Kooperatifçiliğe yeni destek geliyor
Kooperatifçiliğe yeni destek geliyor
2012 yılımn Birleşmiş Milletler taralından ‘Uluslararası Kooperatifler Yılı’ ilan edilmesine paralel olarak Türkiye’de de kooperatifçiliğin yagınlaşmasına yönelik çalışmalar yürütüyor. AB’de her 100 kişiden 25’inin kooperatif üyesi olduğunu söyleyen Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Kooperatifçilik Genel Müdürü İsmail Kalender, “Türkiye’de bu oran yüzde 10. Enerji, sağlık, internet, eğitim gibi yeni sahalarda kooperatifçiliği destekliyoruz” diyor.
Sivil toplum kuruluşu ve ekonomik işletme olarak ‘ikili’ bir yapı sergileyen kooperatifler, bireylerin ve toplumun ekonomik ve sosyal kalkınması açısından büyük önem taşıyor. Türkiye tarihine bakıldığında çok kötü örnekleri olsa da temelinde işbirliği anlayışı yatan kooperatifler, zaman içerisinde değişen ihtiyaç ve koşullara göre ilke ve değerlerini yenileyerek birçok ülkede başarıyla uygulanan bir işletme modeli haline gelmiş bulunuyor.
Kooperatifçilik sisteminin geliştirilmesi ve yeni kooperatif işletmelerinin kurulması, uluslararası kuruluşlar ve AB tarafından yayımlanan temel dokümanlar ile özellikle teşvik ediliyor.
Kooperatiflerin yoksulluğun azaltılmasına, gelirin adil dağılımına ve ülkelerin kalkınmasına sağlamış oldukları katkılar nedeniyle 18 Aralık 2009 tarihinde Birleşmiş Milletler tarafından da 2012 yılının tüm dünyada ‘Uluslararası Kooperatifler Yılı’ olarak kutlanması kararlaştınlmış bulunuyor.
YENİ TEŞVİKLER GELİYOR
Bu kapsamda, Türkiye’de de bu yıla ilişkin olarak düzenlenecek etkinlikleri koordine etmek amacıyla Gümrük ve Ticaret Bakanlığı öncülüğünde bir komite kuruldu. Türkiye’de Cumhuriyet ile yaşıt olan kooperatifçiliği yapılandırma çalışmalarına hız verdiklerini ve ‘Kooperatif işletmeler daha iyi bir dünya kurar’ sloganıyla yola çıktıklarını söyleyen Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Kooperatifçilik Genel Müdürü İsmail Kalender, “Kooperatifçiliğin ülkemizdeki etkinliğini artırmak için 44 maddelik bir eylem planı hazırladık. Bu çalışma Türkiye’de kooperatifçilik için bir yol haritası çizecek. Kooperatiflerin Türkiye ekonomisine daha çok katkı sağlamasını hedefliyoruz. Buna yönelik teşviklerimizi yakında açıklayacağız” diyor.
84 BİN KOOPERATİF, 8 MİLYON ORTAK
Batı ekonomileri içerisinde oldukça büyük öneme sahip olan kooperatifçilik ABD, Fransa, İngiltere, İtalya ve Japonya’da öne çıkıyor. Birleşmiş Milletler’in yaptığı çalışmaya göre dünyada 750 binden fazla kooperatif ve 1 milyardan fazla kooperatif ortağı bulunuyor. İstihdam açısından bakıldığında ise kooperatiflerin dünya çapında 100 milyondan fazla kişiye iş imkanı sağladığı tahmin ediliyor. Dünyadaki en büyük 300 kooperatifin cirosunun 1.6 trilyon dolar olduğu hesaplanıyor.
Türkiye’de ise Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı çatısı altında toplanan 84 binin üzerinde kooperatif bulunuyor. Bunların ortak sayısı 8 milyonu aşmış durumda. AB ortalamalarının göre her 100 kişiden 25’inin kooperatif üyesi olduğunu gösterdiğini söyleyen İsmail Kalender, “Türkiye’de ise her 100 kişiden 10’u kooperatif üyesi. Önümüzdeki dört yılda AB ortalamasına ulaşmayı hedefliyoruz” diyor.
Son küresel krizle birlikte; dünyada büyük halk kesimlerine hitap eden, gösterdikleri faaliyetlerle ulusal ekonomilere önemli katkılar sağlayan ve sürdürülebilir ekonomik yapılarıyla istihdam yaratan kooperatifçilik sektörünün öneminin bir kez daha ortaya çıktığı belirtiliyor. Krizin sermaye şirketleri üzerindeki olumsuz etkileri büyük düzeylere ulaşırken, kooperatiflerin çok daha az etkilendiği gözleniyor.
BAŞARILI ÖRNEKLER
Dünyada birçok başarılı kooperatif örneği mevcut. Mesela; Almanya’da bin 138 kooperatif bankasının 13 bin 474 şubesi mevcut. 30 milyon mudi ve 16 milyon ortağa sahip olan kooperatif bankalarının bilançosu ise 1.2 milyar Euro. Yine Almanya’da bin 600’ün üzerinde küçük ölçekli sanayi ürün ve hizmet kooperatifi bulunuyor. 300 bin ortaklı bu kooperatifler, 105 milyar Euro ciroya ulaşmış durumda.
970 mağaza ve 500 bin ortağa sahip olan 218 adet tüketici kooperatifinin cirosu ise 2 milyar Euro. Öte yandan ABD’de 900 kırsal elektrik kooperatifi ülkede elektrik dağıtım hatlarının neredeyse yarısına sahip ve 37 milyon insana hizmet ediyor. Türkiye’de de Trakya Birlik, Marmara Birlik, Tariş Pamuk ve Üzüm Birliği, AntBirlik gibi ekonomiye büyük katkıları olan birlikler olduğuna değinen Kalender, şunları anlatıyor:
“Tarım satış kooperatiflerimizin yıllık satış ciroları 1.5 – 2 milyar lira arasında. Eczacı Kooperatifleri Bir-liği’mizin cirosu da 2.5 milyar lira civarında. Türkiye’nin 81 ilinde bine yakın Kredi Kefalet Kooperatifi var. Bunlar küçük işletmelere düşük faizli kredi kullandırıyor. Kullandırdıkları kredi rakamı en son 6 milyar lira gibi rekor bir seviyeye ulaştı.”
YENİ NESİL KOOPERATİFÇİLİK
Kooperatifler geleneksel olarak tarım alanında, toptan ve perakende ticaret alanında, konut yapımı, su, elektrik, sağlık sektörlerinde, bankacılık ve sigortacılık alanlarında yer alıyor. Ancak bilgi ve iletişim teknolojileri, bakım hizmetleri, el sanatları, turizm ve kültür alanlarında da giderek artan biçimde yeni kooperatif kurumlan gerçekleşiyor. Yeni nesil kooperatifçiliği önemsediklerine vurgu yapan Kalender, şöyle devam ediyor:
“Son yıllarda yurt dışındaki başarılı kooperatif örneklerini yerinde gözlemlemek için geziler organize ettik. Yurt dışında sağlık, eğitim, yenilenebilir enerji, internet gibi alanlardaki başarılı kooperatif örneklerini Türkiye’de hayata geçirmeyi planlıyoruz. Mesela Ispanya’da 2 bin 500 çalışanı olan, iki hastanesi bulunan bir sağlık kooperatifi var. Türkiye’de örneği olmayan bu kooperatifi tanıtacağız. Ya da engelli çocuğu olanlar biraraya gelip kooperatif kurarak eğitim kurumu açabiliyor.”
Özlem Bay Yılmaz / Ekonomist
