Kuzu Göbeği ve Trüf Mantarı Ek Gelir Kapısı Oldu

Trüf Mantarı

Anadolu ormanlarında birçok mantar çeşidi hayat buluyor. Bunlardan en değerlisi kuzugöbeği ve trüf mantarları. Bahar aylarında köylüler dağlara kuzugöbeği toplamak için akın etti. Mantarın kilosu 60 TL’den satışa çıktı…

BAHAR bereketin habercisidir. Nisan ayıyla birlikte ağaçlar, tarlalar ve ormanlar yeşillenmeye başlar. Tarlalarda ekimler başlarken, dağlarda mantar sezonu açılır. Doğal ortamda oluşan mantardan bahsediyoruz. Ormanlarda yetişen mantar türlerinin zamanı geldi. Mantarlar türlerine göre farklı zamanlarda ortaya çıkar. İlki kasım aylarmdadır. Bu dönemde daha çok şapkalı mantar türleri karşımıza çıkar. Bu mantar türleri köylüler tarafından toplanarak pazarlara ulaşır. Nisan ayında ortaya çıkan mantar türleri ise daha çok sofralarda değil, ilaç sektörü başta olmak üzere sanayide kullanılır.

Ticari değeri daha yüksektir. Kuzu göbeği ve trüf bu türün en dikkat çeken örnekleridir.

‘Morchella’ cinsine ait olan kuzu göbeği mantarı, ortalama 5-15 santimetre boyundadır ve kremden koyu kahverengiye kadar değişen renklere sahiptir. Bal peteğini andıran şapkasıyla kolayca diğer mantar türlerinden ayırt edilir. Kuzugöbeği mantarının dünyada yaklaşık 30 türü olduğu biliniyor. Uzmanlar, kuzugöbeğinin gyromitra esculenta gibi zehirli türlerle (sahte kuzu göbeği mantarı) karıştırılma riski olduğundan, dikkatli olunması ve çeşitli alerjik reaksiyonlara neden olacağından çiğ olarak yenmemesi konusunda uyarıyor.

DAĞLARA AKIN EDİYORLAR

Nisan ayı kuzugöbeğinin (Morchella Conika) dönemidir. Mantarın toplama dönemi mayıs ortasına kadar devam ediyor. Çam, meşe, gürgen gibi ormanlarda yetişiyor. Özel olarak ekimi yapılmıyor. Denizli, Muğla, Kastamonu, Mersin ve Antalya’nın köyleri için ciddi bir gelir kapısı durumunda. Birçok köylü nisan ayında dağlarda kuzugöbeği toplayarak ciddi gelir elde ediyor. Yaş olarak kilogramı 100 TL’den alıcı buluyor. Kurusunun kilosu ise 800 TL’ye çıkıyor. Bir aylık dönemde 3-4 kilo arası kuzugöbeği mantarı toplayan bir köylü 10 bin TL kadar gelir elde edebilir.

TARLA İŞLERİ YOĞUNLAŞMADAN

Denizli’nin Beyağaç ilçesine bağlı dokuz köy için kuzugöbeği mantarı önemli bir gelir kapısı oluşturur. Özellikle nisan ayında henüz asıl işleri yoğunlaşmadığı bir döneme denk geldiği için vakti olan herkes mantar toplamak için dağlara çıkar. Toplanan ku-zugöbekleri iplere dizilerek kurutulur. Bu işin özel alıcıları köylülerden aldıkları mantarları Avrupa ülkelerine ihraç ederler.

Mersin’in Silifke ilçesinde de çam ormanlarında yetişen kuzugöbeği mantarı vatandaşların geçim kaynağı. Silifke’nin ormanlık alanında yetişen mantarın yaşı 60 TL ile 100 TL’den, kurusu ise 600-800 TL’den alıcı buluyor. Özellikle çam ağaçlarının altında yetişen kuzugöbeğinin, bu yıl havanın yağışlı ve sıcak gitmesi sonucu bol miktarda yetiştiği belirtiliyor.

İLAÇ SANAYİNDE KULLANILIYOR

Kuzugöbeği mantarını toplayarak kendisine getiren vatandaşlardan kilosunu 60 TL’den satın aldığını belirten Sezai Şen, “Yenen mantarların içerisinde önemli bir yere sahip olan kuzugöbeği mantarı fiyatıyla da ayrıcalıklı bir ürün. Avrupa ülkelerinde de sevilerek tüketiliyor ve bu nedenle iyi bir gelir kaynağı yaratıyor” diyor. Şen’in verdiği bilgiye göre, kuzugöbeği manta rı İsviçre, Fransa, İtalya, Almanya, Belçika, ABD ve İskandinavya ülkelerine ihraç ediliyor. Avrupa ülkelerinde kuzugöbeği lüks restoranlarda ve ilaç sektöründe kullanılıyor.

“SON YILLARDA AZALDI”

Kuzugöbeği mantarı, Ortaca, Köyceğiz, Dalaman ve köylülerin de gelir kapısı oldu. Bayramdağı Mahallesi’nden Anıl Keskin, “Şubat ayı sonu ile mayıs sonu arasında kuzugöbeğini bol miktarda bulmak mümkün. Bu mantarları toplayıp, gelen tüccarlara satan orman köylüsü aile bütçesine ekonomik yönden büyük katkı sağlıyor. Ancak, bu mantarların çeşit ve miktarında geçen yıllarda bir azalmanın olduğu gözleniyor. Azalmanın nedeni yağmurların yeterince yağmaması ve bilinçsiz toplanma” diyor.

Antalya’nın Akseki İlçesi’nde de mantar toplama mevsimi başladı. Akseki’de yaşayan Mustafa Yalçın bilinçsiz toplama nedeniyle mantarların geçen yıllara göre azaldığını söylüyor. Yalçın, “Akseki’nin dağlarmda, ormanlarında yetişen kuzugöbeği nisan ve mayıs aylarında çıkar. Bölge sakinleri mantarın nerelerde yetiştiğini çok iyi bilir. Mantar yağmurun ardından çıkar. Ancak pek çok kişi bilinçsizce kökünden sökerek topluyor. Bu yanlış bir toplama şekli. Bir sonraki sene mantarın yeniden yetişmesi için 15 Nisan’dan önce kesinlikle toplanmaması gerekiyor. Ayrıca kökünü de sökmemek lazım” diyor.

ŞENLİĞİ DE VAR

Kuzugöbeğinin yaygm olduğu bölgelerden biri de Kastamonu. Özellikle Kastamonu
Daday’da kuzugöbeği toplama dönemi şenlikler yapılıyor. Daday’da bulunan iksir Resort Town ile mikolog (mantar bilimci) Jilber Barutçiyan 22-23 Nisan 2016 tarihinde Daday’da özel bir program düzenliyorlar. “iksir Resort Town ve Jilber Barutçiyan ile Kuzu Göbeği Mantar Şenliği” kapsamında mantar seminerleri yapılacak. Seminer sonrasında da doğa yürüyüşü ve mantar toplama etkinliği gerçekleştirilecek.

TRÜF BAHÇELERİ KURULUYOR

“Kralların yiyeceği” olarak adlandırılan trüf mantarı içinse Türkiye’de bahçeler kurulmaya başladı. Ege ve Akdeniz bölgeleri bu konuda öne çıkıyor. Trüf mantarı iklim olarak Ege ve Akdeniz dışında Marmara ve Karadeniz’in bazı bölgelerinde de yetiştirilebilir.

Özel sektör, trüf ormanı değil ama bahçeleri kurabiliyor. Halihazırda Denizli’de iki, Muğla’da ise üç ayrı trüf bahçesi kurulmuş durumda. Yenilerinin de yolda olduğu konuşuluyor. Trüf mantarı konusunda Denizli ve Muğla Orman Bölge Müdürlükleri özel çalışmalar yürütüyor. Girişimcilerin tarım alanlarında trüf bahçeleri kurma çalışmalarının önümüzdeki dönemde artması bekleniyor. Türkiye’nin biyolojik zenginliklerinden olan ve dünyada “siyah elmas” olarak adlandırılan trüf mantarının değeri her geçen gün artarken, kilogramı, türüne ve kalitesine göre ortalama 200 ile 3.500 euro arasında değişiyor. Türkiye’nin değişik illerindeki ormanlardan toplanarak yerel halk tarafından değerlendirilen 12 tür doğal mantar bulunuyor.

Trüf mantarı Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nın da ilgi alanında. Bu anlamda bir eylem planı da halen yürürlükte. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü Trüf Ormanı Eylem Planı’na göre beş yıl içinde Orman Genel Müdürlüğü ve Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi (MSKÜ) işbirliğiyle 16 ilde yaklaşık 40 hektarlık boş alanda yapay trüf ormanları kurulacak. 200 hektarlık doğal trüf ormanları da korumaya alınarak güçlendirilecek.

Plan kapsamında, 3 bin 500 kişiye trüf ile ilgili eğitim verilecek, ayrıca, trüf ile ilgili yasal düzenleme ve mevzuat için çalışma yapılacak. Son yıllarda Türkiye’de yapılan araştırmalar sonucu çok sayıda yeni trüf türü tespit edilirken, gıda olarak tüketilen ve ticari değeri yüksek trüf türleri de ortaya çıktı. Yapılan arazi çalışmalarında Denizli, Muğla, Kastamonu, Ordu ve Giresun illerinde gıda olarak tüketilen trüf türleri bulunurken, bilimsel araştırmalar, bu illerin dışındaki bölgelerde de yenilebilir trüf türlerinin varlığını kanıtladı.

İDRİZ ÇOKAL / PARA