Radyo ve TV kanallarında ücretsiz yayınlanan kamu spotları
Kamu spotu patlaması!
Radyo ve TV kanallarında ücretsiz yayınlanan kamu spotlarına kamudan çok sivil toplum kuruluşları ilgi gösteriyor. Son iki yılda RTÜK’e yapılan 285 kamu spotu başvurusundan 230’u için yayın onayı çıktı. Talep yoğun olunca yayın süresi de 45 saniyeyle sınırlandırıldı.
TELEVİZYONDAKİ bazı reklamlar ve tanıtım filmlerinde ‘kamu spotu’ ibaresini görmeyi artık yadırgamıyoruz. Kimi zaman bir bakan, kimi zaman ünlü bir sporcunun rol aldığı kamu spotu ibareli filmlerle tanışalı iki yıl oldu.
Kamu spotu kavramı ilk olarak 15 Şubat 2011 tarihinde yayınlanan 6112 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun’unda kullanılmıştı. Kanuna göre, kamu kurum ve kuruluşları ile sivil toplum kuruluşlarınca hazırlanan veya hazırlatılan bilgilendirici ve eğitici nitelikteki film, ses ve alt bantlarına ‘kamu spotu’ deniyor. Kamu spotları radyo ve televizyon kanallarında yayınlanıyor.
Yayınlar ücretsiz olunca, birçok bakanlık ve sivil toplum kuruluşu birer kamu spotu yaptırıp en etkili iletişim araçlarından biri olan televizyonlara hücum etti.
Adeta bir kamu spotu patlaması yaşanınca, RTÜK (Radyo Televizyon Üst Kurulu) 8 Ağustos 2012’de bir ‘Kamu Spotları Yönergesi’ yayınlamak zorunda kaldı.
Bu yönergeye göre RTÜK, yayıncı kuruluşları kamu spotu yayınlama konusunda zorunlu tutmuyor, sadece tavsiyede bulunuyor. Gerçek kişiler adına kamu spotu başvurusu yapılamıyor. RTÜK bir kurum için yıl içinde en fazla üç kamu spotunun yayınlanması tavsiyesinde bulunuyor. Prodüksiyon kalitesi yetersiz bulunanları iade edebiliyor. Kamu spotları film veya ses olarak hiçbir şekilde 45 saniyeyi, alt bant şeklinde ise 10 saniyeyi geçemiyor. RTÜK ONAYI GEREKİYOR
Hazırlanan kamu spotları RTÜK onayından sonra radyo ve televizyonlarda yayınlanabiliyor. RTÜK’ten aldığımız bilgilere göre, 2011’in Mart-Aralık döneminde 102 kamu spotu başvurusu yapıldı. 2012’de ise bu rakam katlanarak 183’e çıktı.
Elbette RTÜK kendisine ulaştırılan tüm kamu spotlarına onay vermiyor. 20H’de yayınlanmak üzere 82 kamu spotuna vize veren RTÜK, geçen yıl da 183 yapımdan 148’ini onayladı. Bu noktadan yola çıkarak, geçen yıl 148 kamu spotunun televizyon, radyo gibi kitle iletişim araçlarında kendilerine yayın şansı aradığını belirtelim. Yayın kuruluşları genellikle RTÜK’ün onayladığı kamu spotlarını geri çevirmemeye çalışıyor. Ancak yine de bazı spotları yapım kalitesinin yetersizliği ve reklam kuşaklarının yoğunluğu nedeniyle yayınlamıyorlar. Bu durum da göze alındığında 2011 ve 2012 yıllarında 150’ye yakın kurum ve kuruluşun 200’e yakın kamu spotunun ulusal, yerel radyo ve televizyonlarda yayınlandığı tahmin ediliyor.
EMNİYET BİR NUMARA
Kamu kurum ve kuruluşları kamu spotunu sevdi ve gücünü keşfetti. Başbakanlık, bakanlıklar ve bakanlıklara bağlı genel müdürlükler son iki yıldır projelerini ve en önemli gündem konularını kamu spotuyla ücretsiz olarak geniş kitlelere tanıtma ve anlatma fırsatı buldu. Yaptığımız araştırmaya göre, geçen yıl RTÜK’e yayın onayı için başvuran 183 kamu spotundan 67’si kamu kurum ve kuruluşlarına aitti.
2012’de 21 kamu kurum ve kuruluşu kamu spotuyla kendini ve projelerini anlatma yoluna gitti. Bunların 15’i doğrudan bakanlıklardı. İçişleri Bakanltğı’na bağlı Emniyet Genel Müdürlüğü geçen yıl en çok kamu yaptıran kurum oldu. Emniyet Genel Müdürlüğü dokuz kamu spotuyla RTÜK’ün karşısına çıkarken, onu yedi filmle Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı izledi…
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, bu yıl altı kamu spotu daha yaptırmayı planlıyor. Bunlardan ikisinin senaryosu hazırlanıp oyuncuları bile seçilmiş. Bakanlık, kamu spotlarını Eğitim Yayım ve Yayınlar Daire Başkanlığına ait stüdyolarında yaptırıyor. Kamera önü ve arkasında ise bakanlıkta çalışan memurlar görev alıyor. Bu yıl ünlü bir oyuncu da kullanılacak.
Sağlık Bakanlığı da kamu spotlarını en iyi kullanan bakanlıklardan. Hatta bu bakanlığın RTÜK’ten onay alma zorunluluğu yok. Kendi özel kanunlarından aldığı güçle yaptırdığı kamu spotlarını direkt olarak yayıncı kuruluşla ra verip, üstelik ‘prime time’da yayınlatma hakkına sahip.
Sadece kamu kurum ve kuruluşları değil bağımsız kurullar ile sivil toplum kuruluşları da kamu spotlarıyla milyonlara ulaşmayı denedi. Genel Kurmay Başkanlığından TÜSlAD’a, MIT’ten Lösev’e, AKUT’tan Kimse Yok Mu Derneği’ne birçok kurum ve kuruluş kamu spotuna imza attı.
BÜTÇELER SANILDIĞINDAN DÜŞÜK
Peki kamu spotları reklamcı şirketler için yeni bir iş alanı yarattı mı? Sektörden konuştuğumuz isimler genelde kamu spotlarının sosyal sorumluluk işi görüldüğünü ve maliyetine yapıldığını belirtiyor. Ortada yapımla ilgili bir bütçe olsa da kamu spotu yaptıran kurumlar da yapanlar da rakam telaffuz etmekten kaçınıyor. Konuyla ilgili soru gönderdiğimiz birçok bakanlık da yanıtlama-mayı tercih etti. Zaten birçok sivil toplum kuruluşunun kamu spotları da gönüllülük esasıyla ücretsiz olarak yapılıyor.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi iştiraki lGDAŞ’ın kamu spotunu, bu şirkete 2008 yılından beri kurumsal tanıtım ve reklam hizmeti veren Bestimage hazırlamış. Doğalgazın güvenli kullanımına yönelik yapılan iki kamu spotu geçen 35 kanalda yayınlanmıştı. Bestimage’ın sahibi Saygın Şenel, “Biz bu kamu spotlarını sosyal bir hizmet olarak görüp maliyetine hazırladık. Doğalgazın yanlış kullanımını önleyerek bir tek hayatı bile kurtarabilirsek emeklerimizin karşılığını almış oluruz” diyor.
ÜNLÜLER PARA ALMIYOR
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Ba-kanlığı’na bağlı 1ŞKUR (Türkiye İş Kurumu) da geçen yıl bir kamu spotu hazırlatıp yayınlattı. Meslek edindirme kurslarıyla ilgili kamu spotunu Fenomen Prodüksiyon hazırladı. Fenomen, Çocuklar Duymasın dizisinde patron rolüyle hatırlanan Mehmet Aufun şirketi…
IŞKUR’a yeni bir kamu spotu daha hazırlama aşamasında olduklarını belirten Mehmet Auf bu çalışmaları sosyal sorumluluk hissiyle yaptıklarını vurguluyor. Auf, “Genelde bu işler maliyetine yapılıyor. Kamu spotlarının reklam filmlerine göre onda bir bütçelerle yapıldığını biliyorum. Rol alan oyuncular da bu bilinçle yaklaşıyor. Ünlülerin neredeyse tamamı para almıyor” diyor.
İçerik oluşturulduktan sonra bir kamu spotunun 15 günde hazırlanabileceğini söyleyen Auf şu bilgileri veriyor: “İçerik kurumla birlikte oluşturuyor. Sonra senaryo yazılıyor. Senaryo onaylandıktan sonra cast yani oyuncular seçiliyor. En az üç mekanda yapılan çekimler dört günde bitiyor. Yaklaşık 10 günde de post prodüksiyon işlemleri sürüyor.”
GÜNDE 30 BİN TL’DEN FERAGAT EDİYORLAR
Kamu spotunda yapım giderlerinden çok yayın giderleri önemli. Ulusal bir kanalda prime time’da reklam kuşağının saniye bedeli 800 ila 1.000 TL arasında değişiyor. Diğer zamanlarda ise reklamların saniyesi 70-90 TL civarında. Ortalama 80 TL’lik saniye bedeli düşünüldüğünde 45 saniyelik reklamın bedeli 3 bin 600 TL’yi buluyor. Genelde ulusal kanallar her gün iki ya da üç kamu spotunu en az iki periyot yayınlıyor. Bu da bir kanalın (o süreyi paralı reklam için kullanacağını varsayarsak) her gün 20-30 bin TL gibi bir gelirden fedakarlık etmesi anlamına geliyor. Yani ulusal kanallar kamu spotlarını paralı yayınlamış olsalardı yıllık en az 10 milyon TL ekstra gelir elde edebileceklerdi. Konuştuğumuz kanal yöneticileri kamu spotu uygulamasına sosyal sorumluluk bilinciyle yaklaştıklarını belirtiyor. Ulusal kanal yöneticileri, her ay kendilerine 8-10 yeni kamu spotu ulaştırıldığını, bunların çoğunu da yayınladıklarını açıklıyor.
RAHİME BAŞ UÇAR / PARA DERGİSİ
