“Raylı sistemler milli davamızdır” (ARUS kümelenmesi üyeleri)
“İŞ Birliği, Güç Birliği ve Milli Markalar” hedefiyle 2012’de kurulan Anadolu Raylı Ulaşım Sistemleri (ARUS) Kümelenmesi, Türk raylı sistemler sektörünün önde gelen kuruluşlarını bir araya getirerek sektörde “milli markalar” üretme görevini üstlendi.
HÜLYA GENÇ SERTKAYA; Dokuz yıl önce “Raylı sistemler milli davamızdır” diyerek yola çıkan ARUS kümelenmesi, şimdiden tramvay, LRT (hafif raylı sistem), metro, elektrikli ve dizel lokomotif, hızlı tren ve vagon üretiminde 10 milli markaya imza atmış durumda. Türkiye’nin tüm altyapı, elektrifikasyon ve sinyalizasyon işlerine milli çözümler getiren ARUS üyeleri, 25 ülkeye raylı sistem ihracatı yapıyor.
ARUS kümelenmesi
1 milyar dolar ihracat hedefine kilitlenen ARUS Kümelenmesi, 11’inci Kalkınma Planı 2023 hedefi doğrultusunda yüzde 80 yerli katkı ve milli markalarla tüm rayları donatmayı hedefliyor.
ARUS Koordinatörü Dr. İlhami Pektaş, 2035 yılına kadar 7 bin adet metro, LRT ve tramvay, 2 bin adetin üzerinde yüksek hızlı tren (YHT), hızlı tren (HT), DMU (dizel tren seti), EMU (elektrikli çoklu birim) trenleri, 30 bin adetin üzerinde yük vagonu olmak üzere altyapısı ile birlikte toplam bedeli yaklaşık 70 milyar euro’yu bulan “raylı sistem kamu alımlarında” artık ithalata dur diyerek, ülkenin tüm raylı sistem ihtiyaçlarını yerli ve milli olarak üretmeyi hedeflediklerini söyledi.
Türkiye’nin ihtiyacı olan tüm raylı sistemleri yerli sanayinin üretebilme kapasitesine ve yeteneğine sahip olduğunu vurgulayan Pektaş, “Bu ihtiyaçlarımızı ürettiğimizde ve yıllık 1 milyar dolarlık ihracat hedefimizi gerçekleştirdiğimizde hem yatırımlarımızı hem de istihdamı artırarak cari açığın büyük bir kısmını önleyeceğiz” dedi.
23 İLDE 175 ÜYE
ARUS, Ankara’nın öncü sanayi bölgelerinden OSTÎM Organize Sanayi Bölgesi’nin kümelenmelerinden. Türkiye’nin ilk bölgesel olmayan ve tüm Anadolu’yu kapsayan kümelenmesi ARUS’un, Anadolu’nun 23 ilinden 175 üyesi bulunuyor. Türkiye’de raylı ulaşım sistemlerine yönelik üretim yapan sanayiciler, destekleyici kurum ve kuruluşlar tarafından dokuz yıl önce kuruldu. ARUS, tasarımdan nihai ürüne kadar yerli ve milli marka raylı ulaşım sistemleri üreterek, bunları birer dünya markası haline getirme ana hedefine odaklanıyor.
ARUS Koordinatörü Pektaş, kurulduğu günden bu yana ARUS üyelerinin ithal edilen 3 bin 461 adet raylı sistem araçlarından bin 293 adetine yüzde 51 üzerinde yerli katkı sağladığını, bunun yanı sıra tramvay, LRT, metro, elektrikli ve dizel lokomotif, hızlı tren ve vagon üretiminde 10 adet milli markaya imza atarak 221 adet milli aracı İstanbul, Bursa, Kayseri, Kocaeli ve Samsun’da hizmete sunduğunu belirtti. Pektaş, “Üyelerimiz yakın zamanda Antalya’da 15 adet tramvay, İzmir’de 26 adet tramvay, Gebze-Darıca’da sürücüsüz 28 adet metro aracı, Gaziantep’te 32 adet elektrikli tren ihalelerini kazanarak başarılarına yenilerini ekledi” dedi.
MİLLİ HIZLI TRENDE SON VİRAJ
Pektaş, ARUS kümelenmesinin yarattığı sinerji, ortak üretim ve ihracattaki başarılarına da değindi. Raylı sistemlerde bugün itibarıyla yerlilik oranının yüzde 70 seviyesine çıktığını dile getiren Pektaş, “Panorama, İstanbul, Talaş, îpekböceği, Green City, HSL 700 Hibrit Lokomotifi, E1000 Elektrikli Manevra lokomotifi, DE10000 Dizel elektrikli Manevra lokomotifi, yeni nesil yük vagonları gibi milli markalı raylı sistem araç ve yük vagonlarımız gerek yurt içinde ve gerekse yurt dışında büyük talep görmeye başladı. E5000 Milli Elektrikli Anahat Lokomotifinin ve Milli Hızlı Tren’in yıl sonuna kadar testlerinin tamamlanması hedefleniyor” dedi.
Pektaş, ARUS’un yerli üretimi artırmak üzere üye firmalarını tedarikçi firmalar ile bir araya getirerek tedarikçi günleri, TCDD ve bağlı kuruluşları, Siemens, Hyundai Eurotem, Durmazlar, Bozankaya, Aselsan ile Tedarikçi Çalıştayları, Raylı Sistemler Sanayi Teknik Komitesi (Ray-Tek) Çalışma Grupları, Test Sertifikasyon ve Uygunluk Çalıştayları, SÎP Çalıştayları, TÜRSİD-Raylı Sistem İşletmecileri (Ankara, İstanbul, Bursa, Kayseri, İzmir, Eskişehir, Samsun, Adana, Antalya, Konya, Gaziantep ve Kocaeli Büyükşehir Belediyeleri) ile “yerlileştirme iş birliği toplantıları” düzenleyerek yerlileştirme çalışmalarına destek verdiğini kaydetti.
KRİTİK SİSTEMLER ÜRETİLİYOR
Pektaş, ARUS’un, yurt dışından tedarik edilemeyen parçalar, kritik bileşenler, pahalı ekipmanlar gibi raylı sistem bileşenlerinin Türkiye’de yerli ve milli imkanlarla üretilmesi konularında yoğun çalışmalar yaptığını dile getirdi. Pektaş’ın verdiği bilgiye göre Îpekböceği tramvayında; Aselsan, Yılmaz Redüktör ve ELK Motor işbirliğinde Türkiye’nin ilk yerli ve milli tramvay redüktörü ve cer motoru geliştirilerek kullanıldı. Raylı Ulaşım Teknolojileri Enstitüsü (RUTE), Elsan Elektrik A.Ş, TÜRASAŞ ve Aselsan metro için cer motoru üreterek testlerini tamamladı. Aselsan, Sönmez trafo işbirliği ile cer trafosu üretti ve cer motoru geliştiriyor.
Aselsan, sinyalizasyon ve kontrol sistemleri, raylı araç kontrol ve yönetim sistemleri, elektrikli araç kontrol ve yönetim sistemleri, elektrikli araç çekiş sistemleri, cer motor kontrol sürücü sistemleri, raylı araç çekiş sistemleri, CBTC metro sinyalizasyon sistemleri, trafik yönetim merkezi, yolcu bilgi sistemi, haberleşme alt sistemi vb. kritik sistemleri üretiyor. Aselsan, yakın zamanda kazandığı İstanbul Havaalanı metro hattı ve Gebze-Darıca milli sinyalizasyon işlerini yürütüyor.
“DIŞA BAĞIMLILIK SONA ERECEK”
Raylı Ulaşım Teknolojiler Enstitüsü (RUTE), elektrikli tahrik sistemleri, araç kontrol sistemleri, araç tasarım ve analizleri, motor ve aktarma sistemleri, robotik ve akıllı sistemler ve enerji depolama sistemleri alanlarında çalışmaları yapıyor. TÜBİTAK, RUTE ve TÜRASAŞ, TCDD’nin manevra ve kısa mesafe yük taşıma ihtiyaçlarını karşılayabilecek özellikte, modern sürüş sistemine sahip 1 MW gücünde, yerlilik oranı yüzde 85 olan E1000 elektrikli lokomotifi geliştirdi.
Başlatılan “Dizel ve Elektrikli Lokomotifler için Cer Sistemi Geliştirilmesi” projesi kapsamında geliştirilen çekiş sistemleri sayesinde en kritik sistemleri yerli imkanlarla üretme yetkinliği kazanıldı. Proje ile TÜRASAŞ için toplamda 4 farklı tipte 14 adet lokomotif için cer sistemi geliştirildi ve prototip sonrasında cer sistemleri teknoloji transferi ile TÜRASAŞ tesislerinde üretildi. Daha önceden yurtdı-şından temin edilen sistemler milli imkanlarla tasarlanıp devreye alındı ve bugüne kadar 100 bin kilometreyi aşkın yol yaparak başarısını kanıtladı.
Kazanılan tecrübeler sayesinde “E5000 Elektrikli Anahat Lokomotifi Geliştirilmesi” projesi ile TCDD Taşımacılık A.Ş.’nin ihtiyaçlarına uygun, 5MW gücünde, Avrupa Birliği Demiryollarında Karşılıklı İşletilebilirlik Teknik Şartnamesi (TSİ) sertifikasına sahip, yük ve yolcu taşımacılığı yapabilecek, 140 km/s hıza sahip yeni nesil bir elektrikli anahat lokomotifi geliştiriliyor. Pektaş’a göre, E5000 projesi ile ülkemizin elektrikli anahat lokomotifi ihtiyacında dışa bağımlılık tamamen sona erecek.
TLM16V185 Tipi “Ağır Dizel Motorunun Modernizasyonu ve özgün Motor Geliştirilmesi” projesinde TCDD Taşımacılık için TÜRASAŞ ile birlikte manevra lokomotifleri için özgün motorun sıfırdan geliştirilmesi ve mevcut motorlarının yakıt tüketiminin yüzde 12 azaltılması için modernizasyonu çalışmaları yürütülüyor. E5000 lokomotif ve TLM16V185 motor projelerinin 2022 ve 2023 yıllarında hayata geçirilmesi hedefleniyor.
“DÜNYAYA SESİMİZİ DUYURACAĞIZ”
ARUS üyesi Bozankaya’nın Bangkok/Tayland Greenline hattı için 88 adet metro aracı ve Bangkok Blueline hattı için 105 adet metro gövdesi ürettiğini dile getiren Pektaş, şunları söyledi:
“Bu araçlar şimdi Bangkok’ta hizmet veriyor. Durmazlar firmamız Polonya’ya 12 adet tramvay ihracatına başladı ve Romanya’da 13 adet Tramvay ihalesi kazandı. Bozankaya firmamız Romanya’nın Timişoara şehrinde 16 adet Tramvay, Lasi şehrinde 16 adet tramvay ve Bükreş için 100 adet troleybüs ihalesini kazandı. Görüldüğü gibi firmalarımız tramvay, LRT, metro, EMU ve DMU lokomotiflerini tamamen milli imkânlarla üretiyor ve tüm dünyaya ihraç ediyor. Dünya şehirlerinde artık Türk raylı sistem araçları hizmet veriyor.
Üyelerimiz, kurulduğu günden bu yana dokuz yılda kendilerini uluslararası alanda da geliştirerek 2019’da Romanya’dan Tayland’a, Polonya’dan Tanzanya’ya, Etiyopya’dan Fas’a, Ukrayna’dan Katar ve Suudi Arabistan’a olmak üzere 25 ülkeye 750 milyon dolarlık ihracat yaptı. 2020’de 1 milyar dolarlık ihracat hedefimizi küresel salgın nedeniyle gerçekleştiremedik ama pandemi sonrasında bu hedefi gerçekleştirerek raylı sistemlerde tüm dünyaya sesimizi duyuracağız.”
Üretim ve ihracat fırsatları var
ARUS, 2014’te başladığı ve Ticaret Bakanlığı URGE devlet destekleri kapsamında gerçekleştirdiği 3 yıllık iki URGE projesi ile yurt dışı pazarlama, eğitim ve danışmanlık faaliyetleriyle birçok üye firmanın dış ticaret, yetkinlik ve kabiliyetlerinin artmasına katkı sağladı. Pektaş’ın verdiği bilgiye göre, bu sayede firmaların ihracatlarında yüzde 28 artış kaydedildi. URGE projeleri ile Almanya, Avusturya, İtalya, İspanya, Fransa, Çekya, Polonya, Belçika, İngiltere, Hırvatistan, Fas, Güney Afrika, Hindistan ve İran’a yurt dışı pazarlama faaliyetleri gerçekleştirildi.
ARUS, Ticaret Bakanlığı’na üçüncü URGE proje başvurusu için hazırlıklarını tamamlayarak bu yıl içinde yeni projeye başlamayı hedefliyor. Pektaş, sektörde tasarımından nihai ürüne kadar her şirket için üretim ve ihracat fırsatı olduğuna dikkat çekiyor.
Hedef yüzde 80 yerli katkı
Raylı sistemlerde yerli ve milli üretim yapan tüm firmalar, işletmeler, mühendislik, yazılım ve Ar-Ge firmaları, altyapı ve sinyalizasyon firmaları, kalite, test ve belgelendirme firmaları ARUS kümelenmesine üye olabiliyor. ARUS kümelenmesinin tüm firma ve kuruluşların iş birliği, güç birliği ve milli dayanışma içinde ahilik geleneğine uygun olarak ortak hareket ederek milli ürünler geliştirmesi ve geliştirdiği ürünleri ihraç ederek ülke ekonomisine katkı sunması ve istihdam yaratması için kurulduğunu dile getiren Pektaş,
“Başlangıçta yüzde sıfır yerli katkı ile ithal edilen raylı sistemler, bugün küme sinerjisi ile yüzde 70 seviyesine çıktı ve tasarım dahil milli markalar üretildi, ll’inci Kalkınma Planı 2023 hedefi doğrultusunda da yüzde 80 yerli katkıyla milli markalarımız ile tüm raylarımız donatılacak” diye konuştu.
32 bin kişiye iş imkanı sağlıyor
ARUS kümelenmesi üye firmalarında, doğrudan 32 bin kişiye, dolaylı olarak da 200 bin kişiye iş imkanı sağlanıyor. ARUS Koordinatörü Dr. İlhami Pektaş’ın verdiği bilgiye göre küme üyeleri sektördeki üretimin ve ihracatın yaklaşık yüzde 90’ını gerçekleştiriyor. ARUS kümelenmesi üyelerinin devam eden birçok altyapı yatırım projesi bulunuyor. Yurt içinde altyapı ve sinyalizasyon işleri, Yeni Havaalanı Hattı ve Gebze-Darıca Metro Hattı altyapı yatırım projeleri devam eden ARUS kümelenmesi, yurt dışında da birçok proje yürütüyor. Bu projeler şöyle:
“Tanzanya’da Morogoro- Makutupora Demiryolu ile Darüsselam-Morogoro Demiryolu, Etiyopya’da Avvash-Kombolcha-Hara Gebeya Demiryolu, Senegal’de Dakar-AIBD [Havalimanı] Hızlı Tren Hattı, Katar’da Doha Metrosu, Suudi Arabistan’da CTW 130-Sadara B Jubail Demiryolu ile Cidde İstasyonu.”
Ödüller talebi artırdı
Geçen yıl Avrupa Raylı Sistemler Birliği’nin düzenlediği Avrupa İnovasyon ödüllerinden ilk ikisini ARUS üyesi Aselsan ve Enekom’un, bu yıl ise Bozankaya’nın kazandığını dile getiren Dr. İlhami Pektaş, şöyle konuştu:
“Bu inovasyon ödülleri; Enekom’un geliştirdiği sürekli ray-tabanlı akustik veri toplama ve analiz sistemi RailAcoustic ve Aselsan’ın geliştirdiği fiber optik algılayıcı MİDAS-R metodu ile ray çatlağı, ray kırığı, ray deformasyonu, apleti, selden kaynaklanan ray boşalması, heyelan, deprem, sabotaj vb. hata, arıza ve tehlikeleri tren gelmeden önce merkezi uyararak can güvenliği ve emniyeti sağlıyor. Bozankaya’nın kazandığı ödül ise Bataryalı Tramvay projesi. Elektriğin olmadığı bölgelerde tramvayların batarya ile ulaşımını sağlıyor. Ödüllerden sonra firmalarımıza çok sayıda talep geldi.”
Üyelerine Avrupa’da yeni kapılar açacak
ARUS, raylı sistemler sektöründe firmaların ürün ve hizmetlerini uluslararası pazarlarda tanıtıyor; temsil ediyor ve yönlendiriyor. ERCİ üyesi olan ARUS, 17 Avrupa ülkesinde 15 Avrupa kümelenmesi ve 2 bin 500’den fazla Avrupa firması ile ihracatı artırmak için işbirliği içinde bulunuyor.
Üyelerine, Türkiye’deki raylı sistem işleri haricinde bu firmalarla işbirliği ve ihracat imkanı da sunuyor. Pektaş, bu yıl gündemlerinde Ticaret Bakanlığı ile üçüncü URGE projesi, ikinci COSME projesi ve bir UIC projesi olduğunu dile getirdi. Pektaş, Avrupa Komisyonu’nda ARUS küme yönetimi mükemmelliyetinin tescili olarak kabul edilen “bronz marka” sertifikalarının bulunduğunu, “gümüş” sertifika için çalışmalarının devam ettiğini kaydetti. Pektaş, şu bilgileri verdi:
“AB Executive Agency for SMEs-EASME tarafından finanse edilen COSME ESCP-4x kapsamında kabul edilen EXXTRA (“EXcellence EXchange and Teaming-up betvveen RAilway clusters and ecosystems”) ve COSME-STARS projelerimiz ile firmalarımıza Avrupa’da yeni kapılar açmak için girişimlerimiz devam ediyor. ARUS çatısı altında danışmanlık hizmetleri alınarak; üyelerimizin uluslararası kalite belgeleri ve dış ticaret eğitimleri almasına katkı sağlanıyor. Üyelerimizin eğitim talepleri karşılanıyor.”
HÜLYA GENÇ SERTKAYA / PARA
