TÜRKİYE yeniden büyümeye odaklandı. Büyümenin öncü göstergelerinden sanayi üretimi endeksi 127.8 düzeyle son iki yılın zirvesinde kapadı. Takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretimi endeksi 2019 Aralık’ta yıllık bazda yüzde 8.6 arttı.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜÎK) verilerine göre Aralık’ta, mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretimi aylık bazda yüzde 1.9 artışla 117.8 oldu. Arındırılmamış verilerle sanayi üretimi ise Aralık’ta bir önceki aya göre yüzde 6, yıllık bazda ise yüzde 9.5 arttı. Takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretimi 2019 yılı dördüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 5.8, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış verilerle bir önceki çeyreğe göre ise yüzde 1.5 arttı.
Geçen hafta Türkiye’de ekonomik durumun değerlendirilmesinde kullanılan kısa dönemli önemli bir gösterge olan ciro endeksleri ile perakende sektörünün gelişimini takip eden perakende satış endeksleri de açıklandı. TÜÎK verilerine göre sanayi, inşaat, ticaret ve hizmet sektörleri toplamında ciro endeksi 2019 yılı Aralık’ta yıllık bazda yüzde 21 arttı. Aralık’ta sabit fiyatlarla perakende satış hacmi bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 11, cari fiyatlarla perakende ciro ise yüzde 22.1 artış gösterdi.
Ahlatcı Yatırım Genel Müdür Yardımcısı Tonguç Erbaş, 2019 yılı 4. çeyrekte yüzde 4.9, yıl genelinde ise yüzde 0.5 bandında büyüme beklentisini dile getiriyor. Erbaş, “2020 ilk çeyrek için bir şey söylemek için erken ama +3.5 ile +4.5 arası olabilir” ifadelerini kullandı.
Merkez Bankası’nın geçen hafta açıkladığı beklenti anketine göre 2020 yılı büyüme beklentisi yüzde 3.4’ten yüzde 3.5’e çıktı.
“BÜYÜME TRENDİ BAŞLADI”
Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, sanayi üretimine ilişkin olarak Twitter hesabından yaptığı paylaşımda katma değerli üretime, ihracata ve istihdama dayalı büyüme için attıkları adımların meyvelerini verdiğini vurguladı. Sanayi üretimindeki artışın büyüme trendinin başladığını gösterdiğini belirten Albayrak, reel sektörü desteklemeye ve ekonomiye güveni artırmaya devam edeceklerinin altını çizdi.
Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank ise Twitter hesabından yaptığı paylaşımda “Aralık’ta sanayi üretimi yıllık yüzde 8.6 arttı, 21 aym rekoruna ulaştı” ifadelerini kullandı. Bu performansı kalıcı hale getirmeye, üretim öncülüğünde büyümeye odaklandıklarını dile getiren Varank, “Büyümenin hız kazandığı, reel sektörün güçlendiği, istihdamın yükselişe geçtiği bir yıl için çalışıyoruz” dedi.
1.67 MİLYAR DOLAR CARİ FAZLA…
Yurt içinde yoğun veri akışının olduğu geçen hafta açıklanan önemli verilerden biri de Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) açıkladığı ödemeler dengesi oldu. Buna göre cari işlemler açığı 2019 Aralık’ta bir önceki yılın aynı ayına göre 1.7 milyar dolar artarak 2.8 milyar dolar olarak gerçekleşti. Bunun sonucunda, 2019 yılının on iki aylık döneminde cari işlemler fazlası 1.67 milyar dolar oldu. Böylece 18 yıl sonra cari denge yeniden fazla verdi. Seyahat kaleminden kaynaklanan net gelirler Aralık’ta 1.1 milyar dolara, 2019 yılı genelinde 25.7 milyar dolara ulaştı. Aralık’ta doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler 281 milyon dolar, 2019 yılı genelinde 5.5 milyar dolar olarak gerçekleşti. Portföy yatırımları ise Aralıkta 871 milyon dolar, yıl genelinde 1.1 milyar dolar tutarında net çıkış kaydetti. Resmi rezervlerde bu ayda 539 milyon doları net azalış olurken, resmi rezervler 2019 yılı genelinde 6.3 milyar dolar artış kaydetti. 2019’da net hata noksan kaleminde 1.2 milyar dolar düzeyinde kaynağı belirsiz para girişi yaşandı.
“CUMHURİYET TARİHİ REKORU”
Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan Twitter’da yaptığı paylaşımda hizmet ihracatında elde edilen başarıyı sürdürdüklerini vurguladı. 2019’da 53.7 milyar dolar hizmet ihracatı geliri elde ederek Cumhuriyet tarihi rekoru kırıldığını belirten Pekcan, “Hizmetler Dengesi 31.5 milyar dolar fazla vererek, cari işlemler dengesine de olumlu yönde katkı sağlamaya devam ediyor. Hizmet ihracatçılarımızın gayretleri ve dünyanın dört bir yanma ulaşan hizmetlerimiz sayesinde, bu alanda daha nice rekorların kırılacağına olan inancımız tamdır” ifadelerini kullandı.
Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak ise Twitter mesajında “Değişim başlıyor sloganımızla uyumlu olarak sürdürülebilir cari denge ve potansiyel büyüme hedeflerimize emin adımlarla ilerleyeceğiz. Maliyetleri düşürmeye, ihracatı, reel sektörü desteklemeye devam edecek ekonomimizin en önemli kırılganlığını sorun olmaktan çıkaracağız” dedi.
2020 OCAK’TA 113.6 BİN KONUT SATILDI
Gelelim geçen haftanın önemli verilerinden bir diğerine. Konut kredi faizlerindeki düşüşün etkisiyle, konut satışları 2020 yılına hızlı başladı. TÜİK verilerine göre Türkiye genelinde Ocak’ta 113 bin 615 konut satışı gerçekleştirildi. 2020 Ocak’ta satılan konut sayısı geçen yılın aynı ayına göre ise yüzde 55.8 arttı. Bu dönemde ipotekli konut satışları geçen yılın aynı ayına göre yüzde 546.1 artarak 42 bin 237’ye çıktı. Toplam konut satışları içinde ipotekli satışların payı yüzde 37.2 olarak hesaplandı. Diğer konut satışları Ocak’ta, yıllık bazda yüzde 7.5 artarak 71 bin 378 oldu. 2020 Ocak’ta Türkiye genelinde 36 bin 40 konut ilk defa satüdı. İkinci el konut satışlarında 77 bin 575 konut el değiştirdi. Yabancılara yapılan konut satışları bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 23.3 artarak 3 bin 907 oldu.
İŞSİZLİK ORANI YÜZDE 13.3
Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştakilerde işsizlik oranı Ekim, Kasım ve Aralık aylarını kapsayan 2019 yılı Kasım döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre 1 puan artışla yüzde 13.3 oldu. Tarım dışı işsizlik oranı 1.1 artışla yüzde 15.4’e, genç nüfusta işsizlik oranı 0.9 puan artışla yüzde 24.5’e çıktı. Bu dönemde işsiz sayısı 327 bin kişi artarak 4 milyon 308 bin olarak kayıtlara geçti. TÜÎK verilerine göre Kasım’da bir önceki aya göre işsizlik oranı 0.1 puan, işsiz sayısı 88 bin kişi azılış gösterdi. İşsizlik oranında 2019 yılı yaz aylarından itibaren başlayan gerileme, Kasım’da da devam etti. Kasım itibarıyla son bir yılda istihdam 145 bin kişi azalarak 28 milyon 169 bin kişiye, istihdam oranı 0.9 puanlık azalış ile yüzde 45.6’ya geriledi. Kasım itibarıyla son bir yılda işgücüne katılma oranı 0.5 puanlık azalış ile yüzde 52.5 düzeyinde gerçekleşirken, işgücü 182 bin kişi artarak 32 milyon 477 bin kişiye ulaştı.
BANKA ÜCRET VE KOMİSYONLARI DÜŞÜRÜLDÜ
Geçen hafta ekonomide en çok konuşulan gündem maddelerinden biri bankaların aldıkları ücret ve komisyonların standartlaştırılarak, maliyetlerin düşürülmesi oldu. İşlem maliyetlerinin düşürülmesi amacıyla Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu finansal tüketicilerden, Merkez Bankası da ticari müşterilerden bankaların alabileceği ücret ve komisyonları 1 Mart 2020 itibarıyla yürürlüğe girmek üzere yeniden düzenledi. Buna göre ticari müşterilerden alınabilecek ücret, masraf ve komisyonların sayısı 2 bin 400’den 51 adede, finansal tüketicilerde 20’den 16’ya indirildi. Ticari müşterilerden alınan hesap işletim ücreti ve hesap açılış ücreti kaldırıldı. Ticari müşterilerin kredi tahsis, kredi kullanım, Kredilerin erken kapatılması, EJFT gibi ücretler getirilen sınırlama sayesmde önemli ölçüde azaldı. Örneğin mevcut durumda kredi tahsis ücreti kapsamında “İstihbarat ve Mali Analiz Ücreti” ile “Limit Revize ve Değerlendirme Ücreti” alınmaktaydı ve yaygın olarak yüzde 1 ’e varan oranlar uygulanmaktaydı.
Faiz indirimi olur mu?
TCMB, 19 Şubat’ta yılın ikinci Para Politikası Kurulu [PPK] toplantısını gerçekleştirecek. TCMB’nin 25-75 baz puan aralığında faiz indirimiyle devam edeceği görüşü ağırlık kazanırken, TCMB’nin faizde değişikliğe gitmeyeceğini düşününler de var. Prof. Dr. Sinan Alçın, majör merkez bankaları için faiz indiriminin 2019’da kalacağı beklentisinin küresel risk algısındaki artışla yerini daha piyasa yanlısı beklentilere bıraktığını vurgulayarak, TCMB’nin 19 Şubat’ta beklenen enflasyona göre 25 baz puan düzeyinde bir indirim gerçekleştirebileceği düşüncesinde. TCMB’nin bu haftaki toplantısında 50-75 baz puan civarında faiz indirimine gideceği görüşünde olan Prof. Dr. Murat Çetinkaya, “Şahsi kanaatim, TCMB’nin özellikle küresel ortamda belirsizliklerin artığı ve enflasyonun yeniden yükselme trendine girdiği bir dönemde Şubat ayını pas geçmesi yönünde” ifadelerini kullandı, Tera Yatırım Ekonomisti Enver Erkan, enflasyon beklentilerinin 12 aylık ve 24 aylıkta tek hanede ve tek haneli faiz/enflasyon yönlendirmesinin devam ettiğini vurgulayarak, Ocak enflasyonundaki yükselişe rağmen, Merkez Bankası’nın faiz indirme döngüsünü sürdürmesini ve 19 Şubat’ta 50 baz puan faiz indirimine gitmesini beklediğini dile getirdi. Ahlatcı Yatırım Genel Müdür Yardımcısı Tonguç Erbaş ise TCMB’nin bu toplantıda faiz indirimine gitmeyebileceği düşüncesinde.
Prof. Dr. Berrin CEYLAN ATAMAN /Altınbaş Üniversitesi, İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi Dekanı
“2019 yılı işsizlik oranı yüzde 13.7 seviyesinde gerçekleşir”
2019 Kasım döneminde işgücüne katılma oranındaki 0.5 puanlık azalışa rağmen işsiz sayısı arttı. Özellikle ciddi artışta olan genç işsizliği bu dönemde de bir önceki yılın aynı dönemine göre 0.9 puan artarak yüzde 24.5 ve istihdam oranı da 0.7 puan azalarak yüzde 32.6 oldu. Her 4 gençten biri işsiz, her 4 genç işsizden biri de üniversite mezunu. Ekonominin yavaşlama döneminde kaybedilen genç istihdamının geri dönüşü için 2014-2023 dönemi için hazırlanan Ulusal İstihdam Stratejisi [UİS] eylem planlarına bakılabilir. Özellikle eğitimli genç işgücü potansiyelinden yararlanmaya yönelik yüksek katma değerli üretimi teşvik edecek istihdam stratejileri genç işsizliği ile mücadelede katkı sağlayacak. Bu çerçevede geleceğin mesleklerinin öne çıkarılması ve eğitimin yapay zeka, makine öğrenmesi, Endüstri 4.0 gibi gündemde olan teknolojilere göre yeniden kurgulanması doğrultusunda adımlar atılmalı. Kasım verilerinin yayınlanmasıyla 2019 yılı işsizlik oranının yüzde 13.7 seviyesinde gerçekleşeceği öngörülebilir. Buna göre 2019 işsizlik oranı Yeni Ekonomi Programı’ndaki yüzde 12.9 hedefinin 0.8 puan üzerinde gerçekleşerek önemli bir sapma göstermiştir. Bu projeksiyona göre 2020 hedefi olan yüzde 11.8 seviyesine ulaşmak için işsizliğin 2 puan düşmesini beklemek çok iyimser olacak.
Prof. Dr. Murat ÇETİNKAYA / Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Öğretim Üyesi
“2020’de yüzde 5 büyüme sinyali güçlü”
Sanayi üretim endeksinde alt sektörlerin hemen hemen hepsinde aylık ve yıllık bazda pozitife dönüş söz konusu. Özellikle imalat sanayi ve sermaye malındaki aylık ve yıllık ivmelenme, gelecek dönemde de sanayi üretiminde olumlu beklenti göstergelerini güçlendiriyor. Finansal koşullarda iyileşme, kredi hacmindeki gelişme ve iç talepteki canlanma dikkate alındığında, 2020 yılında yüzde 5’lik büyüme hedefine ulaşılacağı sinyali güçlü bir şekilde geliyor. Aralık’ta cari işlemler açığı 2.8 milyar dolar oldu. 2019 yılının on iki aylık döneminde cari işlemler fazlası 1.67 milyar dolar olarak gerçekleşti.
Ocak ayı itibarıyla ve sonraki aylarda Türkiye ekonomisi yeniden cari açık veren bir ülke olarak göreceğiz. Kısa ve orta vadede işsizlik bu seviyelerde devam edecek gözüküyor. 2019 yılını ise yüzde 13.7 seviyesinde gerçekleşme ihtimali yüksek. Konut faizlerindeki düşüşle birlikte 2019’un son dört ayında ipotekli konut satışlarında önemli bir artış gerçekleşti. Bu artış 2020 Ocak’ta da devam etti. 2020’de konut üretiminde bir değişme olmayacak ama talep normal seyrinde devam edecek. Bu da stokların azalmasına katkı sağlayacak.
Prof. Dr. Sinan ALÇIN / İstanbul Kültür Üniversitesi Öğretim Üyesi
“Konut kredi faizlerindeki düşüşün etkileri sürüyor”
Sanayi üretim endeksinde yıllık yüzde 8.6’lik atışta, sermaye mallarının yüzde 12.4 ve bununla uyumlu biçimde 17’lik payla yüksek teknoloji üretimindeki artışın etkili olduğunu görüyoruz. 2019 son çeyreğindeki gerçekleşecek yüzde 5.5 düzeyindeki muhtemel büyüme dikkate alındığında ekonominin kendi normal seyrine döndükçe cari açığın da yeniden gündeme geldiğini görüyoruz. 2.8 milyar dolarlık aylık cari açık, daha önce açıklanan dış ticaret verilerindeki ithalat artış hızında da sinyallerini vermişti. 2020 sonu itibarıyla cari açık beklentim 22 milyar dolar seviyesinde. Ocak 2020 konut satışlarını geçen yılın ocak ayıyla karşılaştırdığımızda nitelikli bir artışın olduğu göze çarpıyor. Özellikle konut kredi faizlerindeki düşüşün etkilerinin devam ettiğini görüyoruz. Ancak, bir önceki ayla (Aralık) karşılaştırıldığında artış ivmesinin yavaşladığını da görüyoruz. Konut satışlarındaki artışın inşaat sektöründe yeniden canlanmayı tetikleyebilmesi için toplam satışlar içerisinde ağırlığın ikinci elden yeni stok konutlara kaymasıyla mümkün olabilecek.
Hülya Genç Sertkaya
