Sanayi üretimi Temmuz’da yavaşlama sinyali verdi
BÜYÜMENİN öncü göstergelerinden sanayi üretimi Temmuz’da yavaşlama sinyali verdi. Türkiye istatistik Kurumu (TÜIK) verilerine göre takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretim endeksi Temmuz’da yıllık bazda yüzde 8.7 artışla 132.9 düzeyinde gerçekleşirken, mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış verilerle aylık yüzde 4.2 gerileyerek 129.9 oldu.
HÜLYA GENÇ SERTKAYA; Sanayinin alt sektörleri incelendiğinde, Temmuz’da madencilik ve taşocakçılığı sektörü endeksi bir önceki aya göre yüzde 1.8 ve imalat sanayi sektörü endeksi yüzde 5 azalırken, elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektörü endeksi yüzde 4.5 arttı. Ekonomistler sanayide büyümenin ihracata dayalı olarak önümüzdeki aylarda devam edeceği, büyüme eğilimine destek vereceği yönünde beklentilerini dile getirirken, Fitch Raitings Türkiye ekonomisinin bu yılki büyüme beklentisini yüzde 7.9’dan yüzde 9.2’ye çıkardı.
Kısaca geçen hafta açıklanan diğer verilere de bir göz atalım. TÜÎK verilerine göre sanayi, inşaat, ticaret ve hizmet sektörleri toplamında ciro endeksi, Temmuz’da yıllık yüzde 45.1 artarken, aylık bazda yüzde 1.9 azaldı. Temmuz’da sabit fiyatlarla perakende satış hacmi yılllık yüzde 12.3 , aylık yüzde 0.7 arttı. Temmuz’da cari fiyatlarla perakende ciro yıllık yüzde 1.5 artış gösterdi.
Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre Ağustos’ta bütçe giderleri yıllık yüzde 31.6 artışla 105.7 milyar TL, bütçe gelirleri yüzde 35 artışla 146.5 milyar TL olurken, bütçe Ağustos’ta 40.8 milyar TL fazla verdi. Yılın ilk 8 ayında ise 37.5 milyar TL’lik bütçe açığı gerçekleşti.
CARİ AÇIK 683 MİLYON DOLAR
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) verilerine göre Türkiye’nin cari işlemler açığı Temmuz’da geçen yılın aynı ayma göre 1.3 milyar dolar azalışla 683 milyon dolar oldu. Cari işlemler hesabı yılın ilk 7 ayında 13.7 milyar dolar, 12 aylık dönemde 27.8 milyar dolar açık verdi. Cari açıktaki gerilemede hizmetler dengesi kaleminin 2020 Temmuz’a göre 2.65 milyar dolar artarak 2.95 milyar dolar fazla vermesi etkili oldu. Temmuz’da ödemeler dengesi tanımlı dış ticaret açığı 1 milyar 22 milyon dolar artarak 2 milyar 984 milyon dolara yükseldi. Altın ve enerji hariç cari işlemler hesabı 2021 Temmuz’da 2.75 milyar dolar fazla verdi.
Seyahat kaleminden kaynaklanan net gelirler 2.1 milyar dolar oldu. Doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişlerin 1 milyar 30 milyon dolar olduğu Temmuz’da portföy yatırımları 1.9 milyar dolar net giriş kaydetti. TOBB ETÜ Öğretim Üyesi Dr. Cahit Sönmez, altın ithalatının zorlaştırılması ve ihracatın iyi performansının dış ticaret açığını makul seviyelerde tuttuğunu belirterek, “Turizm ve diğer hizmetlerinde olumlu katkısı gelince cari açık bu düzeye geldi. Bu performans korunursa cari açık yılı büyük olasılıkla 25 milyar dolarlardan kapatabilir” dedi.
YABANCIDA REKOR BEKLENTİSİ
Türkiye genelinde Ağustos’ta 141 bin 400 konut satıldı. Konut satışları Ağustos’ta yıllık yüzde 17 azalırken, aylık yüzde 31.2 artış gösterdi. TÜÎK verilerine göre Ağustos’ta ipotekli konut satışları yıllık yüzde 64 azalışla 27 bin 375 oldu. Toplam konut satışları içinde ipotekli satışların payı yüzde 19.4 olarak gerçekleşti. İlk defa satılan konut sayısı Ağustos’ta yıllık bazda yüzde 18.2 azalarak 42 bin 639 olurken, toplam konut satışları içinde ilk satışın payı yüzde 30.2 düzeyinde gerçekleşti. Konut satışları Ocak-Ağustos döneminde yıllık bazda yüzde 21.7 azalışla 801 bin 995 düzeyinde gerçekleşirken ipotekli konut satışı yüzde 67.9 azalışla 152 bin 96 oldu.
Yabancılara yapılan konut satışları Ağustos’ta yıllık bazda yüzde 50.7 artarak 5 bin 866, Ocak-Ağustos döneminde ise yüzde 47.6 artarak 30 bin 849 oldu. İstanbul İnşaatçılar Derneği (İNDER) Yönetim Kurulu Başkanı Nazmi Durbakayım, demir ve çimento başta olmak üzere hammadde maliyetlerindeki fahiş artışlar nedeniyle konut fiyatlarında yaşanan yüzde 20-30’luk artışlara rağmen, Ağustos’ta yılın en yüksek konut satış rakamının yakalandığını vurguladı.
Bu yıl yaklaşık 50 bin ile yabancılara satış kategorisinde rekor beklentilerine önemli bir adım daha atıldığını dile getiren Durbakayım, “Dövizdeki dalgalanma ve pan-deminin etkisi ile yılın geriye kalan son 4 ayında en az 15 bin adetlik satış yapılacağını ve 2019’daki 45 bin 483 adetlik zirveyi aşarak yeni bir tarihi satış yılı gerçekleştireceğimizi umuyoruz” dedi.
Yüksek kredi faiz oranlarına rağmen Ağustos’ta yılın en yüksek satışının gerçekleştirilmesinin, konuta ihtiyacı ortaya koyduğunu vurgulayan Akyapı kurucu ortağı Hüseyin Dinçel, “Son dönemde yükselen maliyetlerin konut fiyatlarını yükselteceği beklentisi de konut almak isteyenleri bir an önce yatırıma yönlendiriyor. Maliyet artışından etkilenmek istemeyenler elini çabuk tutuyor” ifadelerini kullandı. Dinçel de yabancıya konut satışında rekor beklentisini dile getirdi.
BEKLENTİ FAİZLERİN SABİT TUTULACAĞI YÖNÜNDE
Gözler TCMB’nin 23 Eylül’deki Para Politikası Kurulu (PPK) toplantısına çevrildi. Ekonomistlerin beklentileri TCMB’nin 23 Eylül’deki toplantısında politika faizini yüzde 19’da sabit tutacağı yönünde ağırlık kazanıyor. TCMB’nin bu haftaki PPK toplantısında politika faizini yüzde 19 seviyesinde koruyacağı görüşünde olan Atılım Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nevzat Saygılıoğlu, politika faizinde Ekim’de de değişiklik beklemediğini, yılın son aylarında ise gelişmelere bağlı olarak sınırlı bir indirimin gündemde olabileceğini vurguladı.
TCMB’nin enflasyonun mevcut serisi devam ettiği sürece herhangi bir faiz indirimini gündeminde tutmasının geçmiş dönemlerde yapılan hataların tekrarı anlamına geleceğini ifade eden Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. M. Necat Coşkun, “TCMB, enflasyon oranında artışın devam etmesi halinde politika faiz oranında artışa gidilmeden ek likidite sıkıştırmaları ile sonuç almaya çalışacak” dedi.
Inveo Portföy Fon Yönetim Müdürü Eral Karayazıcı ise, TCMB’nin 23 Eylül’deki PPK toplantısında faiz indirimi sinyali verebileceği ancak bu toplantıda faiz indirimi kararı almayacağı görüşünde. Karayazıcı, TCMB’nin piyasa şartlarına bağlı olarak yılın son çeyreği içinde ılımlı bir hızla faiz indirimi döngüsünü başlatacağını düşünüyor.
Bu arada TCMB, yabancı para mevduat ve katılım fonuna uygulanan zorunlu karşılık oranlarını 200 baz puan artırdı. TCMB’den yapılan açıklamada alınan bu kararla 1 Ekim 2021 itibarıyla TL cinsinden zorunlu karşılık tesislerinin yaklaşık 13.9 milyar TL, döviz ve altın cinsinden zorunlu karşılık tesislerinin ise yaklaşık 3.4 milyar dolar karşılığı tutarında artması beklendiği ifade edildi.
“Cari açığın azalmasında turizm ve ihracat etkisi”
Temmuz’da sanayi üretim endeksinin bir önceki ayı göre gerilemesinde uzun bayram tatilinin etkisi oldu. 2020’de pandeminin etkisinin artarak devam ettiği aylara göre çoğu verinin bu yıl yüksek çıkması normalleşme sürecinin olumlu etkisi. Sanayi sektörü ve özellikle imalat sanayi pandemiden göreceli olarak az etkilenen sektörler arasında. İç ve dış talep canlılığını koruduğu sürece Ağustos’tan itibaren aylık pozitif değerlere dönüş beklenecek. Temmuz ayında cari açığın geçen yılın aynı dönemine göre önemli ölçüde azalmasında turizm gelirlerindeki artışın büyük katkısı oldu. Cari açığın azalmasında ihracattaki artışın da olumlu etkisi oldu.
Cari işlemler dengesinde diğer dikkati çeken nokta altın ve enerji hariç cari işlemler hesabında iyileşme sağlayan altın ithalatındaki gerileme. Cari açığın azalmasının sürdürülebilirliği önemli ve iyileşmenin devamı ihracattaki artışın ithalatın üzerinde olmasına bağlı.
Küçük esnafa vergi muafiyeti
AK Parti’nin küçük esnafa vergi muafiyetini de içeren ekonomi paketinin önümüzdeki günlerde TBMM’ye sunulması bekleniyor. Hazırlıklarında son aşamaya gelinen 56 maddelik yasa teklifine göre yıllık cirosu 240 bin TL’nin altında olan ve basit usulde defter tutan yaklaşık 900 bin küçük esnaftan gelir vergisi alınmayacak. Ayrıca çiftçiye verilen devlet destekleri vergiden muaf tutulacak.
Pakette öne çıkan bazı düzenlemelere göre meslek lisesi öğrencilerine stajlarında verilen desteğin tümü devlet tarafından karşılanacak, işveren üzerindeki yük kaldırılacak. Başta YouTuber’lar olmak üzere internet üzerinden para kazananlara vergi kolaylığı gelecek. YouTuber’ların videoların arasına alınan reklamlardan kazandığı pay artık kaynağından kesinti yapılarak vergilendirilecek.
Dr. Cahit SÖNMEZ / TOBB ETÜ Öğretim Üyesi
“Üçüncü çeyrekte daha makul bir büyüme hızı yakalayacağız”
Öncü göstergeler ikinci çeyrekteki yüksek büyümenin üçüncü çeyrekte de bir miktar devam edeceğini gösteriyor. Tabi momentum belirgin bir şekilde geriledi. Sanayi üretim endeksi Temmuz’da aylık yüzde 4.2 geriledi. Verilerin alt kırılımlarında olumsuz iki faktör göze çarpıyor: Sermaye malları üretimi yıllık yüzde 2.5 düşmüş ve yüksek teknolojik ürünlerin de benzer şekilde üretimi negatife inmiş.
Sanayi üretimindeki aylık düşüşe paralel, sektörün elde ettiği ciroda da azalma söz konusu. Veriler sektörel ayrışmanın da belirginleştiğini kanıtlıyor. Yeniden açılan hizmet ve alt sektörlerindeki canlılık ve buna bağlı ciro artışları dikkat çekiyor. Üçüncü çeyrekte bir önceki çeyreğe nazaran daha makul bir büyüme hızı yakalayacağız. Yüzde 4‘ler civarında bir büyüme oranı yakalanabilir ki bu da yıllık büyümenin, tahminlerin biraz üzerine çıkması anlamına gelir. Son çeyrekte ise TCMB’nin ve BDDK’nın kredileri sıkılaştırıcı yönde aldığı önlemlerin etkisiyle düşük bir büyüme oranına tanık olacağız.
Prof. Dr. Nevzat SAYGILIOĞLU / Atılım Üniversitesi Öğretim Üyesi
“Dalgalı bir seyir bekliyorum”
Sanayi üretimi Temmuz’da, girdi maliyetlerinin artması, dövize bağlı olması ve tatillerin de etkisiyle hız kesti. Sanayi üretimi Temmuz’da baz etkisiyle yıllık bazda artış gösterse de, aylık bazda geriledi. Sanayi üretiminin Ağustos’ta ihracat kaynaklı artmasını bekliyorum.
Maliyet unsurlarının, yılın geri kalanında sanayi üretiminin seyrinde belirleyici olacağını düşünüyorum. Önümüzdeki dönemde mal temininde yaşanan daralma, iç ve dış talep gelişmeleriyle aylık bazda artışlar ve azalmalar şeklinde dalgalı bir seyir göreceğiz. Temmuz ayı ciro endekslerinde, sanayi üretiminin izdüşümünü görüyoruz. Ağustos’ta yılın en yüksek konut satış rakamına ulaşılsa da yılın ilk sekiz ayında ilk el ve ipotekli satışlar en düşük düzeyde. Konut sektöründe stokların devam etmesi, fınansa erişimin zor, maliyetin yüksek olması konut satışlarını olumsuz etkiliyor.
Konut kredileri kullanımı düşüktü, son dönemde daha da düştü. Vatandaş bu fiyatlarla, bu maliyetlerle konut almaya yanaşmıyor. Daha önceki gibi düşük faiz kampanyaları bekliyor. Konut stokunu artırmak ölü yatırım demek. Bu nedenle devletin talebi artırmak için çabaya girmesi, destekler sağlaması doğru değil.
HÜLYA GENÇ SERTKAYA / PARA
