Trilyon dolarlık şirketlere bir göz gezdirelim

SON birkaç yıldır şirketlerin arka arkaya trilyon dolarlık değere ulaştığına tanık oluyoruz. Trilyon dolarlık kulüpteki şirketlerin sayısı şimdilik bir elin parmakları kadar. Ama trilyon dolarlıklar kulübüne, bir başka deyişle “dört virgüllüler kulübü”ne aday olup sırada bekleyen şirketler var (Bir trilyon yazdığınızda üçlü sıfır grupları dört virgülle ayrılıyor. Amerikalılar, nokta yerine virgül kullanıyor: 1,000,000,000,000).

Zenginler Külübü

îlk trilyon dolarlık şirket Apple oldu. Şirket bu değeri 4 Ağustos 2018’de gördü. Sürpriz değil. Asıl sürpriz, trilyon dolarlık ilk şirketin, 2007’nin kasım ayında PetroChina olmasıydı. Ne var ki Çin’in petrol devinin hisseleri, 2008’in sonunda “taban” yaptı ve şirketin değeri 129.8 milyar dolara düştü.

Şimdi trilyon dolarlık şirketlere bir göz gezdirelim:

APPLE

2011’de 56 yaşında hayatını kaybeden Steve Jobs’ın, 1976’da evinin garajında kurduğu bir şirket. Steve Wozniak, Ronald Wayne ile ortaklaşa kurdukları Apple’ın, bir dünya devi olacağını o zamanlar hayal bile edemezlerdi (Ronald Wayne adım duymamış olabilirsiniz. Çünkü şirketin kurulmasından 12 gün sonra ortaklığı terk etti. Hissesini 800 dolara satmıştı. Satmasaydı bugün 60 milyar doların sahibi olacaktı). Jobs, bir bilgisayar dahisi değildi. Zaten biyografisinde, “iş adamı”, “sanayi tasarımcısı”, “yatırımcı” ve “medya patronu” ifadeleri yer alıyor. Asıl beyin, Wozniak’tı.

Ama Jobs, aynı zamanda bir “pazarlama dehası”ydı. Kurdukları şirkete, “yarısı yenmiş elma” motifini logo yaptılar. Çünkü Jobs, İngiliz matematikçi ve bilgisayar bilimci Alan Turing’in hayranıydı. Turing, 1954’te 41 yaşında intihar ettiğinde odasındaki masada yarısı ısırılmış bir elma duruyordu (Jobs’un meyve olarak elmayı çok sevdiği, telefon rehberinde ilk bilgisayar şirketi olarak görüleceği için bu adı seçtiği de söylenir. Turing’m intiharı bile tartışmalıdır). Jobs ve arkadaşları önce bilgisayar yazılımları ve donanımları sattılar. Herşeyin bir arada olduğu Macintosh serisi bilgisayarlarla başarıyı yakaladılar. Bu adı seçmelerinin sebebi, Mclntosh’ın bir elma türü olmasıydı. 2000’lerin başında da “akıllı telefonlar” çağını başlattılar. Bir Suriyeli ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen ve ABD’deki üniversite eğitimi sırasında Amerikalı olan Jobs’un başarısızlığı da oldu. Lisa bilgisayarları satmadı ve 2 bin 700 bilgisayar, Utah eyaletinde ıssız bir yerde toprağa gömüldü. Apple’ın bugünkü piyasa değeri 2 trilyon 421 milyar dolar.

AMAZON

Bu şirket de 2018’deki piyasa dalgalanmalarından nasibini almıştı. Yoksa daha önce bu kulübün üyesi olması işten bile değildi. Dünyanın bu en büyük e-ticaret şirketi, 2020’nin ocak ayında trilyonluk şirketler kulübüne katılabildi. 1994’te ilk kurulduğunda Bezos ve iş arkadaşları, posta ile gönderecekleri kitap ve diğer ürünleri, dizleri üzerinde paketliyordu. Nerede mi? Elbette ki Bezos ailesinin garajında. Bir masaları bile yoktu. Sahibine gönderilen ilk paket, “Temel Düşünce Mekanizmalarının Bilgisayar Modelleri” adlı bir kitaptı. Şirketin bugünkü değeri, 1 trilyon 875 milyar dolar olarak belirlendi. Sahibi Jeff Bezos da, 125 milyar dolarla dünyanın en zengin insanı oldu. Amazon’un 30 yan kuruluşu bulunuyor. Amazon logosunda A’dan Z’ye doğru uzanan bir ok görülüyor. Bu, “A’dan Z’ye herşeyi yaparız” anlamına geliyor. Logo, bazen “a” olarak kısaltılmış olsa da “ok” yerinde duruyor.

MICROSOFT

2018’in sonunda, 1 trilyon 360 milyar dolarlık değerle, Microsoft da kulüpte yerini aldı. Bugünkü değeri 2 trilyon 93 milyar dolar. Apple’ın uzun süreli rakibi olan Microsoft’un en büyük destekçisi, şirketin yan kuruluşu olan “Azure”.

Bulut platformu hizmeti veren yazılım şirketi Azure, 2010’da kuruldu. Bir dahi olan Bili Ga-tes (IO’sü 170’tir. Amerikalıların ortalaması 98) ve arkadaşı Paul Ailen, Microsoft’tan önce Traf-O-Data adlı bir şirket kurmuştu. Zaten Microsoft da önceleri Microsoft değildi. “Micropro-cessor Software” (Mikroişlemciler için Yazılım) olan şirketin adı, Microsoft olarak kısaltıldı. Sanıldığının aksine MS DOS adıyla bilinen bilgisayar işletim sistemini Microsoft geliştirmedi. IBM 1980’lerde piyasaya sundu. Ancak Microsoft 1990’larda “Windows” uygulamasıyla sistemi popüler hale getirdi ve ikonlarla kullanımını kolaylaştırdı. Windows sürümlerinden birinin tanıtımını, ABD’nin ünlü talk show sanatçısı ve komedyeni Jay Leno yapmış, Bili Ga-tes de, Leno’yu kastederek “Yeni işletim sistemimiz o kadar basit ki, bir talk show sanatçısı bile kullanabilir” diye espri patlatmıştı.

SAUDI ARAMCO

Şirket, 2019’da hisselerinin halka arz edildiği gün trilyonluk değere ulaştı. Bu, hiç de hayal kırıklığı yaratmayacak bir arzdı. Ertesi gün ise şirketin değeri 2 trilyon doların üzerine çıkmıştı bile. Saudi Aramco, Amerikan kökenli olmayan tek trilyonluk şirket. Suudi Arabistan hükümeti, şirketin yüzde 98.5’ini eline tutuyor. Aynı zamanda teknoloji ürünleri satmayan tek şirket. Günlük petrol alım satım piyasasında lider konumdalar. Günde 13 milyon varilden fazla üretim yapıyorlar. Şirketin rezerv olarak tuttuğu petrol miktarı, 270 milyar varil. Adından da anlaşılacağı üzere Suudi Arabistan’ın ulusal petrol ve doğal gaz şirketi olan Saudi Aramco’nun finansal raporları, 2019’a kadar kamuya açıklanmamıştı. Şirket, 1933’te kurulmuştu. Halen 66 bin 800 çalışanı var. Bazı piyasa çevreleri, şirketin 10 trilyon değerinde olduğunu ileri sürüyor.

ALPHABET INC

Ona “Google” dersek daha tanıdık gelecek. 1 trilyon 712 milyar dolarlık şirket, aslında Google ve Google’a ait diğer şirketleri, bir çatı altında toplamak amacıyla kurulan çok uluslu bir holding. 2015’te, aynı zamanda Google’ın kurucularından Larry Page ve Sergey Brin tarafından oluşturuldu. Bir şirketler koleksiyonu olarak adlandırılmakla birlikte beş yıllık bir holdingin, trilyonluklar listesine girmesi inanılmaz (Bir karşılaştırma yapmak gerekirse, 1911’de kurulan dünyanın en büyük bilişim teknolojisi şirketi IBM, 110 yıllık tarihine rağmen 126 milyar dolar, dünyanın en büyük petrol şirketlerinden 21 yıllık ExxonMobil, 258 milyar dolar piyasa değerine sahip. Aslında şirketin tarihi, John Rockefeller’in Standard Oil şirketine kadar uzanıyor. Yani 1870’e kadar). Bir de “Dört virgüllüler kulübü”ne aday şirketlere bakalım:

FACEBOOK

Trilyonluklar grubuna ileride katılması beklenen Facebook’un, halen 700 milyar dolarlık bir piyasa değeri var. Fakat 2019’da kaydedilen başarı, şirketin değerine 200 milyar dolar daha kattı. Bu tempoda gidildiğinde Facebook’un yatırımcıları, bir-iki yıl veya daha kısa zamanda şirketin, 1 trilyon dolarlık değere vurduğunu görebilecekler.

BERKSHIRE HATHAWAY

20’nci yüzyılın en başarılı yatırımcılarından biri olarak gösterilen ABD’li iş adamı Warren Buffet’ın şirketler grubu, aslında Facebook’tan daha kısa zamanda trilyonluk olabilecek. Piyasa gözlemcileri, holdingin ilerlemesini, “kaplumbağa hızında” olarak nitelendirmesine rağmen, teknolojik rakiplerine kıyasla yavaş, emin ve istikrarlı adımlarla yol aldığı konusunda da hemfikir. Şirketin piyasa değeri, 641 milyar 250 milyon dolar.

VISA

İnanılmaz ataklarda bulunan Visa, dünyanın en kârlı şirketlerinden. 2019’da şirket, yüzde 50 büyüdü ve 2023’te trilyonluklar listesine girme ihtimali güçlendi. Visa ve rakibi Mastercard’ın, “nakit olmadan ödeme” sistemleri, on-line alışveriş ve de pandemi nedeniyle tavan yaptı. Fakat bu başarılar, 524 milyar dolarlık Visa’nın trilyon dolarlık şirketler kulübüne katılmasının kesin olduğu anlamına gelmiyor. Aynı tahmin, Fa-cebook ve Berkshire Hathavvay için de geçerli.