Liman İşletmeciliği

Son yıllarda özelleştirmeyle birlikte yatırım atağının başladığı limanlarda, yatırımlarla birlikte elleçlenen yük miktarı da artıyor. Liman işletmeciliğine ilgi duyan şirketlerin yatırımlarıyla elleçlenen yük miktarı son 10 yılda yüzde 80 arttı. İhracatın artan performansının da katkısıyla limanlarda elleçlenen yük miktarı 2004 yılında 213 milyon ton iken 2014 yılında 383 milyon tonu aştı.

Özel sektörün de devreye girmesiyle hızlı bir büyüme sürecine giren limanlarda, 2004-2014 yılları arasında yük trafiği ortalama yüzde 6 oranında arttı. 2013 yılında 385 milyon ton olarak gerçekleşen elleçleme miktarı 2014 yılında ise küçük bir düşüşle 383 milyon ton oldu. Geçen yıl makroekonomik gelişmelere bağlı olarak yük trafiğinde bir miktar düşüş yaşansa da bu yıl 173 milyar dolarlık ihracat hedefi nedeniyle beklentiler de yüksek. Beklentiyi yükselten bir diğer önemli konu ise transit geçişler. Liman işletmeciliğinde ithalat ve ihracatın yanı sıra transit geçişlerde de payını artırmayı planlayan Türkiye liman işletmecileri, bunun için kapasite yatırımlarının yanı sıra, altyapı yatırımlarını da hızlandırmış görünüyor. Mevcut altyapı ve kapasiteyle kısa bir süre öncesine kadar en fazla 366 metre uzunluğundaki 14 bin TEU’luk gemileri ağırlayan limanlarımız, artık en son jenerasyon, yaklaşık 400 metre boyundaki 18 bin TEU’luk gemileri ağırlayabilecek noktaya gelecek yatıranlarla dikkatleri çekiyor.

TRANSİT GEÇİŞ GÜÇLENECEK

Uzakdoğu ile Avrupa uluslararası konteyner gemi hattının üzerindeki stratejik konumu göz önüne alındığında Türkiye’deki limanların transit geçişlerde bu potansiyeli hala tam olarak devreye alamadığım rakamlar da ortaya koyuyor. Elleçlenen yükler içinde konteyner taşımacılığında geçen yıl yapılan 8 milyon 415 bin TEU’luk yükün transit geçiş payı 2 milyon TEU’nun altında. Toplam yükler içinde de 383 milyon tonluk yükün sadece 49 milyonu transit geçiş yaptı.

Bu rakamların transit geçişlerde Türkiye limanlarının halen bölgesinde istenilen noktada olmadığının bir göstergesi olduğunu ifade eden Türkiye Liman İşletmecileri Demeği Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Selçuk, bu noktada yeni yatırımların sıçramayı da getireceğini söylüyor. Transit konteyner elleçlemelerine katkı yapacak Asya Port, Petkim ve DP World gibi liman yatırımları göz önüne alındığında yakın gelecekte transit geçişte daha iyi yerlere gelineceği anlatan Selçuk, “Konteyner taşıyan gemilerin boyudan devamlı büyürken, mevcut limanlar da bu gemileri kabul etmek için iskelelerini uzatıp, yanaşma yeri derinliklerini artıracak yatırımları yapıyorlar. Bu yatırımları ihmal etmiyor olmalan çok önemli” diyor.

Sözü edilen yatırımlara bakılırsa, İzmit Körfezi’nde yer alan DP World Yanmca Limanı 1,3 milyon TEU, Tekirdağ’da yer alan Asya Port 1,9 milyon TEU, İzmir Aliağa’daki APM-Petlim Limanı ise 1,5 milyon TEU kapasiteyle dikkatleri çekiyor. Kamu yatınım olarak ise İzmir’de yer alan 4 milyon TEU kapasiteli Çandarlı Limanı ile Zonguldak’taki 25 milyon ton kapasiteli Filyos Limanı bu gibi yükler için önemli duraklar olarak görülüyor.

17 LİMAN ÖZELLEŞTİ

Türkiye genelinde özel ve kamu limanlarıyla birlikte belediye ve ilçelerdekiler de eklendiğinde toplam liman sayısı 100’ü buluyor. Fakat gerçek anlamda 70 kadar limanın olduğu ifade edilirken, bu limanlarda toplam 23 bin kişiye istihdam sağlanıyor. Türkiye limanlarında elleçlenen toplam yüklere bakıldığında son 10 yılda her yıl ortalama yüzde 6 oranında büyüme yaşanırken bu rakam içinde konteyner taşımacılığının yüzde 10,5 artmış olması ise önemli bir veri. Türkiye ihracatının yüzde 85’inin deniz yolu ile yapıldığı düşünülürse, 2023 yılı için 500 milyar dolarlık ihracatta sektöre önemli görevler düşüyor. 2023 yılına hazırlıklı olmak adına yatırım seferberliğine giren sektörde özelleştirmeler de iyice hız kazandı. 1997 yılında limanlarda başlayan özelleştirme süreciyle bugüne dek Rize, Ordu, Sinop, Giresun, Hopa, Antalya, Marmaris, Alanya, Çeşme, Kuşadası, Trabzon, Dikili, İskenderun, Mersin, Derince, Samsun ve Bandırma limanları olmak üzere 17 özelleştirme gerçekleşti. En son geçtiğimiz şubat ayında Derince Limanı özelleştirmesiyle Türkiye Denizcilik Işletmeleri’nde (TDl) Tekirdağ, Güllük, Ka-batepe ve Kuzu Limanlan,

Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryollarının (TCDD) ise Haydarpaşa ve İzmir limanları haricinde diğer tüm limanlar ‘işletme hakkı devri’ yöntemiyle özelleştirilmiş oldu. Bu limanların da önümüzdeki dönemlerde özelleştirilmesi beklenirken, aslı dönüşümün ise sektörde yerini alan büyük oyuncuların yeni yatırımlarıyla olması bekleniyor.

TÜRKİYE LİMANCILIKTA BEŞİNCİ

Avrupa Birliği’nin (AB) resmi istatistik sitesi Eurostat’ın son açıklanan verilerine göre, dünya genelinde en fazla yük elleçlemesi yapan ülke bir süredir açık ara farkla Çin. Yedi limanıyla Çin’in ilk 10ü kapattığı dünya sıralamasında ilk 100’e Türkiye’den giren limanlar da oldu. Dünyanın en fazla yük elleçleyen 100 limanı içinde Türkiye’den Ambarlı Limanı 39’uncu, MIP ise 95’inci sırada yer aldı. Liman-lanmızda toplam elleçleme rakamları göz önüne alındığında Türkiye, Avrupa ülkeleri içinde Hollanda, İngiltere, İtalya ve İspanya’mn ardından beşinci sırada yer aldı.

Türkiye Liman İşletmecileri Der-neği’nin (TÜRKLİM) verilerine göre, geçen yıl en fazla gemi kabul eden limanlar içinde ilk sırayı 5 bin 671 ile Çelebi’nin Bandırma Limanı alıyor, ikinci sırada ise Mersin Limanı var.

2014’te MIP 4 bin 633, Kumport 2 bin 245, Marport 2 bin 164, Borusan ise bin 767 ile en çok gemi kabul eden limanlardan oldu.

ŞAMPİYON LİMANLAR

Fakat burada asıl önemli olan rakam karşılanan yük miktarı. Elleçledikleri yükler bazında yapılan değerlendirmeye göre en fazla kapasiteye sahip olan limanian sıralamak gerekirse, kontey-ner yüküne hizmet veren limanlar içerisinde Marport, MIP, Kumport listenin başında yer alan limanlar olarak ifade ediliyor. Konteyner ve kuru dökme yük konusunda Yılport’un önemli bir kapasitesi bulunurken, genel kargo ve kuru dökme yükte İsde-mir, Erdemir, Içdaş önemli bir yere sahip.

Sıvı yüklerde ise tahmin edileceği gibi Türkiye’nin önde gelen limanlan Botaş Ceyhan, Tüpraş, Petkim, Sol-ventaş ve Delta Petrol oluyor. Dış ticarete yönelik araç taşımacılığında Derince, Ford Otosan, Gemport ve Borusan, kruvaziyer yolcu taşımacılığında İstanbul, Kuşadası Egeport, Bodrum ve İzmir limanları en yüksek kapasitelere sahip limanlar olarak sıralanıyor.

HOLDİNGLERİN GÖZDESİ

Limancılıkta en gözde nokta İzmit Körfezi. Türkiye genelindeki 70 önde gelen liman işletmesinin 30’a yakını burada yer alıyor. Marmara Bölgesi’nin ticaret hacmi ve Bursa’da ihracat gücü yüksek tekstil, otomotiv gibi sektörlerin merkezlerine yakın olması buranın önemini artmyor.

Özelleştirmelerle yaşanan hareketlilikte sektöre holdinglerin de yakın ilgi duydukları görülüyor. 10’un üzerinde holdingin yer aldığı liman işletmeciliğinde MIP, Marport, Assan gibi rekortmen limanlar öne çıkıyor. Arkas Holding bünyesindeki Marport ile konteyner elleçleyen limanlar arasında rekortmen olurken, Akfen Holdingde MIP ile bu ligde yerini alan gruplardan biri. İskenderun’da Assan Port ile Kibar Holding, Limak Holding, Ekinciler Holding ve Yazıcı grubu yer alıyor. Sektörün iddialı hol-‘ dingleri arasında Borusan Holding, Çelebi Holding, Diler Holding, Erdemir Grubu, Global Yatırım Holding, Toros Grubu da var.

PORTUNUS
“Liman işletmecilerinin sağ koluyuz”

Liman işletmeciliğinde özet sektörün son yıllarda gerçekleştirdiği büyük montanlı yatırımlar, sektörde hizmet kalitesini de üst sıralara taşıdı. Artan iş hacmi karşısında altyapı ve ekipmanların gücü limanlan ayrıcalıklı noktaya taşımaya yetiyor. Bu noktada limanların sağ kolu gibi çalışan Portunus, bu desteği sağlayan en önemli adreslerden biri. Vinçten forklifte kadar geniş bir ekipman tedarikçiliğinin yanı sıra liman makinelerine servis ve bakım hizmeti de sunan Portunus, 45 ülkede 200 farklı limana hizmet veriyor. 2014 yılında 24 milyon Euro iş hacmine ulaşan şirket, bu yıl yeni limanlarla bu rakamı 30 milyon Euro’ya taşımayı hedefliyor.

Liman makinalarında Konecranes ve Terberg firmalarının mümessilliğini üstlenen Portunus, şanzıman, motor, aks gibi komponentlerde Dana, Volvo, Axletech gibi markaları servis merkezi olarak temsil ediyor. Güç ve aktarım grubu yenileme ve tamirlerinde sertifikalı çözümler ve orijinal yedek parça desteği de sunan şirket, Konecranes şirketiyle önümüzdeki yıl için ağır tonaj forklift, Reach Stacker ve kiralama alanında da iddialı projelere hazırlanıyor. Bütün bunların yanı sıra Portunus’un dünyanın en büyük liman vinci üreticisi otan Çinli ZPMC firmasıyla yaptığı otaklığa dikkat çeken MLS Holding ve Portunus Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Sami Özdemir, 2007 yılında mümessillikle başlayan bu sürecin İstanbul’da ortak şirket kurarak ilerlediğini anlatıyor. Bu şirketin Türkiye’de önemli bir yatırımı gündemine aldığını anlatan Özdemir, “ZPMC ile ön protokolünü yaptığımız lastik tekerli vinçleri Türkiye’de üretme projesi Rusya, Ukrayna, Libya, Mısır gibi potansiyel pazarlardaki karışıklıklar nedeniyle şimdilik askıya alındı. Türkiye’nin güneyinde üretim yerini de saptamış ve hükümetimizden de destek almıştık. Ancak şanssız bir döneme denk gelmesi yüzünden proje şu an için beklemede. Çinli ortaklarımızla projenin arkasında duruyoruz ve sadece doğru zamanı bekliyoruz” diyor.

ASSAN PORT
Kapasiteyi ikiye katlayacak

Kibar Holding’e bağlı Assan Port, kapasitesini ikiye katlayacak. Bu yıl iş hacminde yüzde 10 artış bekleyen Assan Port, Doğu Akdeniz’deki üç konteyner terminalinden biri. Yıllık 250 bin TEU kurulu kapasitesinin önümüzdeki süreçte yapılacak yeni yatırımlarla 550 bin TEU’ya ulaşması bekleniyor. Konteyner dışında genel kargo ve proje kargo ellememesi de yapılan liman, özellikle vinçlerin yüksek Kapasitesi nedeniyle çok buyur kargo yükleri için de tercih ediliyor.

Mevcut teknik altyapısıyla 2014 yılında toplam dolu konteyner hareketlerinde bir önceki yıla göre yüzde 16lık bir büyüme gerçekleştiren Assan Port’un Ticaret Müdürü Faruk Irmak, daha çok Afrika, Uzakdoğu ile Avrupa’ya giden ve oralardan gelen konteynerleri elleçlediklerini ifade ediyor. Modern bir limanda verilmesi gereken her türlü liman hizmetini en yüksek kalitede, en hızlı ve güvenilir şekilde verdiklerini söyleyen Irmak, 2015 yılında iş hacminde yine yüzde 10’un üzerinde bir büyümenin gerçekleşmesini beklediklerini kaydediyor. Irmak, “Kibar Holding kuruluşu olan Assan Port’ta yatırımlarımıza ara vermeden devam ediyoruz. 2014 yılında portföyümüze kattığımız sahanın iyileştirilmesiyle ilgili yatırımlar sürerken soğutmalı konteyner istasyonumuzun kapasitesini de iki katına çıkaracak yatırımımızı bitireceğiz. Küçük bütçeli makine, ekipman ve iyileştirme yatırımlarımız da sürecek” diyor.

GLOBAL LİMAN İŞLETMELERİ
8 limana daha yatırım planlıyor

Portföyünde sekiz kruvaziyer ve ticaret limanı bulunan Global Liman işletmeleri (GLI), Barcelona ve Lizbon vaziyer terminaline yaptığı yatırımlarla dünyanın en büyük kruvaziyer liman işletmecisi oldu. Bu konudaki girişimlerine devam eden şirketin Dubrovnik Kruvaziyer Limanı için Fransız Bouygues Batiment International ile kurduğu konsorsiyum yapılan ihalede ön eleme prosedürünü geçen tek şirket oldu. Bu yıl inorganik büyümeye devam edecek olan GLI, sekiz yeni yatırım fırsatını daha değerlendirecek.

Global Yatırım Holding kuruluşu olan GLI’nin portföyü oldukça geniş. Grup, Kuşadası Yolcu Limanı (Ege Ports), Antalya Yolcu Limanı (Port Akdeniz), Bodrum Yolcu Limanı (Bodrum Cruise Port), Bar Limanı (Port of Adria), Barselona Kruvaziyer Limanı, Malağa Kruvaziyer Limanı, Singapore Kruvaziyer Limanı ve Lizbon Kruvaziyer Terminalleri’ni işletiyor.

Her bir limanda verilen hizmetler değişiklik göstermekle beraber kruvaziyer limanlarında kruvaziyer, feribot, yat ve mega yatlara hizmet sunulurken, ticari limanlarda da dökme yük ve genel kargo elleçlemesi yapılıyor.

Türkiye’de yılda 850 bin kruvaziyer yolcusuna hizmet vererek pazarın yüzde 50’sine hakim olduklarını belirten Global Liman işletmeleri CEO Yardımcısı Arpak Demircan, tüm limanlarda ise 4 milyon yolcuyu ağırladıklarını anlatıyor. Ticari limanlarda yeni atımlarla daha seçici inorganik büyüme, kruvaziyerde ise tüm dünyada konsolidasyon yapmak üzere yeni fırsatları takip edeceklerini aktaran Demircan, “Bu yıl birkaç limanı daha portföyümüze katmayı hedefliyoruz. 2014 yılı hem mevcut işlerimizde hem de yeni atımlarla başarılı bir yıl olarak geride kaldı. Bu yıl ise Dubrovnik ve gizlilik çerçevesinde görüşmelerini yürüttüğümüz sekiz yeni fırsatı değerlendireceğiz” diyor.