Online Müzayedelere Türkiye’de de İlgi Büyük

Online müzayedeler aldım sattım. Salgın döneminde trend haline gelen online satın alma pazarından müzayedeler de olumlu şekilde nasibini aldı. Salgın öncesi müzayede salonlarında yöneticinin “satıyorum, sattım” diye bağırıp çekicini vurduğu sahnenin yerini artık klavyeden çıkan bir tık sesi alıyor. En yüksek peyi veren eserin sahibi oluyor. Katılım oranı ise en çok İstanbul, Ankara ve Bursa’dan. Fiyat skalasının çok değişken olduğu bu piyasada 500 TL’den 1 milyona uzanan eserleri bulabilmek mevcut. Komisyon ücretleri ise her müzayede firmasında aynı olmuyor.

MERVE YILMAZ ; Genellikle 14 gün veya her ay olmak üzere belirli aralıklarla yapılıyor. Zamanla salon müzayedelerinin yerini tamamen online alır mı bilemeyiz ama dünyaya ve ülkemizdeki gidişata bakılırsa online müzayedelerin popülaritesi daha uzun yıllar sürecek gibi gözüküyor. Sizler için online müzayede piyasasını sektörün önemli kurucularıyla konuştuk…

“EN YÜKSEK PEYİ VEREN ALIR”

Antika alım satımına 14 yaşında başlayan Bayrak Müzayede Kurucusu Murat Bayrak aslında veteriner hekim fakat şu anda mesleğini icra etmiyor. Antikacılık hobisiyken bunu işe çevirmiş ve 2019’dan bu yana www.bayrakmuzayede.com adresinden satış yapıyor. Bayrak, hazır yazılımlar sayesinde bu işi bilen herkesin müzayede sitesi kurdurabileceğini söylüyor.

İnsanların eve kapanması ve bilgisayar-telefon başında daha fazla vakit geçirmesi ile online müzayedelere rağbetin arttığını iddia eden Bayrak, bu durumun işlerini olumlu yönde etkilediğini dile getiriyor. Müzayedeye müzayede sonunda ücretini ödeyebilecek herkesin katılabileceğini söyleyen Bayrak, müzayede sonunda iki tarafında mağdur edilmemesi adına hukuk danışmanı ile çalıştıklarını hatırlatıyor. Eser satışını müzeden alınan onay doğrultusunda en yüksek pey verenin aldığını söyleyen Bayrak, daha çok Osmanlı dönemi eserlerinin satışını yaptıklarını, Tekke kültürü ve 1. Dünya Savaşı dönemi eserlerin de daha fazla ilgi gördüğünü söylüyor.

Gönderilerin anlaşmalı kargo şirketi ile sigortalı olarak gönderildiğinin bilgisini paylaşan Bayrak, 15 gün içinde koşulsuz iade aldıklarını söylüyor. En çok İstanbul, Ankara ve Bursa’dan katılımın olduğunu söyleyen Bayrak, “Tarihimize ve kültürümüze duyduğumuz saygı sebebiyle yurtdışına satış yapmıyoruz. Yurtdışında yaşayan ve teklif verip satın alan gurbetçilerimiz oluyor onları da yurtdışına çıkarmama sözü île yurtiçindeki adreslerine kargo yapıyoruz” diyor. Ekspertizi ücretsiz yaptıklarını da söyleyen Bayrak, müzayede komisyonlarının satıcılardan yüzde 20, alıcılardan ise yüzde 10 alındığının bilgisini veriyor.

14 günde bir müzayede açtıklarını ve bunun 1 hafta sürdüğünü dile getiren Bayrak son olarak online müzayedeler hakkında şunları söylüyor: “Online müzayedelere salon müzayedelerinden daha çok katılım oluyor. Salon müzayedelerinde salon ikram ve personel maliyeti yüksek. Ancak online da bir yatırım yapıp site kurmak ve geliştirmek yeterli oluyor.

Dünyada büyük müzayede şirketleri de online’a yöneldi ve yönelmeye devam ediyor. Salon müzayedeleri tabi ki bitmez ancak zamanla çok azalacaktır.”

“ONLİNE, SALONUN YERİNİ ALDI”

Her işte olduğu gibi sanat sektöründe de tecrübenin gerektiğini söyleyerek konuşmasına başlayan Sanat Mezat kurucularından Haşan Sarıtaş, isteyen herkesin ödemesini gerçekleştirdiği takdirde bir web sitesi açabileceğini söylüyor ancak sektörü bilmeden iş yapamayacaklarının da altını çiziyor. 15 yıldır galericilik yaptıklarını söyleyen Sarıtaş, son iki yıldır online müzayede yaptıklarını söylüyor. Pandeminin galerileri olumsuz etkilediğini söyleyen Sarıtaş, online müzayedeleri ise olumlu etkilediğini söylüyor.

Genelde profesyonel sanatçıların yanında genç yetenekli sanatçıların da eserlerini koleksiyoncularla buluşturduklarının altını çizen Sarıtaş, “E-mail ya da bireysel olarak başvuru yapılıyor. Değerlendirmeye alıyoruz. Yetenekli ve başarılı ise yer veriyoruz” diyor. Online müzayede katılım oranlarının her ay değişkenlik gösterdiğini söyleyen Sarıtaş, geçen ay sitelerinde 45 bin kişi gibi bir trafiğin olduğunu, genellikle de 25-55 yaş arasında katılımın sağlandığının bilgisini paylaşıyor. Sarıtaş, yurtiçinin yanı sıra Ingiltere, Amerika ve Kanada gibi ülkelere de gönderim yaptıklarının altını çiziyor.

Ekspertiz ücretlerinin her eser için 300 dolar olduğunu söyleyen Sarıtaş, “Vefat etmiş sanatçılara ekspertiz yapılıyor. Biz daha çok hayatta olan akademisyen ve genç sanatçılar ile çalışıyoruz. Komisyon ücretleri alıcı için yüzde 10 + KDV oluyor” diyor. Her ay düzenli olarak müzayede yaptıklarını sözlerine ekleyen Sarıtaş, müzayedeye göre fiyat skalasının değiştiğini, 500 TL ile 10 bin TL arası eserlerin bulunduğunu, bazen de 100 bin ile 1 milyon TL arası eserlerin olabildiğini de vurguluyor. Sarıtaş son olarak online müzayedelerin salon müzayedelerinin yerini aldığını söyleyerek konuşmasını şöyle sonlandırıyor:

“Salon müzayedelerinde her şey etken oluyor, o gün olan bir olay hava şartları gibi. Ama online ise evinizin konforunda, kahvenizi içerken bir tuşla birçok sanat eserine kolayca sahip olabiliyorsunuz. Salon müzayedeleri tamamen sona erdi diyebiliriz. Birçok önemli koleksiyoncu ve müze, online müzayedelerden alım yapıyor. Çok fazla sanatçı ve eser görme şansı sağlıyoruz. Ayda bin eser galeriye geliyor. 400 esere müzayedede yer verirken, 400 eseri bir sonraki aya hazırlıyoruz. 200 eseri de ortalama eliyoruz.”

“PANDEMİDE BÜYÜK BİR İVME YAKALADIK”

2014 yılında dijital yayın hayatına başlayan Salonantik, Türkiye’de faaliyet gösteren pek çok seçkin antikacı tarafından satışa sunulan sanat eseri, antika ve vintage mobilyanın yer aldığı satış sitesi olarak hizmet veriyor. Online müzayedelerin de kendi içinde ayrıldığını söyleyen Salonantik’in Kurucusu Gülfidan Kaya, bunların Zaman ayarlı müzayedeler (timed auction), Canlı Online Müzayedeler, Görüntülü Canlı Online Müzayedeler ve Instagram Müzayedeleri olmak üzere dört gruba ayrıldığını söylüyor.

İlk görüntülü canlı müzayedelerini geçtiğimiz yıl gerçekleştirdiklerinin altını çizen Kaya, müzayede sitesini ise İngiltere merkezli bir yazılım firmasının Türkiye distribütörü Som Atlas tarafından yayma alındığını söylüyor. Diğer pek çok sektörün pandemide küçülürken müzayede piyasasının genel anlamda çok büyük bir ivme yakaladığını söyleyen Kaya, özellikle İran ve Birleşik Arap Emirlikleri’nden müzayedelere katılım talebi gördüklerini, ancak müzayede yoluyla yurtdışı satışı henüz gerçekleştirmediklerini hatırlatıyor.

Yurtdışı satışları için çok önemli prosedür ve yasal onayların olduğunu dile getiren Kaya, tüm bunları göz önünde bulundurarak süreci devam ettirmeyi planladıklarını söylüyor. Salonantik olarak müzayedelerdeki lotlar profesyonel antikacıların mağazalarından seçilen dekoratif eserler üzerine yoğunlaştıklarını söyleyen Kaya, “Bunun içine vin-tage ya da yakın dönem eserler de giriyor. Müzayedelerimizde klasik, modern ya da çağdaş resim sanatıyla ilgili sanat eserlerine ise henüz yer vermeye başlamadık” diyor.

Katılımcıları aktif pey verenler ve pasif izleyiciler şeklinde ayırdıklarını sözlerine ekleyen Kaya, “îlk müzayedemizde aktif pey verenler 40-50 kişiyle sınırlı kalsa da pasif izleyiciler 200 kişiyi geçti. Aktif pey verenler anlamında biz çoğunlukla İstanbul’dan katılım aldık. Ankara ikinci sırada yer aldı” diyor. Pey vermeyip sadece görüntülü online canlı müzayedeye katılan pasif izleyicilerin ise İzmir, Konya, Trabzon gibi şehirler başta olmak üzere çok daha geniş bir alana yayıldığını belirten Kaya, yurtdı-şından da İran, Katar ve BAE ülkelerinden izlendiklerini söylüyor.

“KOMİSYON ALMIYORUZ”

Salonantik olarak alıcı tarafında komisyon almamayı tercih ettiklerini dile getiren Kaya, online müzayedeler için genellikle hafta sonu günlerinden birinde saat 15:00 ya da 16:00 gibi bir başlangıç saatini uygun gördüklerini söylüyor. Kaya, Instagram müzayedeleri için ise en yoğun saatlerin akşam 21:00’dan sonra olduğunu sözlerine ekliyor. Online müzayedelerde yaklaşık 10 bin civarına kadar peylerin kolaylıkla verildiğini söyleyen Kaya, “Öte yandan takip ettiğimiz Instagram müzayedelerinde sanat eserlerinin rahatlıkla Türk Lirası bazında 100 binleri aşan teklifler aldığına şahit olduk. Online satışlarda taksit seçeneği vade farkı eklenmesi kaydıyla sunulabiliyor. Biz pek şahit olmasak da, taksit konusu biraz da alıcı satıcı arasındaki güvene dayalı da ilerleyebilir” diyor.

Mutlaka okuyun: Online etkinliği sevmeye başladık

Güvenlik nasıl sağlanıyor?

Müzayede öncesi eserlerin incelenebilmesi için alıcıya süre verilmesi çok önemli. Zira, müzayededeki sanat eserleri satışa “haliyle” sunulur. Pandemiye kadar bu süreç böyle ilerlemekteydi; yani müzayede gününden yaklaşık 15 gün önce satışa sunulan tüm eserler müzayede evinin gösterdiği adreste incelenebilir; detaylı bilgi alınabilirdi. Bu süreçte hem alıcı hem de satıcı arasında satış öncesi diyalogla bir güven tesis edilebiliyordu.

Ancak, pandemi dönemindeki kısıtlamalar gereği alıcılara işin uzmanlarının tavsiyesi ise şu yönde; güvendikleri müzayedeci ya da antikacılarla alışveriş yapmaya özen göstermeleri, şayet ilk alışverişleriyse muhakkak satış öncesi yetkili kişilerle diyalog kurup ürün ve satın alma süreci hakkında detaylı bilgi almaları yönünde. Ayrıca, her ne kadar sanat eserleri müzayede öncesinde alıcıların ön incelemesine tabi tutulup “haliyle” satışa sunulsa da tüketici hakları kanunu gereğince alıcıların satın aldığı eseri ilk 14 gün içinde iade etme hakkı vardır.

MERVE YILMAZ / PARA