Türkiye sütlimanken borsa düşüyor, döviz çıkıyor, faiz fırlıyor

Muzaffer Abi de bu eksleri izlemek zorunda!

Türkiye sütlimanken borsa düşüyor, döviz çıkıyor, faiz fırlıyor… Peki neden? Artık sermayenin de piyasaların da sınırı yok da ondan. ABD’de ev satışlarının azalması, işsizlik başvurularının artması anında bizim piyasada da yankısını buluyor…

SATIN alma yöneticileri endeksi, ISM üretim endeksi, Beige Book, IFO, Zew, açık piyasa komite toplantısı, dayanıklı mallar, Tankan…

Bunların çoğu size, hatta orta ölçekli bir işletme sahisi olan Muzaffer abiye bile bir anlam ifade etmiyor olabilir. Bunlar için ilk olarak işinizi gücünüzü, cebinizdeki parayı çok etkilediğini söyleyebiliriz. Çok basit söylemek gerekirse dünya ekonomisinin gidişatım gösteren verilerden söz ediyoruz.

Aslında çoğu ABD kaynaklı bu veri ve endeksler yıllardır Türkiye’de hem para piyasalarına hem de ekonomik beklentilere yön veriyor. Piyasa oyuncuları ve yatırımcıların yanı sıra ekonomi çevreleri ve iktisatçılar bu verileri yakından takip ediyor. Keza İMKB endeksi bu verilerin iyi ya da kötü gelmesiyle dalgalanıyor, tahvil faizi inip çıkıyor, döviz fırlayıp düşüyor. Bazıları dönemsel olarak öne çıkıp bazıları geri plana düşse de her daim bu veri setleri ve endeksler bizi ilgilendiriyor.

Örneğin, son dönemde yani dünyada krizle ilgili belirsizliklerin hakim olduğu şartlarda en fazla takip edilen veriler ABD’de tarım dışı istihdam, Avrupa’da üretimle ilgili olanlar. Sadece ilk iki veri bile küresel krizin geleceğiyle ilgili büyük öneme sahip. Enflasyonla ilgili verilerse 2009 krizi öncesine göre daha geri plana düşmüş durumda.

Tabii Çin’den gelen dış ticaret verilerini de unutmamak lazım. Çünkü Çin, dünyanın en fazla üreten ve tüketen ekonomisine sahip. Bu yüzden bu ülkeyle ilgili dış ticaret verileri tüm piyasalarca yakından takip ediliyor. Çin’in büyüme hızındaki artış, petrol ve diğer emtia fiyatlarını bir anda yukarı çekebiliyor. Türkiye’deki pozisyonları de değiştirebiliyor haliyle…

Keza Japonya da dünya piyasaları açısından önemli bir aktör. Japonya Merkez Bankası (BoJ), iş dünyası ve ticari çevrelerde yaptığı araştırmanın sonuçlarını yılda 4 kez açıklıyor. Bu verilerle oluşturulan “Tankan Endeksi”, büyük imalatçı şirketlerin görüşlerini yansıtıyor. Söz konusu veriler Japon Yeni’nde büyük hareketlere yol açabiliyor. Diğer ülkelerde de Japon Yeni’yle ilgili herhangi bir işlem yapan yatırımcıyı ilgilendiren bir veri. Ancak piyasa uzmanlarına göre, kriz sonrasında Japonya ekonomisiyle ilgili verilere ilgi pek yok.

ÜRETİM YUKARI, ENFLASYON AŞAĞI

Ak Portföy Araştırma Müdür Yardımcısı Ömür Karakuş, Türkiye piyasaları tarafından takip edilen verilerin ağırlıklı olarak ABD kaynaklı olduğunu söylüyor. Karakuş, Avrupa’da üretim ve tüketici güveniyle ilgili bilgi veren Alman Zew ve IFO endekslerini dc önemli buluyor.

Japonya ekonomisinde depremden sonra kaydedilen hızlı toparlanmaya dikkat çeken Karakuş, “Bu ülke yeniden dünya ekonomisinde etkili olabilir. Çin ise daha çok dış ticaret verileriyle takip edilen bir ülke. Türkiye piyasalarında ilk sırada ABD, ikinci sırada Avrupa, üçüncü sırada ise Çin kaynaklı veriler etkili oluyor” diyor.

Piyasalar ve ekonomi çevrelerinde etkili olan verilerin dönemsel olabildiğine de işaret eden Ömür Karakuş, bu konuda kriz öncesi ve sonrasıyla ilgili şu değerlendirmeyi yapıyor:

“2009 öncesinde FED’in (ABD Merkez Bankası) faiz politikası takip edilirdi. Enflasyon verisi önemliydi. Lehman Brothers’ın batışıyla ortaya çıkan kaos döneminde ise neredeyse tüm verilerin etkisi sıfırlanmıştı. Çünkü kimse verilere bakamaz hale gelmişti. Ardından kriz mortgage kaynaklı olduğu için konut satışları en çok merak edilen veri oldıı. Son birkaç yıldır ise Türkiye’yle beraber tüm dünya büyüme ve üretim verilerine odaklanmış durumda.”

İşte Türkiye piyasaları tarafından yakından takip edilen, ekonomi çevrelerinin dikkatle izlediği yurtdışı kaynakları veri ve endeksler…

Perakende satışlar

ABD kaynaklı bir veri. Bu raporla gıda dahil perakende mağazaların satışları takip ediliyor.

Dolar bazında yayınlanan raporda aylık toplamlar yayınlanıyor. Perakende satışlar, mevsimsel değişimlere, tatillere ve işlem günü farklarına göre düzeltiliyor. Piyasalar verinin aylık değişimini yakından takip ediyor.

Kişisel tüketim harcamaları

ABD’de hane halkının GSYH’nin yüzde 70’ini kapsayan mal ve hizmet harcamalarını ölçüyor. Bu veri aynı zamanda kişisel gelir hesaplamasında kullanılıyor ve çeyreksel GSYH verisinin bir bölümü olan tüketici harcamalarına aylık örnek teşkil ediyor. Dayanıklı tüketim malları, dayanıksız tüketim malları ve hizmet sektörü olmak üzere üç ana grubu ayrılmış durumda. Nominal ve reel değerleri yayınlanıyor. Piyasaların özellikle aylık değişimlerini dikkate aldığı kişisel tüketim harcamaları, revize edilen geçmiş verilerle birlikte çeyreksel bazda harcamalar ve GSYH’daki büyümeyi işaret ediyor.

Tüketici güveni

Sonuçları 1969 yılından itibaren Taylor Nelson Sofres şirketi tarafından yayınlanıyor. Bu rapor, 5 bin kişilik bir grubun; ulusal ekonomik durum, kişisel durumlar, yeni ev, dayanıklı tüketim malları alma ve tatil planlarıyla ilgili sorulara verdiği cevaplan içeriyor. ABD’de yapılan araştırma, ilgili aydan sonraki 12 ayın tüketici fiyatlarındaki değişimi de içeriyor.

Tüketici eğilimi

1950’li yılların başından itibaren Michigan Üniversitesi Araştırma Bölümü tarafından hazırlanan bu raporda, 500 kişilik yetişkin kadın ve erkeklerden oluşan grupla yapılan kişisel ve ulusal ekonomik durum, dayanıklı tüketim malları ve ev alma durumlarıyla ilgili anket yayınlanıyor.

İstihdam durumu

İstihdam, işsizlik ve ücret kazançları gibi bilgileri içeren Amerikan işgücü piyasasıyla ilgili bilgi sağlıyor.

Kapsadığı bilgi, güvenilirlik ve ilgili ayın bilgisini birçok veriden önce vermesinden dolayı, piyasaya yön veren en önemli raporlar arasında yer alıyor. Raporda işsizlik oranı, tarım dışı istihdam değişimi, imalat sanayisi istihdam değişimi, tarım dışı çalışma saatleri, ortalama saat başına ücret, toplam çalışma saatleri açıklanıyor.

ISM İmalat Endeksi

Yine ABD kaynaklı bir veri. Her ayın ilk iş günü yayınlanıyor. Satın Alma Yöneticileri Enstitüsü (ISM) tarafından satın almadan sorumlu yöneticiler arasında, yeni siparişler, üretim, istihdam, teslimat tarihleri ve stoklar üzerine yapılan ulusal bir anketin sonuçlarını içeriyor. Endeksin 50’nin üzerinde çıkması ekonominin büyüdüğünü, altında çıkması ise küçüldüğünü gösteriyor.

ISM Hizmet Endeksi

Her ayın üçüncü iş günü açıklanıyor. Yine Satın Alma Yöneticileri Enstitüsü (ISM) tarafından satın almadan sorumlu yöneticiler arasında yapılan ve yeni siparişler, istihdam, fiyatlar üzerine yapılan ulusal bir anketin sonuçlarını içeriyor. Bu endeksin de 50’nin üzerinde gelmesi ekonominin büyüdüğünü, altında gelmesi ise küçüldüğünü gösteriyor.

Dayanıklı tüketim malları siparişleri

Amerikan İstatistik Bürosu tarafından her ayın sonuna doğru açıklanan bu veri, ABD’li üreticilerin en az üç yıl ömrü olan mallar için aldığı siparişleri gösteriyor. Sanayi üretimi için önemli bir gösterge kabul ediliyor.

FED ekonomik durum anketleri

ABD’deki 6 bölgesel merkez bankası (Philadelphia, New York, Richmond, Kansas City, Dallas, Chicago) tarafından aylık bazda kendi bölgeleri içinde yapılan ve genel ekonomik durum hakkında bilgi veren anketlerden oluşuyor.

Konut başlangıçları ve inşaat izinleri

ABD’de her ayın sonuna doğru açıklanan konut başlangıçları verisi, son bir ay içinde yapımına başlanan konutların toplam sayısını gösteriyor, inşaat izinleri ise yapımına başlanması planlanan inşaatlar için alınan izin sayısını gösteriyor.

İkinci el ev satışları

Her ayın 25’inde Amerikan Ulusal Emlak Birliği tarafından aylık bazda açıklanan veri, işlemleri tamamlanmış mevcut (ikinci el) konut satışlarını gösteriyor.

Bekleyen ev satışları

Amerikan Ulusal Emlak Birliği tarafından her ayın ilk haftası açıklanan veri, kontratı imzalanmış fakat işlemleri henüz tamamlanmamış olan mevcut konut satışlarını gösteriyor.

PCE fiyat endeksleri

ABD’de GSYH’nın kişisel tüketim harcamaları bileşeni için hesaplanan PCE fiyat endeksleri, bireyler ve kar amaçlı olmayan kurumlar tarafından satın alınan nihai tüketim malları ve hizmetlerinin fiyat hareketlerinin alternatif bir ölçütü. Karşılaştırma yapmak gerekirse, PCE endeksinin hesaplandığı ürün ve hizmet sepeti, TÜ-FE’nin hesaplandığı sepetten daha geniş.

Açık Piyasa Komitesi tutanakları

Federal Açık Piyasa Komitesi, ABD’de Merkez Bankası işlevlerini yürüten banka sisteminin temel para politikasını belirleyen 12 kişilik bir gruptan oluşuyor. Para politikası değişiklikleri planlanmayan bir tarihte açıklandığında kaygı seviyesinin yükselmiş olduğunu gösteriyor. Tutanaklar, toplantı döneminde hakim olan ekonomik ve finansal koşulların özetini içeriyor.

Tankan Endeksi

Sonuçları nisan, temmuz, eylül ve aralık ortalarında açıklanan bu endeks, Japonya Merkez Bankası tarafından belirleniyor. Araştırmaya binlerce Japon firması katılıyor. Bu veriler ekonominin genel gidişatını belirlediği için özellikle Japon Yeni’nde büyük hareketlenmeler yaratabiliyor. Japon Yeniyle ilgili bir paritede işlem yapanlar için önem taşıyor.

Volatilite Endeksi

Uluslararası bir veri. Kısa adı VIX olan Volatilite Endeksi’nin Türkçe karşılığı “dalgalanma endeksi”. Chicago Borsa-sı’nda işlem gören 30 gün vadeli S&P500 alım ve satım opsiyon vadeli işlem sözleşmelerinin dalgalanmalarıyla oluşturuluyor. Yatırımcı güveninin ve risk alma iştahının arttığı dönemlerde volatilite endeksi değer kaybediyor. Yatırımcıların risk almak istemediği belirsizlik dönemlerinde ise yükseliyor.

iTraxx Crossover

Avrupa kaynaklı bir veri. 50 Avrupa şirketi için kredi maliyetlerini gösteriyor. iT-raxx ne kadar yüksek olursa o oranda kredi riskinin varlığından söz ediliyor. iTraxx Crossover endekslerinin yükselmesi kredi piyasalarındaki sıkışıklığın arttığı şeklinde yorumlanıyor.

erkan kizilocak