Türkiye’nin Kalkınma Projeleri

Cumhuriyetin kuruluşuyla başlayan kalkınma hamlesi hız kesmeden devam ediyor. İşte, savunmadan enerjiye, sağlıktan ulaşıma Cumhuriyetin 100’üneü yılında Türkiye’yi dünya liginde üst sıralara taşıyacak milyar dolarlık projeler…

CUMHURİYET’İN kuruluşundan sonra başlatılan kalkınma hamlesini böylesine güzel anlatmış şair Behçet Kemal Çağlar… 10’uncu yıl marşı yazılalı 80 yıl oldu. Bugün cumhuriyetimiz 90 yaşma ulaştı. O gün vatanı demir ağlarla örmek en büyük altyapı yatırımı kabul ediliyordu. Bugün ise sağlıktan ulaşıma, savunmadan enerjiye milyar dolarlık projelerle Türkiye Cumhuriyeti geleceğe hazırlanıyor.

90 yılda yapılanlar, bir anlamda yapılacakların garantisi. 1965-1975 yılları arasında fFırat Nehri üzerinde Keban Barajı inşa edilmesiydi bugün nükleer enerjiye geçişten bahsedecek bir altyapımız olmazdı. Atatürk eliyle Sümerbank kurulmamış olsaydı, bugün Türkiye Avrupa’nın tekstil ve hazır giyim üretim üslerinden biri olabilir miydi? 1984’te F-16 uçaklarının üretimi için Türk-Amerikan ortaklığı ile TUSAŞ Havacılık ve Uzay Sanayi şirketi kurulmamış olsaydı, bugün insansız hava araçlarının üretiminden bahsetmek mümkün olmazdı. Bu gibi örnekleri çoğaltmak mümkün. Para Dergisi olarak Cumhuriyet’in 90’ıncı yılında milyar dolarlık projeleri masaya yatırdık. Zira bu projeler Cumhuriyet’in 100’üncü yılında Türkiye’yi 2023 hedeflerine ulaştıracak misyon niteliğine sahipler. İşte milyar dolarlık Cumhuriyet projeleri…

SAĞLIK
Şehir hastaneleri geliyor

Türkiye sağlıkta 2008 yılında başlayan büyük dönüşüm projesini halen sürdürüyor. Kamu-özel sektör ortaklığı modeli ile modern sağlık tesislerinin yapılması dönüşümün önemli ayaklarından biri. İlk şehir hastanesi Mayıs 2015’te Yozgat’ta açılacak. Ardından kademeli olarak diğer hastaneler de devreye girecek. 2017 itibarıyla 45-50 bin yatak kapasiteli 15 şehir hastanesi hizmete açılmış olacak.

Her bir hastane kampüsünün yatırım bedelinin 1 milyar TL’nin üzerinde olduğu, totalde sağlık kam-püsleri ve şehir hastaneleri için 20 milyar TL’nin üzerinde yatırım yapılacağı belirtiliyor. Ekim ayı içinde Avrupa’nın en büyük yatak kapasitesine sahip hastanesi olan Etlik Entegre Sağlık Kampü-sü’nün temeli atıldı. 2.4 milyar lira bedelle kurulacak kampüs, 3 bin 566 yatak kapasiteli olacak.

GAP: Yarım asırlık Cumhuriyet projesi

Türkiye’de bir kuşak GAP Projesi ile büyüdü, hatta yaşlandı. Büyük bir tarım potansiyeline sahip olan Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin su sorununu çözüp, geniş alanların tarıma açılması için geliştirilen GAP Projesi, Cumhuriyet tarihinin en büyük kalkınma projelerinden biri olarak kabul ediliyor. 1970’lerde başlayan projenin Su Kaynakları Programı; 22 baraj, 19 hidroelektrik santrali ve 1.82 milyon hektar alanda sulama sistemleri yapımını öngörüyor. Toplam maliyeti 32 milyar doları bulan projenin enerji santrallerinin toplam kurulu gücü 7 bin 476 megavat. Toplamda 27 milyar kilovatsaat enerji kapasitesine sahip. 2011 yılı sonu itibariyle enerji projelerinin yüzde 83’ünün tarım projelerinin de yüzde 25’inin tamamlandığı biliniyor. Ülkede hidroelektrik enerji üretiminin önemli bir bölümü GAP kapsamındaki Karakaya, Atatürk, Dicle, Kralkızı, Birecik, Karkamış ve Batman Hidroelektrik Santrallerinden (HES) sağlanıyor. Projenin bu yıl tamamlanması planlanıyor.

Öte yandan; Keban Barajı ise Türk mühendisliğinin gerçekleştirdiği ilk dev baraj olma özelliğine sahip. Elazığ’daki baraj 1974‘te açılmıştı. Yapıldığı dönem ülkenin enerji ihtiyacının yüzde 20’sini karşılayan Keban’ın, maliyeti 9 milyar TL olarak hesaplanmıştı. Baraj bugün yıllık 7 milyar kilovatsaat enerji üretebiliyor.

ULAŞIM
Hızlı trene 12 milyar dolar

Türkiye demiryolu ulaşımında yılların eksikliğini gidermek için yatırım hamlesi yürütüyor. Demiryolu ulaşımını daha hızlı ve güvenli hale getirecek projelere 2023 yılına kadar 45 milyar dolar ayrıldı. Bütçenin önemli bir kısmı hızlı tren projeleri için kullanılacak. Ankara, Eskişehir, İstanbul, Konya, İzmir, Sivas, Bursa gibi yolcu potansiyeli fazla ve nüfus açısmdan Türkiye’nin en büyük kentlerini birbirlerine bağlayan koridorlarda hızlı tren hatlarının yapılmasına 2003 yılında başlandı. Ankara Eskişehir arasını 1 saat 25 dakikaya indiren 245 km’lik Ankara-Eskişehir Hızlı Tren Hattı Mart 2009’da açıldı.Temeli 8 Temmuz 2006’da atılan An-kara-Konya Hızlı Tren Hattı’nda ilk yolcu seferi 24 Ağustos 2011 tarihinde yapıldı.

Ankara-İstanbul arasını 3 saate indirecek hızlı tren projesinde ise sona yaklaşılıyor. 533 kilometrelik Ankara-İstanbul hızlı tren güzergahı önümüzdeki birkaç ay içerisinde hizmete girecek. Hattın resmi açılışı 29 Ekim’de Marmaray Projesi ile birlikte yapılacak. Ankara-İstanbul hızlı tren hattı tamamlandığında Gebze’den itibaren Marmaray ile entegre olarak Avrupa ile kesintisiz yolcu ve yük taşımacılığı yapılacak. 533 km olan Ankara-İstanbul YHT projesinin tamamlanmasıyla seyahat eden yolcu içerisinde yüzde 10 olan demiryolu yolcu payı yüzde 78’e yükselecek.

‘Asrın projesi‘ Marmaray açılıyor Başbakan Recep Tayyip Erdoğan tarafından ‘asrın projesi’ olarak adlandırılan Marmaray Projesi Cumhuriyet’in 90’mcı yılı kutlamalarının yapılacağı 29 Ekim’de resmen açılıyor. Marmaray’daki test sürüşleri 2 Ağustos’ta başladı. Projenin Ayrılıkçeş-me’den Kazlıçeşme’ye kadar olan 13.6 kilometrelik bölümü tamamen yerin altından ve İstanbul Boğazı’nm tabanına yerleştirilen tüplerden oluşuyor. Projeyle ters yöne iki akıntının olduğu, yüzeyin 60 metre derinliğindeki dünyanın en derin batırma tüneli iki kıtayı birbirine bağlayacak. Böylece Asya ile Avrupa arasındaki seyahat süresi 4 dakikaya düşecek. Proje ile Gebze – Halkalı arası 105 dakikaya, Bostancı – Bakırköy arası ise 37 dakikaya inecek. İyileştirilmiş yeni demiryolu sisteminin tamamı, yaklaşık 76 kilometre uzunluğunda olacak. Proje bedelinin 5 milyar dolar düzeyinde olması öngörülüyor.

Bu otoyol başka Cumhuriyet’in 100. yılma kadar yapılması planlanan 12 otoyol projesi arasında İstanbul – İzmir otoyol projesi öne çıkıyor. Alanında Avrupa’da en büyük, dünyada ise ikinci en büyük altyapı projesi olan İstanbul -İzmir otoyol projesi, iki kent arasındaki mesafeyi 3.5 saate indirecek. Toplam maliyeti 16 milyar TL civarında olacağı düşünülen projede öncelikli olarak 2015 yılına kadar İstanbul-Bursa güzergahının bitirilmesi planlanıyor. Projenin tamamının ise yedi yılda tamamlanması amaçlanıyor. İstanbul-İzmir Otoyolu 408 kilometrelik bir güzergahtan oluşuyor. Proje kapsamında net olarak 387 kilometrelik bir yol inşa edilecek. Bu yolun 4 kilometrelik kısmı Körfez geçişi köprüsü, 3.5 kilometrelik kısmı da Samanlı Tüneli olacak.

Dünyanın en geniş köprüsü olacak Asya’yı Avrupa’ya bağlayan ilk köprü 1973 yılında açılan Boğaziçi Köprüsü’ydü. Büyüyen İstanbul’a bir köprü yetmeyince 1988’de Fatih Sultan Mehmet Köprüsü hizmete açıldı. İstanbul şimdilerde üçüncü köprüye sahip olma yolunda. Kuzey Marmara Otoyolu Projesi kapsamında inşa edilecek Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nün ihalesi 29 Mayıs 2012’de yapıldı. İhaleyi, İçtaş ile İtalyan Astaldi ortaklığı kazandı. İşletim süresi 10 yıl 2 ay 20 gün olacak. Projenin maliyetinin yaklaşık 4.5 milyar TL’yi bulacağı öngörülüyor. Köprü 2015 yılı sonunda İstanbullulara hizmet vermeye başlayacak. Üçüncü Boğaz Köprüsü, üzerinden sekiz şeritli karayolu ile iki şeritli tren yolunun aynı seviyede geçtiği dünyanın ilk köprüsü olacak. 59 metrelik genişliği ve 1408 metrelik ana açıklığı ile dünyanın en geniş asma köprüsü unvanını alacak.

Cumhuriyetin en büyük ihalesi!

Sivil havacılığın teşvik edilmesiyle 2003 yılında 34.5 milyon olan havayoluyla taşman yolcu sayısı bu yıl ağustos ayı itibariyle 131 milyona ulaştı. Türkiye’nin birçok iline yeni havalimanları kurulurken; Cumhuriyet tarihinin en büyük ihalesi de yine bu alanda mayıs ayında yapıldı. İstanbul’a yapılacak üçüncü havalimanı için yapılan ihaleyi Limak-Cengiz-Mapa ve Kalyon Ortak Girişim Grubu 22 milyar 152 milyon euro’ya kazandı. Bu rakama KDV dahil değil. Yaklaşık 75 milyar TL’lik ihaleyi kazanan konsorsiyum önce havalimanını yapacak ve yıllık 150 milyon yolcu kapasiteli tesisi 25 yıl süreyle işletecek. İstanbul’un yeni ilçelerinden Arnavutköy’ün Tayakadm bölgesinde yapılacak üçüncü havalimanı beş yılda tamamlanacak. Gelecek yıl ilk kazmanın vurulması, 2018 yılı sonuna doğru da hizmete açılması bekleniyor.

ENERJİ Nükleere 44 milyar dolar Cumhuriyet’in 100 yılında Türkiye’nin enerji ihtiyacının yüzde 30’unun rüzgar, güneş, jeoter-mal, biokütle gibi yenilenebilir enerji kaynaklarından karşılanması hedefliyor. Nükleer enerji için de düğmeye bastı. Santral yapımında öncelik Mersin Akkuyu’ya verilecek. Akkuyu Sahası nda 4 bin 800 megavatlık toplam kurulu güce sahip WER 1200 tipi dört reaktör kurulması planlanıyor. Rus-Türk ortaklığıyla yapılacak santralin sahasında proje şirketi tarafından 26 Mayıs 2011 tarihinde tam kapsamlı mühendislik ve saha etüt çalışmaları başlatıldı, ÇED başvurusu da yapıldı. 20 milyar dolara mal olacak santralin ilk ünitesinde 2019 yılında elektrik üretmine başlanması planlanıyor. Sinop’ta kurulacak nükleer santral için ise bu yıl mayıs ayında Japonlarla işbirliği anlaşması imzalandı. 22 milyar dolar bedeli olan proje ülkemizde tek kalemde yapılan en büyük yatırım olacak.

ŞEHİRLEŞME
Çılgın proje

Kamuoyunda ‘çılgın proje’ olarak bilinen Kanal İstanbul Projesi’nin de önümüzdeki 10 yıl içinde hayata geçirilmesi bekleniyor. İlk kez Nisan 2011’de kamuoyunun gündemine gelen proje, Avrupa Yakası’nda hayata geçirilecek. Karadeniz ile Akdeniz arasında alternatifi bulunmayan bir geçit olan İstanbul Boğazı’ndaki gemi trafiğinin rahatlatılması amaçlanıyor. Projeyle Karadeniz ile Marmara Denizi araşma yapay bir suyolu yani kanal yapılacak. Kanalın uzunluğu 40-45 km, genişliği yüzeyde 145-150, tabanda ise yaklaşık 125 metre olacak. Suyun derinliği ise 25 metre olacak. Kanalla birlikte Boğaz’m tanker trafiğine kapanması planlanırken, kanalın Marmara Denizi ile birleştiği noktaya önümüzdeki 10 yılda yeni bir kent kurulması hedefleniyor. Projenin yeri henüz net olarak açıklanmasa da Çatalca yakınlarında yapılacağı belirtiliyor. Kanal İstanbul’un toplam maliyetinin 20 milyar TL civarında olacağı belirtiliyor.

KENTSEL DÖNÜŞÜM
6.5 milyon konut yenilenecek

1999’da yaşanan Marmara Depremi sağlıksız yapılarda yaşamanın hayatımıza mal olacağı gerçeğini hatırlatırken; kentsel dönüşüm için fiilen Mayıs 2012’de düğmeye basıldı. Kamuoyunda ‘kentsel dönüşüm’ yasası olarak bilinen Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında nun Tasarısı yasalaştıktan sonra kentsel dönüşüm çalışmalarına hız verildi. Türkiye’de yaklaşık 19.5 milyon adet yapı bulunuyor. Türkiye’nin 2023 vizyonunda 6.5 milyon yapıyı elden geçirerek marka kentler oluşturmak var. Kentsel dönüşümün maliyetinin 500 milyar TL civarında olacağı tahmin ediliyor. Öte yandan; İstanbul’da iki bölgesel dönüşüm projesi de kamuoyunu çokça meşgul ediyor. Bunlar, Haydarpaşa ve Karaköy bölgesel dönüşüm projeleri. Gar ve liman bölgesi olan Haydarpaşa’nın eğlence ve kültür merkezine dönüşmesinin 5 milyar dolara mal olacağı hesaplanıyor. Galataport projesiyle de Karaköy’den Tophane’ye kadar olan bölgenin turizm yönü ağır basan yepyeni bir kimliğe bürünmesi planlanıyor.

SAVUNMA
Savunmaya 45 milyar dolar!

Dünyanın en kalabalık dokuzuncu ordusuna sahip olan Türkiye Cumhuriyeti’nin hatırı sayılır bir savunma bütçesi var. Savunma sanayi bütçesi 2014 yılı için 21.8 milyar TL olarak belirlenmiş durumda. Türkiye savunma sanayisinde de büyük projelere hazırlanıyor. Savunma Sanayi Müsteşarlığı’nın sözleşmeye bağlanmış projelerinin tutarı son beş yılda yüzde 85 artarak 45 milyar dolara ulaştı. Bu da Türkiye’nin yıllık savunma bütçesinin iki katı demek.

En büyük savunma projeleri arasında ilk sırayı 16 milyar dolarla Müşterek Taarruz Uçağı (JSF) alırken, bu projeyi, 3.3 milyar dolarla ATAK helikopteri, 2.7 milyar dolar ile Yeni Tip Denizaltı projesi izliyor. Milli tankımız “Altay”m konsept tasarımı tamamlandı, ilk prototipi üretildi. Altay’m 2017 başında seri üretime hazır hale gelmesi bekleniyor. Tank projesinin bedeli 500 milyon dolar. 10 bin metre irtifada 24 saat kalabilen, insansız hava aracı “Anka”nm deneme uçuşları yapıldı. “Anka”nm gelişimi ve başarılarıyla ABD ve İsrail’den sonra stratejik yeteneklere sahip insansız hava aracı üreten üçüncü ülke olacağız. İlk milli korvet savaş gemisi Milgem, M60 tank modernizasyonu, Seahawk deniz helikopteri gibi savunma sanayinde çığır açacak diğer projeler de devam ediyor.

Rahime Baş Uçar / Para Dergisi / www.myfikirler.com