İthalatın ihracattan fazla olması ne anlama gelir
CARİ açık, bir ülkenin dünya ile olan ekonomik ilişkilerinde, giderlerinin (ithalat, faiz ve kar transferleri gibi) gelirlerinden (ihracat, dış yardım ve işçi gelirleri gibi) yüksek olduğu anlamına gelir. Türkiye’de cari açığın temel belirleyicisi ticaret açığıdır. Bu nedenle tartışmalar genellikle ticaret açığı üzerine yoğunlaşmaktadır. Cari açık, Türkiye ekonomisi için ciddi bir sorun olmaya devam ediyor.
Cari açık, Türkiye ekonomisi için ciddi bir sorun olmaya devam ediyor
TALHA APAK; Türkiye’nin 2023 yılına yaklaşırken, yaklaşık son on yıldır içinde bulunduğu kişi başı ortalama 10 bin ABD doları seviyesindeki orta-yüksek gelirli ülkeler grubundan çıkarak yüksek gelirli ülkeler seviyesine sıçrama yapabilmesi için üretim ve dış ticarette yeni bir bakış açısı geliştirmesi ve ilgili politikaların bu yeni bakış açısının gerekliliklerini gerçekleştirmeye yönelik tasarlanması önem taşımaktadır.
Bu yeni bakış açısı, Türkiye’nin gittikçe artış gösteren cari açığının azaltılması yönünde yeni bir yaklaşım sunmanın yanında, yüksek katma değerli ürünlerin üretim ve ihracatının geliştirilmesinin de önünü açmalıdır. Türkiye’nin halihazırda dünya piyasalarında ağırlıklı olarak düşük ve orta-düşük teknolojili imalat sanayii ürünleri kapsamında rekabet gücü vardır. Ancak, Türkiye daha yüksek teknolojili ürün piyasalarında yeterince varlık gösterememektedir.
Türkiye’de özellikle yüksek katma değerli üretime geçişte ve buna bağlı olarak dış ticaret alanında yaşanan sorunların arasında öncelikli olarak, özel sektörün sermaye ve finansmana erişim zorlukları, firma verimliliği, devlet destek mekanizmalarına erişim ve uygulamada yaşanan aksaklıklar, özel sektörün eğitimli ve vasıflı işgücüne erişimi ve istihdamı ile dış ticarette karşılaşılan ek maliyetler/bürokratik işlemler sayılabilir. Bu sorunların aşılarak yüksek katma değerli üretime geçişin sağlanması ve bu sayede sürdürülebilir büyümeye ulaşılabilmesi yönünde uzun vadeli vizyon ve perspektifler geliştirilmelidir.
RİCARDO MODELİ ÖNERİLİYOR
Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) ülkelerin ticarette karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olduğu ürünlerin belirlenmesine yardımcı olan ünlü İngiliz iktisatçı David Ricardo’nun metodolojisini, Türkiye’nin ihracatına ilk kez uyarlayarak, dış satım kapasitesinin artırılmasına katkı sağlayacak. Ricardo’nun teorisi, bir ülkenin bazı malları daha verimli ve düşük maliyetle üretiyorsa bu ürünlerde uzmanlaşması ve kaynaklarını israf etmemesini gerektiriyor.
Model; ülkeler için karşılaştırmalı üstünlüğe sahip oldukları belli mal ve hizmetlere göre dış ticaret yapmalarını önerdiğinden, Dünya Bankası ve Dünya Ticaret Örgütü tarafından halen kullanılıyor. Ayrıca, akademisyenlerce hedef pazarlar ile avantajlı ihraç ürünlerinin eşleştirilmesinde en pratik ve sonuç veren model olarak kabul ediliyor. Söz konusu teorinin Türkiye’nin ihracatına adapte edilmesine dair adımlar atan Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) ülkenin küresel ticarete konu ürünlerin hangilerinde daha avantajlı konuma sahip olduğuna ilişkin çalışmalar yürütüyor.
BAZI VERİLER
Dünya Verileri: 2020 yılında en çok ithalat yapan ülke sıralamasında; 1. Sırada ABD (2.185.130 milyon$) 2. Sırada Çin (2.060.001milyon$) 3. Sırada Almanya (1.065.423 milyon$). Yine 2020 yılında en çok ithalatı yapılan sektörel ürün sıralamasında ise; 1. Sırada Kimyevi Maddeler ve Mamulleri (2.756.543 milyon$) 2. Sırada Elektrik Elektronik (2.281.006 milyon$) 3. Sırada Otomotiv Endüstrisi (1.189.450 milyon$) olarak gerçekleştiği görülüyor.
Türkiye Verileri: ihracat (FOB) 2020 yılında bir önceki yıla göre yüzde 6,3 gerileyerek 169.482 milyon$, buna karşın ithalat (CİF) 2020 yılında yüzde 4,3 artarak 219.397 milyon$ olarak gerçekleşti. Dış ticaret açığı ise yüzde 69,1 artış ile 2020 yılında 49,9 milyar dolar olarak gerçekleşti. Türkiye’nin ihracat yaptığı ilk 5 ülke; 1. Almanya, 2. Ingiltere, 3. Irak, 4. İtalya, 5. ABD gelmektedir. Buna karşılık Türkiye’nin ithalat yaptığı ilk 5 ülke 1. Çin, 2. Almanya, 3. Rusya, 4. ABD, 5. İtalya gelmektedir.
Sonuç olarak: Türkiye’nin; uzun dönemde vizyon hedeflerine, orta ve kısa dönemde ise ihracatı artırma ve özellikle katma değerli ihracatın payını yükseltme, üretimde ithalata bağımlılığı azaltma, bunlara ek olarak ihracat menzilini artırma ve ek maliyetleri ve bürokratik işlemleri azaltma yönünde hedeflerine ulaşabilme bağlamında bazı uygulama stratejilerini ve önerilerini hayata geçirilmelidir. Cari açığı azaltmak için ise; uygulanmakta olan sermaye birikim modelinin değiştirilip, finans sektörüne değil, gerçek yatırım ve üretime dönük bir sermaye birikim modeline geçilmesi gereklidir.
TALHA APAK / PARA
