Sanayi üretiminde çarklar dönüyor
Sanayi üretimi haziranda yıllık bazda yüzde 3.4 artarken, yılın ikinci çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 4.5 büyüdü. Cari açık ise haziranda 3.76 milyar dolarla piyasa beklentilerinin altında gerçekleşti…
SANAYİ üretimi, bayram tatiline rağmen büyümeye verdiği desteği haziranda da sürdürdü. Takvim etkisinden arındırılmış verilerle sanayi üretimi haziranda geçen yılın aynı ayma göre yüzde 3.4 arttı. Türkiye ekonomisinin yüzde 5 büyüdüğü yılm ilk çeyreğinde yüzde 2.1 oranında artan sanayi üretimi, yılm ikinci çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 4.5 artış gösterdi. İhracatta ve yurtiçi talepteki artış sanayi üretimini canlı tuttu. 2017 ikinci çeyreğinde toplam sanayi ciro endeksi bir önceki çeyreğe göre yüzde 2.3 artış gösterirken, geçen yılm aynı çeyreğine göre yüzde 25.8 arttı. Perakende satış hacmi ve perakende cirodaki artış eğilimi piyasada canlanmaya işaret etti. Perakende satış hacmi ikinci çeyrekte bir önceki çeyreğe göre yüzde 2.4, geçen yılm aynı dönemine göre yüzde 0.8 artarken, perakende ciro sırasıyla yüzde 2.9 ve yüzde 13.2 artış gösterdi. İhracat birim değer endeksi ise 2017 ikinci çeyreğinde geçen yılm aynı dönemine göre yüzde 0.6 azalırken, ihracat miktar endeksi yüzde 8 arttı. Bu dönemde ithalat birim değer endeksi yüzde 5.4, ithalat miktar endeksi yüzde 3.8 artış gösterdi. Haziranda cari açık 3.76 milyar dolarla piyasa beklentilerinin altında gerçekleşti.
CARİ AÇIK 3.76 MİLYAR DOLAR
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası geçen hafta haziran ayı ödemeler dengesi verilerini açıkladı. Buna göre cari işlemler açığı, geçen yılın haziran ayına göre 1.2 milyar dolar azalarak 3 milyar 763 milyon dolar oldu. Piyasa beklentileri 4 milyar dolar düzeyindeydi. Ocak-Haziran döneminde cari işlemler hesabı geçen yılın aynı dönemine göre 1.7 milyar dolar artışla 20.77 milyar dolar düzeyinde açık verirken, 12 aylık cari işlemler açığı ise 34.34 milyar dolar oldu.
Haziranda cari işlemler açığının 3.77 milyar dolar düzeyinde gerçekleşmesinde, ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığının geçen yılın aynı ayma göre 670 milyon dolar azalarak 4 milyar 573 milyon dolara ve hizmetler dengesi kaynaklı net gelirlerin 491 milyon dolar artarak 1 milyar 678 milyon dolara yükselmesi etkili oldu.
Portföy yatırımları 4.2 milyar dolar tutarında net giriş (net yükümlülük artışı) kaydetti. Haziranda resmi rezervlerde 2 milyar 968 milyon dolar artış gözlendi. Haziranda net hata noksan kaleminde 987 milyon dolarlık kaynağı belirsiz para girişi yaşanırken, yılın ilk altı ayında kaynağı belirsiz para çıkışı miktarı 4 milyar 474 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti.
BEKLENTİLERİN ALTINDA KALDI
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜÎK), Haziran 2017 Sanayi Üretim Endeksi verilerini açıkladı. Buna göre endeks takvim etkisinden arındırılmış verilerle haziranda geçen yılın aynı ayma göre yüzde 3.4 artışla 133.3 değerini alırken, mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış verilerle bir önceki aya göre yüzde 0.4 azalışla 131.2 düzeyinde gerçekleşti. Sanayi üretimi bu düzeyi ile sırasıyla yüzde 3.6 ve yüzde 0.4 artış şeklinde olan piyasa beklentilerinin altında kaldı.
Arındırılmamış verilerle sanayi üretim endeksi haziranda bir önceki aya göre yüzde 7.5, geçen yılın aynı ayma göre yüzde 3.6 oranında azalışla 127 düzeyinde gerçekleşti. Uzmanlara göre, oynaklığı yüksek bir seri olan sanayi üretiminde yaşanan bu kayıpta çalışılan gün sayısının azlığı ve bayram nedeniyle bazı firmalarda daha uzun tatil yapma eğilimleri etkili oldu.
İlk çeyrekte takvim etkisinden arındırılmış seriye göre ortalama olarak yüzde 2.1 artan sanayi üretimi, ikinci çeyrekteki artış oranlarıyla daha kuvvetli bir momentum yakaladı. Yılın ikinci çeyreğinde sanayi üretimi yüzde 4.5 artış gösterdi.
Öncü göstergeler ışığında Türk imalat sanayinin ılımlı seyrini koruduğuna, iç talepte de görece canlılığın devam ettiğine dikkat çeken uzmanlar, yılm ilk çeyreğinde yüzde 5 büyüyen Türkiye ekonomisinin yılın ikinci çeyreğinde de yüzde 4-5 bandında güçlü bir büyüme oranı kaydedebileceğini vurguladı.
“DAHA HIZLI BÜYÜME GÖRECEĞİZ”
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Faruk Özlü, sanayi üretimindeki hızlı artışın haziranda da sürdüğünü belirterek, ikinci çeyrekte sanayi üretiminin geçen yılm aynı dönemine göre yüzde 4.5’lik artış gösterdiğini vurguladı. Bu verilerin Türkiye ekonomisinin ikinci çeyrekte de hızlanarak büyümeye devam ettiğini gösterdiğini vurgulayan Özlü, sanayi üretimindeki bu güçlü artışın hem ihracat pazarları hem de yurt içindeki talebin artışından kaynaklandığını ifade etti. Ülke büyümesindeki bu artışın hem iç ve dış talebin yüksek seyretmesi hem de baz etkisinin getireceği olumlu katkıyla üçüncü çeyrekte de artarak devam edeceğini dile getiren Özlü, “Yıl sonunda bu yılki Orta Vadeli Program öngörüsünden daha hızlı bir büyüme göreceğiz” dedi.
İMALAT SANAYİNDE ÜRETİM ARTIŞI
Sanayi üretiminin detaylarına bakıldığında takvim etkisinden arındırılmış verilerle haziran ayında madencilik ve taşocakçılığı sektörü endeksi geçen yılm aynı ayma göre yüzde 0.5 azalırken, imalat sanayi sektörü endeksi yüzde 3.8 ve elektrik, gaz, buhar ve iklimlen-dirme üretimi ve dağıtımı sektörü endeksi yüzde 2.5 arttı.
Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış verilerle madencilik ve taşocakçılığı sektörü endeksi bir önceki aya göre yüzde 1.2 artarken imalat sanayi sektörü endeksi yüzde 0.5 ve elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektörü endeksi yüzde 0.6 azaldı.
Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış ana sanayi gruplan incelendiğinde, 2017 Haziran’da bir önceki aya göre en fazla artış yüzde 3.8 ile sermaye malı üretiminde yaşandı. Enerji üretiminde ise yüzde 0.1 artış yaşandı. Haziranda bir önceki aya göre en fazla azalış yüzde 2.2 ile ara malında gerçekleşti. Dayanıklı tüketim malları imalatı bir önceki aya göre yüzde 1.9 azalırken, dayanıksız tüketim malı üretimi yüzde 1.3 azaldı.
SANAYİ CİRO ENDEKSİ
TÜÎK, geçen hafta haziran ayı sanayi ciro endeksi verilerini açıkladı. Buna göre mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış verilerle sanayi ciro endeksi haziranda bir önceki aya göre yüzde 1.2 azaldı. Takvim etkisinden arındırılmış verilerle sanayi ciro endeksi geçen yılm aynı ayma göre yüzde 22.1 artış gösterdi. Takvim etkisinden arındırılmış sanayinin alt sekterleri incelendiğinde; 2017 Haziran’da geçen yılm aynı ayma göre madencilik ve taşocakçılığı sektörü endeksi yüzde 9 ve imalat sanayi sektörü endeksi yüzde 22.5 arttı.
Perakende satış hacmi ve perakende cirodaki artış eğilimi, piyasada canlanmaya işaret etti. TÜİK’in haziran ayı perakende satış endekslerine göre mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış sabit fiyatlarla perakende satış hacmi haziranda bir önceki aya göre yüzde 0.5 arttı. Aynı ayda gıda, içecek ve tütün satışları yüzde 3.6, otomotiv yakıtı satışları yüzde 1.2 artarken, otomotiv yakıtı hariç gıda dışı satışlar yüzde 1.6 azaldı. Gıda dışı sektörlerin bir önceki aya göre değişimi incelendiğinde; elektrikli eşya ve mobilya satışları yüzde 5.4, posta veya internet üzerinden satışlar yüzde 2.9 azalırken, tekstil, giyim ve ayakkabı satışları yüzde 0.2, tıbbi ürünler ve kozmetik satışları yüzde 4.4 arttı, bilgisayar, kitap ve iletişim aygıtları satışları ise aynı seviyede kaldı. Takvim etkisinden arındırılmış seriye göre perakende satış hacmi geçen yılm aynı ayma göre yüzde 1.1 artış gösterdi.
PERAKENDE CİROSU SEVİNDİRDİ
Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış cari fiyatlarla perakende ciro 2017 Haziran’da bir önceki aya göre yüzde 0.6 arttı. Aynı ayda gıda, içecek ve tütün satışları yüzde 4, otomotiv yakıtı satışları yüzde 0.3 artarken, otomotiv yakıtı hariç gıda dışı satışlar yüzde 1.4 azaldı.
Takvim etkilerinden arındırılmış cari fiyatlarla perakende ciro 2017 Haziran’da geçen yılm aynı ayma göre yüzde 12.3 arttı. Perakende satışlar ikinci çeyrekte canlandı. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış sabit fiyatlarla perakende satış hacmi 2017 yılı 2. çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre yüzde 2.4 arttı. Takvim etkilerinden arındırılmış perakende satış hacmi ise geçen yılm aynı çeyreğine göre yüzde 0.8 artış gösterdi.
Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış cari fiyatlarla perakende ciro yılın ikinci çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre yüzde 2.9 arttı. Takvim etkilerinden arındırılmış perakende ciro ise geçen yılın aynı çeyreğine göre yüzde 13.2 artış gösterdi.
İHRACAT BİRİM DEĞERİ ARTTI
İhracat birim değer endeksi haziranda geçen yılın aynı ayma göre yüzde 0.1, ihracat miktar endeksi ise yüzde 2.2 arttı. Endeks geçen yılm aynı ayma göre, gıda, içecek ve tütünde yüzde 5.6 azalırken, yakıt hariç ham maddelerde yüzde 4.8, yakıtlarda yüzde 5.1 ve gıda, içecek, tütün hariç imalat sanayinde yüzde 0.4 artış gösterdi. İhracat miktar endeksi haziranda geçen yılm aynı ayma göre, gıda, içecek ve tütünde yüzde 1, yakıt hariç ham maddelerde yüzde 2, yakıtlarda yüzde 14.3 ve gıda, içecek, tütün hariç imalat sanayinde yüzde 4.5 arttı. İhracat birim değer endeksi 2017 ikinci çeyreğinde geçen yılm aynı dönemine göre yüzde 0.6 azalırken, ihracat miktar endeksi yüzde 8 arttı.
ithalat birim değer endeksi haziran ayında geçen yılm aynı ayma göre yüzde 4.4 artarken, ithalat miktar endeksi yüzde 5.7 azaldı. Endeks haziranda geçen yılın aynı ayma göre, gıda, içecek ve tütünde yüzde 3.2 azalırken, yakıt hariç ham maddelerde yüzde 9.1, yakıtlarda yüzde 10.8 ve gıda, içecek, tütün hariç imalat sanayinde yüzde 2.2 arttı. İthalat miktar endeksi haziranda geçen yılm aynı ayma göre gıda, içecek ve tütünde yüzde 24.8 artarken, yakıt hariç ham maddelerde yüzde 11.7, yakıtlarda yüzde 1.7 ve gıda, içecek, tütün hariç imalat sanayinde yüzde 15.4 azaldı. Endeks 2017 ikinci çeyrekte geçen yılm aynı dönemine göre yüzde 5.4 artarken, ithalat miktar endeksi yüzde 3.8 arttı.
Eral KARAYAZICI / Gedik Portföy Portföy Yön. Müd.
“Fiyatlar tırmanabilir”
Borsa gerek temmuz ayında gerek 2017 bütününde açık ara fark ile en iyi getiri sağlayan finansal seçenek oldu. Bu hareketin yakıt kaynağı küresel ralli olurken BIST’in 2016 ikinci yarıyılda yaşadığı negatif ayrışmanın da etkili bir katalizör olduğunu söyleyebiliriz. Sene başında aşırı ucuz olan hisse senedi fiyatları artık normal sayabileceğimiz değerlere ulaştı. Kuşkusuz fiyatlar yüksek sayılacak patikaya da tırmanabilir. Ancak bunun sanıldığı kadar kolay olmadığını ve borsada aşağı yönlü risklerin baskın hale geldiğini düşünüyorum. Küresel büyüme ana etken olmakla birlikte ilk yarıyıl boyunca dünya genelinde doların zayıf seyri de yabancı fonların gelişen ülke marketlerine yönelmesinde etkili oldu. Türkiye piyasaları da bu akımdan güçlü pay aldı. Yılın devamına yönelik bir dezavantajın da bu faktör ile ilgili olduğunu düşünüyor özellikle de ABD Başkanı Donald Trump ABD’de vergi oranlarını düşürmeyi başaracak olursa dolar lehine oluşabilecek ölçülü bir rüzgarın gelişen marketleri ikinci plana itebileceğini düşünüyorum.
Mustafa ALTUNBİLEK / Türkiye Perakendeciler Federasyonu Yönetim Kurulu Başkanı
”Yılsonu beklentimiz çift haneli büyüme”
Sektörün büyüme rakamları Türkiye’nin büyüme rakamları ile hemen hemen aynı. Ancak sektörün beklentilerinin altında gerçekleşti. Yerel zincirler olarak son beş yıldır üst üste çift haneli büyüme yakaladık. Bu seyirde 2017’yi çift haneli büyüme hedefi ile tamamlamamız zor görünüyor. Temmuz ve ağustos ayı rakamları da yine eş değer seviyede gelecektir. Yerel zincirler olarak yılsonunda ı beklentimiz çift haneli büyüme yakalamak. Türkiye genelinde 16 perakende derneğinin çatı örgütü Türkiye Perakendeciler Federasyonu olarak 334 üyemiz, 3 bin 478 satış noktamız ile toplam 2 milyon 138 bin metrekare alanda 67 bin personel sayımız ile hizmet veriyoruz. Yerel marketler olarak, toplam market gruplan içerisindeki satış ve istihdam payımızı her geçen yıl artırıyoruz. 2016 yılı yerel marketlerin toplam Türkiye cirosu 31 milyar TL olarak gerçekleşti. 2017’de istihdamda yüzde 5, ciroda ise yüzde 10 büyüme T öngörüyoruz. 3 bin 478 olan satış noktamızın, 2017 sonunda 3 bin 600’e çıkarmayı hedefliyoruz.
Hikmet BAYDAR / 3. Göz Danışmanlık CEO’su
”Ekonomi canlandıkça cari açık artabilir”
Cari açık haziranda 1.2 milyar dolar azalarak 3.76 milyar dolar olarak gerçekleşti. Beklenti 4.1 milyar dolar düzeyindeydi. Dış ticaret açığının azalmasında hizmetler sektöründeki girişteki artış etkili oldu. Bir yandan dış ticaret açığı daralırken, hizmet gelirlerinin artışı cari açığı azalttı. Oldukça olumlu bir veri. Ekonomi canlandıkça cari açık artabilir. Sanayi ciro endeksi bir önceki aya göre mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış verilerle yüzde 1.2 azaldı. Ancak geçen yılın aynı ayına göre artış hala yüzde 22.1. Yıllık bazda gerek imalat sanayinin gerekse toplam sanayinin artış oranı oldukça iyi. Haziran ve temmuz ayları aylık bazda düşüş gösterse de geçen sene temmuzdaki sert düşüş verisi bu yıl olmayacağından temmuzda fark daha da yükselecek. Bu verilerle sanayi cirosu yılbaşındaki seviyenin hala üzerinde.
Bu ciro artışının kur artışı anlamına gelmediği unutulmamalı.
Prof. Dr. Hakan YETKİNER / İzmir Ekonomi Üniversitesi Ekonomi Bölümü Öğretim Üyesi
“Sanayi üretiminde uzun dönem eğilimi pozitif”
Sanayi üretiminde kısa dönemde küçük oynaklıklar gözlemlense de uzun dönem eğilimi pozitif. 2008/9 küresel finans krizi dönemi hariç, bir önceki aya göre ve geçen yılın aynı ayına göre değişimler ağırlıkla pozitif. Haziranda 3.76 milyar dolar düzeyinde gerçekleşerek piyasa beklentilerinin altında kalan cari açık olumlu.
Dış ticaret rakamlarında sürpriz olmadı. TÜİK tarafından birim değer endeksleri açıklandı. Ortalama ihracat birim değer endeksi haziranda geçen yılın aynı ayına göre yüzde 0.1 arttı. İthalat birim değer endeksi ise haziranda geçen yılın aynı ayına göre yüzde 4.4 artış gösterdi. Dış ticaret miktarlarında meydana gelen değişimi ölçen ihracat ve ithalat miktar endeksleri ise aksi yönlerde değişti. İhracat birim değer endeksinin ithalat birim değer endeksine bölünmesiyle hesaplanan ve 2016 Haziran’da 111.7 olarak elde edilmiş olan dış ticaret haddi, 4.6 puan azalarak, 2017 Haziran’da 107.1 oldu. Ancak uzun dönem dış ticaret haddine (Ocak 1982-Haziran 2017) göre ciddi bir değişiklik söz konusu değil.
Hülya Genç Sertkaya
