Salep Orkidesi Yetiştirmek Kârlı Bir İş

Çiftçilere Yönelik İş Fikirleri – Kültür Bahçesinde Salep Yumrusu Yetiştirmek

Dondurmanın hammaddesi salep orkidesi doğadan toplanan bir bitki. Doğada giderek azalırken kültür bahçelerinde üretme denemeleri başarılı oldu. Taze salep yumrusunun kilosu 25 TL den satılıyor. Müşterisi hazır ve çok kârlı bir iş.

Bu harika bir iş fikri! Çiftçilere yönelik olarak kültür bahçesinde salep yumrusu yetiştirmek, hem çevresel açıdan sürdürülebilir bir faaliyeti destekliyor hem de yüksek karlılık potansiyeline sahip. İşte bu iş fikri ile ilgili bazı önemli bilgiler:

1. Salep Orkidesi Yetiştirmeye Başlama: Salep orkidesi yetiştirmek için uygun bir arazi seçimi önemlidir. Toprak kalitesi, iklim koşulları ve sulama gereksinimleri dikkate alınmalıdır. Ayrıca, salep orkidesi fidanlarına ihtiyacınız olacaktır. Uygun bir çiftçilik veya sera ortamı kurarak üretime başlayabilirsiniz.
2. Uygun Bakım ve Sulama: Salep orkidesi bitkisi, özel bakım gerektiren hassas bir bitkidir. Uygun sulama ve gübreleme uygulamalarını sıkı bir şekilde takip etmek önemlidir. Bitkinin büyümesini ve sağlığını korumak için uzman tavsiyelerine başvurmalısınız.
3. Hasat ve İşleme: Salep yumrusu hasat edilirken dikkatli olunmalıdır. Yumrusunun tam olgunluğa eriştiğinden emin olun. Hasat edilen yumrusu daha sonra kurutulmalı ve işlenmelidir. Bu işlem, salep tozunun elde edilmesi için gereklidir.
4. Satış ve Pazarlama: Salep yumrusu, sağlıklı ve organik bir ürün olarak pazarlanabilir. İyi bir pazarlama stratejisi oluşturarak, yerel pazarlarda ve çevrimiçi platformlarda ürününüzü tanıtarak müşterilere ulaşabilirsiniz. Restoranlar, kafe sahipleri ve dondurma üreticileri potansiyel müşteriler olabilir.
5. İzin ve Düzenlemeler: Salep orkidesi yetiştirmek ve satmak için yerel düzenlemelere uymanız gerekebilir. Bu nedenle, yerel tarım otoriteleri veya ticaret birlikleri ile iletişime geçmekte fayda var.
6. Karlılık: Salep yumrusunun kilosunun 25 TL olduğunu belirttiniz. Bu oldukça iyi bir fiyat. Ancak, karlılığı artırmak için işletme maliyetlerini düşürmeye çalışmalı ve verimliliği artırmalısınız.

Bu iş fikri, doğal kaynakları koruma ve organik ürünlerin talebindeki artış gibi faktörlerle uyumlu bir şekilde büyüyebilir. Salep yetiştiriciliği, çiftçiler için alternatif ve karlı bir gelir kaynağı olabilir.

Salep Orkidesi

ENDEMİK bitki çeşidi açısından dünyanın en zengin ülkelerinden birinde yaşıyoruz. ‘Endemik’ sözcüğü yöreye özgü, sadece o coğrafyada ve iklimde yetişebilen bitki anlamına geliyor. Türkiye’de yetişen 10 bin bitki çeşidinin 3 bini bu kapsama giriyor. Buna karşılık toplanabilen, ekimi yapılabilen yaklaşık 400 bitki çeşidimiz bulunuyor. Salep orkidesi de bu bitki türlerinden biri. Türkiye’nin hemen hemen her bölgesinde doğada yetişiyor.

Salep, dondurmanın hammaddesi, olmazsa olmazı olarak kullanılıyor. Dondurmaya kıvam ve tat veriyor. Mart, nisan aylarında doğadan toplanan orkide yumrularının çok büyük bir kısmını dondurma üreticileri satın alıyor. Bu endemik bitki o kadar değerli ki yurtdışına ihracatı 1977 yılından bu yana yasak. Orkide yumruları doğal ortamdan köylüler tarafından toplanıp dondurma üreticilerine satılıyor. Yaş yumruların kilogram fiyatı 30 TL seviyesinde. Kum hali ise 120-130 TL ediyor. Toz haline getirildiğinde ise ürünün fiyatı 250-300 TL’ye çıkıyor.

KÜLTÜR BAHÇESİNDE ÜRETİLDİ

Doğadan toplanan ve ticari değeri olan orkidenin önemli bir özelliği var. Doğadaki orkidelerin yumruları tek. Dolayısıyla sökülen orkideler tohumunu, yani kökünü yitirdiği için doğadan yok oluyor. Bu nedenle popülasyonu giderek azalıyor. Çare bulunmazsa birkaç on yıl sonra tamamen yok olma tehlikesi bulunuyor. Bu yüzden gelecekte dondurma ve salep keyfinden olabiliriz.

Geleneksel Maraş dondurmasıyla ünlenen Mado işte bu tehlikeyi fark ederek 20 yıldır orkidelerin bahçe ortamında yetişmesi için projeler geliştiriyor. En son Ege Tarımsal Araştırmalar Enstitüsü ile birlikte yaptıkları bahçe ortamında orkide yetiştirme çalışmaları olumlu sonuç vermiş. Şimdi sırada salep orkidelerinin çiftçiler tarafından üretilmesi aşaması var.

Mado markasının sahibi Yaşar Dondurma ve Gıda Maddeleri Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Kanbur, orkide yumrularının bahçe ortamında yetiştirilmesi için büyük uğraşlar verdiklerini söylüyor. Kanbur, “Çevreye duyarlı akademisyenlerimiz orkidelerin düzenli olarak toplanması nedeniyle doğadan yok olduğunu, bu nedenle bu geleneksel yöntemin artık uygulanmaması gerektiğini anlatıyorlardı. Biz de bahçe ortamında, kültür olarak yetiştkmek için çalışma yapmalarını istedik. Önce kendi Ar-Ge merkezimizde çalışmalar yaptık. Sonra da üniversite ve araştırma enstitüleri ile birlikte çalıştık” diyor.

“MÜŞTERİSİ HAZIR”

Mado ile Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsu’nün birlikte yaptıkları meşakkatli çalışmalar neticesinde alman olumlu sonuçlar, salep orkidesinin makus talihini dönüştürecek nitelikte. Mene men’de kurulan deneme bahçesinin başarılı sonuçlar ver mesi sonucunda Kahramanmaraş’ta da benzer özelliklerde bir bahçenin kurulması için hazırlıklar tamamlandı. Mado’nun Kahramanmaraş’ın Göksün İlçesi’ndeki bin dekarlık çiftliğinde 150 dekarlık bir alanda salep orkidesi yetiştirilecek. Mehmet Kanbur, Mado dondurmalarında kullanılan keçi sütünün elde edilmesinde de aynı yöntemi uyguladıklarını söylüyor.

“Bizim dondurmanın lezzeti keçi sütünden gelir. Burada öncülük yapıp bölge insanınm keçi işine girmesini istedim. Orkide için de hedefimiz aynı. Bu üretimi bölge insanının yapmasını istiyorum” diyen Kanbur, ürünün müşterisinin hazır olduğunu söylüyor ve sözlerini şöyle sürdürüyor: “Biz öncülük yapmak ve yumru tohumunu artırmak için bu işe girdik. Ama asıl olan dağdan toplayan köylünün üretmesi. Çok karlı bir iş olacak. Bir dekardan 15 bin TL gelir elde edebilir. Bu işe giren hiçbir çiftçi pişman olmaz. Tohumluk yumru konusunda da yardımcı oluruz.”

DENEME ÜRETİMİ BAŞLIYOR

Salep orkidelerinin üretimi konusunda 10 yıldır çalışan Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü işin ticari boyuta taşınması için de adımlar atıyor.

Enstitüde görevli ziraat mühendisleri Mehmet Tutar ve Fatih Çiçek tarafından yürütülen t proje, deneme safhasından çıkıp tarlaya ekilecek hale getirilmiş. Fatih Çiçek’in verdiği bilgiye göre beş dekarlık deneme bahçesinde orkidelerin doğadakinden farklı bir şekilde 3-4 yumru vermesi sağlanmış. Böylece sökülen orkide yumrularının bir kısmı tohumluk için ayrılabilmiş. Fatih Çiçek, projeyle ilgili şu bilgileri veriyor:

“Bu yıl ilk defa üreticilere yumru dağıtımı yaptık. Yıllardır orkide yumrusu toplayıp ticaretini yapan Aydm’daki üç köyde üç üreticiyle deneme üretimleri yapacağız. Yaptığımız çalışmalarda dekarda 750 kilogram verim elde ettik. 250 kilogramı tohumluk için bile ayrılsa ciddi bir verim.”

Akdeniz Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri ihracatçıları Birliği Başkanı Bülent Ay-men ise, salep orkidesinin ihracatının yasak olduğunu, bahçe ortamında üretilmesi halinde ihracat şansının olduğunu söylüyor. Türkiye’de yıllık 60 ton civarında salep üretimi olduğunu belirten Aymen, “Bu rakam yılda 120 milyon salep yumrusunun sökülerek kullanıldığı anlamına geliyor. Bir salep yumrusu ancak yedi sekiz yılda tekrar oluşuyor. Bahçe ortamında üretim bu nedenle büyük önem taşıyor” diyor.

Salep nedir?

Salep Orchidaceae, geniş orkide bitkisi ailesinin birçok türünün toprakaltı yumrularına verilen genel bir isimdir. Salepgiller familyasından tel köklü otsu bir bitkidir.

Salep, Anadolu’da orkide türlerine verilen genel isimdir. Kökünde iki tane yumru vardır. Gövdesi dik ve silindirimsidir. Çiçekleri salkım veya başak şeklindedir.

Çiçeklenme zamanında çapa ile sökülerek toplanan o yılın salep yumruları suyla yıkanarak temizlenir, ipe dizilerek su veya sütle kaynatılır, sonra açık havada kurutulur. Kurutulan yumrular dövülerek toz salep haline getirilir. Salep yumruları kremsi renkte, yumurta şeklinde, çatalsı veya saçaklıdır. Kullanılan yeri köklerindeki yumrularıdır. Türkiye’de bir çok çeşidi var. Salep yumruları müsilaj glikoz ve uçucu bir yağ taşır, içerdiği en önemli madde glikomannandır. Su ve sütle birlikte kullanıldığında şiştiği için yaygın bir şekilde dondurma hammaddesi olarak kullanılır.

Bu kazanca, yüksek maliyet çekilir

Salep (orkide) yumrusunun ekimi eylül ayında yapılıyor. Hasadı da nisan ortasında gerçekleştiriliyor. Ekim özellikleri patates gibi. Salebin şimdilik en önemli maliyeti tohum yumrusu. Salep ekimi yumrudan yapılıyor. 1 kg yumru fiyatı da 25 TL seviyesinde. 1 dekara 200 kg yumru dikiliyor. Dolayısıyla sadece tohum maliyeti 5 bin TL’yi buluyor. Tarla ve sulama gibi genel maliyetlerle birlikte dekar başına maliyet 6 bin TL’yi bulabilir.Ancak maliyete bakıp hemen vazgeçmeyin.

Bu maliyete rağmen çok karlı bir ürün. 1 dekardan 750 kilogram yumru elde ediliyor. Bunun 200 kilosunu tohumluk için ayırırsanız bir sonraki sene tohum maliyetiniz de kalmıyor. Dekardan tohumluk dışında 500 kilogram yumru elde  edebilirsiniz. 25 TL’den sattığınızda elinize geçen miktar 12 bin 500 TL. Bir sonraki  sene ise tohuma para ödemeyeceğiniz için kazancınız 5 bin TL daha fazla olmuş olacak. Bu kazanç mevcut tarımsal ürünlerin hiç birinde yok. Dolayısıyla çiftçi için çok kazançlı bir ürün alternatifi. Hem çiftçi kazanacak, hem de salep orkidesinin nesli kurtulacak.

Salep bölgeleri

Türkiye’nin hemen her bölgesinde salep orkidesi toplanıyor. Ancak bazı bölgeler daha fazla öne çıkıyor. En çok toplandığı yerler Ege Bölgesi’nin özellikle kıyı kesimleri, İzmir, Aydın ve Muğla illeri. Akdeniz Bölgesi’nde Antalya çevresi, Mersin’in Silifke İlçesi. Adana ve Kahramanmaraş, Batı Karadeniz Bölgesi’nde Kastamonu civarı, İç Anadolu’da Yozgat, Akdağmadeni, Doğu Anadolu Bölgesi’nde ise Van çevresi. Burdur Bucak ve Safranbolu’da da hem toplama, hem de ticareti yapılıyor.

Salep bitkisini laboratuvarda yetiştiriyor

Çiftçiler ve girişimciler para kazandıran tarım ürünleri başlıklı yazımızıda okumalarını öneririm.

Para Kazandıran Tarım Ürünleri

İdriz Çokal