Renkli karnabahar üretimi doğal mı?

Renkli karnabahar üretimi sebze yetiştiriciliğinde yeni bir alternatif olarak öne çıkıyor.  Kış sofralarının vazgeçilmez sebzesi karnabaharlar renklendi. Sarısı, moru, yeşili, pembesi market raflarında. pazar tezgahlarında yerini aldı. Hem iç piyasada hem de ihracat pazarlarında oldukça rağbet gören renkli karnabaharlar, üreticisinin de yüzünü güldürüyor.

Renkli Karnabahar Yetiştiriciliği

Özge ÖZ ; Son zamanlarda market ve pazarlarda sıkça karşılaşmaya başlayınca renkli karnabahar üretimini mercek altına aldık. Türkiye’de üretimi her geçen gün artıyor. Klasik karnabahar üreticileri de renkli karnabahara yönelmiş durumda, ilk zaman renklerinden dolayı mesafeli davranan tüketicinin ilgisi de artık oldukça yüksek. Özellikle zincir marketler, oteller ve yurt dışından ciddi bir renkli karnabahar talebi mevcut. Biz de bu yeni trend renkli karnabahar üretiminin Türkiye’de hangi aşamada olduğunu ve gelecek potansiyelini araştırdık. Sebze yetiştiricileri için yeni ve renkli bir alternatif olduğunu gördük.

Normal karnabahar yetiştiriciliğine baktığımızda Orta Karadeniz, Bafra Ovası, Samsun, Konya, Bursa, Mersin, Tokat, Adana, Amasya, Tekirdağ, Balıkesir, Çanakkale ve İzmir gibi bölgelerde üretim yapılıyor. Türkiye’deki karnabahar üretimi 2013’ten 2020 yılına kadar düzenli bir şekilde artış gösterdi. Tarım ve Orman Bakanlığı verilerine göre; 2019 yılında karnabahar üretimi, 234 bin 356 ton iken 2020 yılında pandeminin etkisiyle 216 bin 356 tona geriledi. Sezon bitmediği için 2021 verileri henüz açıklanmasa da bir önceki yıla oranla yüzde 30 civarında artış olduğu tahmin ediliyor. Renkli karnabaharla ilgili şu an için ayrı bir istatistik olmadığını da belirtelim.

Karnabahar her çeşit toprakta yetişebilen bir kış sebzesi. Ancak Türkiye’de bazı bölgelerde oldukça öne çıkıyor. Renkli karnabahar üretiminde ise Bursa Karacabey, Samsun Bafra Ovası ve İzmir Torbalı en fazla üretimin yapıldığı yerler.

Karacabey İlçe Tarım ve Orman Müdürü Davut Aytek, dört yıldan beri Karacabey’de renkli karnabahar üretimi yapıldığını belirtiyor. Üretilen karnabaharların Macro Çenter ve Migros marketlere satıldığını söyleyen Aytek, “Arz fazlası olduğunda diğer yerlere de veriliyor. Mesela geçen sene pazarlarda vardı. Türkiye genelinde son zamanlarda Samsun’da da üretim olduğunu biliyorum. Avrupa ve Amerika’da zaten yıllardır yaygın olarak tüketiliyor. Türkiye’ de yeni, dolayısıyla ihracatı çok yok” diyor.

“Tüketici Başta Mesafeliydi”

Üreticilerin sözleşmeli şekilde üretim yaptıklarını vurgulayan Aytek, yeni zincir marketlerin de talep doğrultusunda sözleşme yapmak istediklerini belirtiyor. Ayrıca karnabaharların renginden dolayı ‘suyuna boya katıldı’ şeklinde yalan haberler yapıldığını da söyleyen Aytek, “Bu sebeple tüketici başta mesafeli yaklaştı ama öyle bir şey yok. iyi tarım metodu ve doğal ıslah yöntemiyle bu renkler elde ediliyor. Mesela turuncu olan rengini havuçtan alıyor. Mor olan ise lahanadan alıyor ve mor olanı antioksidan deposu. Yani aynı zamanda sağlıklı” diyor. Aytek, karnabaharların renkli olmasının çocuklar için çok cazip olduğunu bclirterek, talebin gelecek yıllarda artacağını söylüyor.

Şu anda da bir ilgi olduğunu belirten Aytek, “Aşçılar, süsleme olarak kullanıyor. Marketler satışa başlayınca tüketilmeye başlandı. Bu sebeple şu anda da talebin arttığı görülüyor. Tabii maliyeti normaline göre fazla.

O yüzden satılırken de normale göre birkaç lira fark ediyor. Büyük firmalar vasıtasıyla geldiğinden dolayı Türkiye’nin her yerinde renkli karnabaharları görmek mümkün” diyor.

“Boyalı Veya GDO’lu Değil”

Renkli karnabahar üretiminde öne çıkan yörelerden biri Bursa’nın Karacabey İlçesi. Karacabey’de kendi bahçesinde üretici olan Fatih Kaçar, dört yıldır renkli karnabahar üretimi yaptığını belirtiyor. Halihazırda normal karnabahar da ürettiklerini belirten Kaçar, o yüzden bahçe kapaması yapmadıklarını sadece belli bir bölümünde renkli karnabahar denediklerini söylüyor.

Kaçar, üretici olarak en çok renk konusunda soru aldıklarını ve bunun insanları olumsuz etkilediğini belirtiyor. Kaçar, “Renkli karnabaharlar boyalı veya GDO’lu değil. Sürekli böyle soru geliyor, ama öyle bir şey yok. Sadece havucun renk geni bunda kullanılmış, o yüzden turuncu. Mor olanda da mor lahananın geni kullanıldı. Tohumlar yurt dışından geliyor, ama herhangi bir katkı yok. Zaten ithalat yapan firmadan gerekli belgeleri aldık. Boya vs. söz konusu değil” diye konuşuyor.

Başlarda deneyerek üretim yapan Kaçar’ın ilk yıl 2 bin adet civarında üretimi olmuş. Sonra 10 ton, zamanla 20 ton derken, bu yıl yaklaşık 30-40 ton renkli karnabahar üretmiş. îyi tarım yöntemiyle üretim yaptıklarını belirten çiftçi, renkli karnabaharların serası olmadığını ve açık arazide üretildiğini söylüyor. Ayrıca karnabaharların soğuğa kalmadan hasat edilmesi gerektiğini ve büyük miktarlarda üretim yapınca karlı bir iş olduğunu belirten Kaçar, şunları söylüyor: “Gelecek yıllarda daha çok ekeceğiz, çünkü bu yıl satışımız çok iyiydi. Yüzde 30-40 oranında arttı. Ayrı bir bakım ve masrafı yok, sadece tohumu biraz pahalı ama zaten normaline göre de birkaç lira daha pahalıya satılıyor. Dolayısıyla ekim yapmaya devam edeceğiz.” diyor.

“Renkli Karnabahar Üretimi Artacak”

Samsun’un tarımla öne çıkan Bafra Ovası da renkli karnabahar üretiminde şimdiden iddialı. Bafra Ziraat Odası Başkanı Osman Tosuner, “Bafra Ovası’nda deneme yaptık ve kaliteli oldu. Verimli de oldu. Normal karnabahardan bir farkı yok. Aynı zamanda ekilip, aynı zamanda toplanıyor” diyor. Tosuner, üreticinin de memnun olduğunu ve bu sebeple Bafra’daki üretimi artırarak devam edeceklerini söylüyor.

Bafra Ovası’nda deneme yapan üreticilerden biri olan Şükrü Aslan, iki yıldır renkli karnabahar üretiyor. Deneme aşamasında olduğu için şimdilik 2.5 dönüme ekim yaptıklarını belirten Aslan, “Ürettiklerimizi hale gönderiyoruz oradan da farklı şehirlere gidiyor” diyor. Gürcistan’dan da talebin olduğunu belirten Aslan, az miktarda da olsa Gürcistan’a da ihraç ettiklerini söylüyor ama şu anda ekim alanlarında bir genişleme olmadığını çünkü mevcut talebi karşılayabildiklerini de vurguluyor.

Bafra Ovası’ndaki üretimde 250 dönüm kışlık sebzeden, yalnızca iki dönümünde renkli karnabahar olduğunu söyleyen üretici, sonuçtan memnun; ancak gelecek yıl da aynı oranda ekim yapacağını söylüyor. Aslan, konuyla ilgili olarak “Aynı oranda ekeceğim çünkü satış yeri olması lazım. Yani talep olması lazım. Tamam insanlar merak edip alıyorlar ama çok büyük üretim olursa tıkanır. Zaten Bafra Ovası’nda toplam üç veya dört üretici renkli karnabahar ekiyor” diyor.

Mutlaka okuyun: Baby (minik) sebzeler üreticiler için ciddi bir fırsat kapısı oldu

“Dört Renk Üzerine Çalışıyoruz”

Tohum ve tarım ilaçları alanında faaliyet gösteren Syngenta firmasının Karadeniz Bölgesi Satış ve Teknik Sorumlusu ve aynı zamanda ziraat mühendisi Orhan Koç, üç yıldır renkli karnabahar çalışmaları ve üretimi yaptıklarını belirtiyor. Koç, “Mor, sarı, yeşil ve turuncu olarak dört renk üzerinde çalışıyoruz. Mor ve turuncu rengi bakanlıktan tescil ettirerek ticari olarak üretim iznini aldık. İzmir Torbalı, Bursa Karacabey ve Samsun Bafra, renkli karnabahar üretiminde öne çıkıyor” diyor.

Renkli karnabaharlara yöresel ve zincir marketlerde veya pazarlardan ulaşmak mümkün. Renklerinden dolayı çocukların ilgisini çeken renkli karnabahar, haliyle annelerin de tercihi oluyor. Besin değeri yüksek ve kansere karşı koruyucu olduğu bilinen renkli karnabaharlara sık sık ‘boya mı’ şeklinde soru geldiğini belirten Orhan Koç, “Renkli karnabaharlar, ıslah yöntemiyle elde ediliyor. O yüzden renkli. GDO’lu da Renkli karnabaharlara yöresel ve zincir marketlerde veya pazarlardan ulaşmak mümkün.

Renklerinden dolayı çocukların ilgisini çeken renkli karnabahar, haliyle annelerin de tercihi oluyor. Besin değeri yüksek ve kansere karşı koruyucu olduğu bilinen renkli karnabaharlara sık sık ‘boya mı’ şeklinde soru geldiğini belirten Orhan Koç, “Renkli karnabaharlar, ıslah yöntemiyle elde ediliyor. O yüzden renkli. GDO’lu da değil. Doğal yöntemlerle elde ediliyor” diyor. Talep olarak da şu an ilgi olduğunu belirten Koç, üç sene önce bu ilginin olmadığını, ama zamanla ürün tanınmaya başlayınca bir talebin oluştuğunu da ifade ediyor.

2021 yılında renkli karnabahar tohumunun Türkiye genelinde, yaklaşık 100 dekarlık ürün olduğunu söyleyen Koç, 2022 için de 200-250 dekara varacağını öngördüklerini söylüyor. Koç’a göre, Türkiye genelinde bu alanda yaklaşık 15 üretici bulunuyor.

Önceden sadece mor renkte üretilen renkli karnabahar, iç piyasadan gelen talepler doğrultusunda artık sarı, turuncu ve yeşil renklerinin de üretildiği görülüyor. Artık mutfaklardaki yerini alan renkli karnabaharlar meze, salatalık veya haşlama şeklinde de tüketilebiliyor.

Renkli Karnabahar İhracatı da Başladı

Erüst Tarım Satış Pazarlama Müdürü Uğur Adalı ise konuyla ilgili olarak otellerden talep geldiğini, bu yüzden hallere de ürün verdiklerini söylüyor. Adah’nın söylediklerine göre sebzenin tohumu yurt dışından geliyor. Erüst Tarım olarak da kendilerinin, ürün çeşitliliği açısından renkli karnabahar üretimine devam edeceklerini belirtiyor. Üretilen ürünlerin, 100-150 en fazla 200 kilo olacak şekilde Ukrayna ve Rusya’ya ihraç edildiğini söyleyen Adalı, “Türkiye’de nispeten yeni bir ürün. Bu sebeple müşteriler renkli karnabaharları GDO’lu zannediyor, ama bu ürünün cinsi böyle” diyor. Renkli karnabaharları iç piyasada ise Migros ve CarrefourSA marketlere verdiklerini belirtiyor.

Geçen Yıl Satışı Üç Kat Arttı

Türkiye’de renkli karnabahar satışını ilk yapan marketlerden biri Migros ve Macro Çenter. İki markette de müşterilerin renkli karnabaharlara talebi yüksekmiş. Migros’tan yapılan yazılı açıklamada, renkli karnabahar talebinin her geçen gün arttığı ifade ediliyor. Renkli karnabahar Migros müşterileri arasında trend ürünlerden biri haline gelmiş. Açıklamaya göre, geçen yıl renkli karnabahar satışı önceki seneye göre üç kat artmış. 2022 yılı için de karnabahar satışının yine üç kat artırılması hedefleniyor. Migros’un renkli karnabaharları, İyi Tarım Uygulamaları (İTU) yöntemiyle Bursa Karacabey’deki üreticilerden tedarik ediliyor.

Mutlaka okuyun: Erkenci meyve ve sebze hasadı her geçen yıl artıyor

Karnabaharda Bir Dekar Bahçe Maliyeti

Renkli karnabahar ve normal karnabahar arasında üretim tarzında bir farklılık yok. Yani bakım ve üretimleri aynı, ama tohum ücretleri değişiklik gösteriyor. Renkli karnabaharın tohumu normaline göre 2,5 kat daha pahalı ama satarken de renkli karnabahar, normalinden daha pahalı. Renkli karnabaharın tohumu 900 lira ve 1 dekardan da ortalama 2 ton renkli karnabahar elde etmek mümkün. Tabi ki bu şartlar, iklim ve bahçe bakımına göre değişiyor. Sıfırdan bir bahçe kurulması durumunda 1 dekar için 10 bin lira gözden çıkarılmalı. Markette normal karnabaharın kilosu 5 lira civarındayken, renkli karnabaharın kilosu yaklaşık 10 lira. İki ton renkli karnabahar elde edildiğinde 10 bin TL’lik maliyet karşılığında 20 bin TL gelir elde edilebiliyor.

Nur Ecem BAYDI OZMAN / Acıbadem Kozyatağı Hastanesi Beslenme ve Diyet Uzmanı
“Antioksidan değerleri, beyazına göre daha yüksek”

Kış sofralarımızın vazgeçilmez sebzesi olan karnabahar; A, K, B3 ve B6 vitamini, kalsiyum, potasyum, fosfor gibi vitamin ve mineraller ile bağırsak sağlığını koruyan diyet posası içeriği yüksek bir sebzedir. Ayrıca içeriğindeki sülfürlü bileşikler sayesinde kansere karşı koruyucu rol üstlenmektedir. Beyaz renkte tanıdığımız karnabaharın son yıllarda yeşil, turuncu ve mor renkleri de karşımıza çıkıyor. Aslında beyaz ve diğer renkteki tüm karnabaharlar aynı sülfürlü sebze ailesine ait. Aralarındaki temel fark, renkleridir ve bu renklerden dolayı antioksidan değerleri beyaz karnabahara göre yüksek olabilir. Mor karnabahar sebze ve meyvelere kırmızı, mavi veya mor renk veren antosiyaninin, bir gende doğal mutasyon meydana gelmesi sonucu oluşuyor. Yine sarı ve turuncu meyvelere rengini veren karotenoidlerin doğal genetik mutasyon sonucu birikimiyle turuncu karnabahar oluşuyor.

Bu renkli karnabaharlar, beyaz karnabaharı tüketebildiğimiz tüm formlarda tüketilebiliyor. Antosiyaninler, antioksidan etkileri ile kanserin oluşumunu önlemede rol oynayabilirler. Karotenoidler, A vitamini öncülüdür ve vücudun A vitamini ihtiyacını karşılamada önemlidirler. Karotenoidler antioksidan özelliklerine ek olarak birçok etki mekanizması ile kanserin önlenmesinde rol oynarlar. Yine sebzelere yeşil rengini veren klorofil de antioksidan özellik göstermektedir. Bu nedenle mor, turuncu veya yeşil karnabaharda bu pigmentlerin yoğunlaşması renkli karnabaharların antioksidan özelliğini ve besinsel değerini artırmaktadır.

Özge ÖZ / PARA