istediğidir.

Hayaller ise tutkulardır. Doğru meslek seçimi kişinin tüm bu yanlarını dikkate almayı gerektirir. Bununla birlikte kariyer planlaması bir yolculuktur. Gençler bunu süreç içerisinde kendini keşfederken bulmalı. İş sadece bölüm seçmekle olmuyor. Onlarca bölümün bir de onlarca alt dalı var. Kişi kendisini sorgulamaya devam etmeli, değişimini izlemeli, üniversitede okurken farklı alanlarda stajlar yapmalı, projelere katılmalı. Kendisine uygun olmadığını gördüğü alanları elemeli, uygun olan alanlarda deneyim kazanma fırsatları aramalı.

Ürün DİRİER / Para