İş Yasası, Kıdem Tazminatı, Fazla Mesai

İş yasası ve aklınıza takılan bir kaç sorunun cavepları

“İstifam kabul edilmedi.” “Sigortam düşük yatırılıyor.” “Fazla mesai ücretlerimi alamıyorum.” “İşe girişte bana imzalatılan ibranamenin geçerliği var mı?” Bütün bu soruları Yenibiris.com yazarlarından İnsan Kaynakları Danışmanı Hüseyin İrfan Fırat cevapladı.

Ne zaman ayrılabilirim?

İş Yasası’nda deneme süresi iki ay olarak geçiyor. Bu süre hem işveren, hem çalışan için geçerlidir. Bu iki aylık deneme süresi içinde çalışan ya da işveren iş sözleşmesini sona erdirebilir. Ancak deneme süresinin dışında işten ayrılabilmek ihbar öneli süresine bağlıdır. Çalışanın kıdemine göre, 2, 4, 6, 8 hafta gibi süreler olabilir. İşten ayrılma kararı alan çalışan işyerindeki kıdemine bağlı olarak bu ihbar öneli süreyi tamamlayıp, yani çalışıp ondan sonra ayrılabilir. Bunu yapmazsa ne olur? Çalışan, işverene ihbar tazminatı ödemek zorunda kalır.

İstifa bir irade beyanıdır. Karşı tarafa ulaştığı andan itibaren geçerlik kazanır. Burada sorun, ispat sorunudur. Bu yüzden istifa mutlaka yazılı yapılmalı. Sonrasında, kişi ihbar öneli süresini çalışıp ayrılabilir. İşverenin çalışanı zorla işte tutmak gibi bir hakkı olamaz. Yalnız bazen elden verilen istifa kağıdı kaybolabilir. Bu durumda istifanın verildiğinin kanıtlanması bakımından noter kanalıyla işverene tebligat yapılması daha iyi olur.

Sigortam maaşımdan düşük yatırılmış

Ücretin gerçek değerinden düşük gösterilmesi sorunu çok sık yaşanıyor. Özellikle küçük ya da orta ölçekli bazı işletmelerde çalışanların asgari ücretten gösterilmesi eğilimi sözkonusu. Bu konuda Çalışma Bakanlığı’na bağlı Bölge Müdürlükleri ve İŞKUR’a başvurmak gerekiyor. Eğer bir sonuç alınmazsa işçilik haklarıyla ilgili iş mahkemesinde dava açılması gerekiyor. Sosyal Güvenlik Kurumu’nun bu konuda aldığı bir önlem var. Belirli meslek grupları belirli ücretlerin altında gösterilemiyor. Fakat sorun hâlâ devam ediyor.

Maaşımı ve fazla mesai ücretimi alamadım

Çok sık karşılaşılan bir başka durum… Bunların hukuki sürece dönüşmesi de dava sürecinin kendisi de uzun sürebiliyor. Yine Çalışma Bakanlığı’nın bölge müdürlüğüne başvurmak, burdan çözüm çıkmazsa bir hukusal süreç başlatılması gerekiyor.

Sigorta primim 2 ay sonra yatmış

Bazı işverenler deneme süresi olan 2 aylık süreyi, sigortasız çalıştırılabilir gibi algılıyor. Oysa işe başlamadan bir gün önce çalışanın sigorta girişi yapılmak zorunda. Bununla ilgili iş yerinin bağlı bulunduğu SGK müdürlüğüne, Çalışma Bakanlığı bölge müdürlüklerine veya İŞKUR’a şikayette bulunulabilir.

İşe girişte belge imzatıldı

Boş istifa dilekçesi, senet, işten çıkarken alacağının olmadığına dair belge… İşe girişte imzalatılan bu belgelerin hiçbir yasal geçerliği yok. Ama bu durumun çalışan tarafından kanıtlanması gerekiyor. Gerçekten işe girişte kendisine imzalatıldığına dair… Bu durum, konunun uzmanı bir hukukçu yardımıyla kanıtlanabilir. Aslında en iyisi bu tip belgeleri hiç imzalamamak. Ayrıca işe girerken iş sözleşmesinin içeriğine de iyi bakmak gerekiyor.

Kıdem tazminatına ne zaman hak kazanırım?

Kıdem tazminatıyla ilgili yasal olarak herhangi bir değişiklik yok. Bir işyerinde kıdeme hak kazanmak için öncelikle 1 yılı doldurmak gerekiyor. Kadın çalışan evlendiği tarihten itibaren 1 yıl içinde işten ayrılırsa, erkek çalışan askerlik hizmeti için işten ayrılırsa, emekliliğe hak kazanılmışsa, bu durumlarda kıdem tazminatına hak kazanılıyor. Bunun dışında yasada yer alan “haklı nedenle işten ayrılma” hallerinde de kıdem tazminatı alınır.

Tazminatımı aldıktan sonra da çalışabilir miyim?

Toplam 3.600 prim ödeme gün sayısı ve 15 yıl sigortalılık süresini tamamlayan çalışanlar kıdem tazminatı talep edebilir. Kıdem tazminatını alıp başka bir işyerinde çalışmaya engel bir durum yasal açıdan yok. Aynı şekilde evlilik sebebiyle kıdem tazminatını alarak ayrılan kadın çalışanlar başka bir işyerinde çalışabiliyorlar.

Fazla mesai ücreti nasıl hesaplanır?

Fazla mesai, İş Yasası’na göre haftalık iş süresi 45 saattir. Bu saati aşan çalışmalar fazla mesaidir. Fazla mesai, çalışanın saat ücretinin yüzde 50 artırılmasıyla hesaplanır. Fazla süreyle çalışma kavramı ise daha farklı. Eğer çalışan ile işveren, haftalık iş süresini 45 saatin altında bir süre olarak kararlaştırmışsa ve bu süreyi aşan bir çalışma sözkonusu ise buna fazla sürelerle çalışma deniyor. Bu da saat başına yüzde 25 zamlı olarak ödeniyor. En fazla 45 saate kadar fazla sürelerle çalışabiliyor çalışan. Eğer 45 saati aşarsa bu kez fazla mesaiye giriyor bu durum.

Fazla mesai çalışanın onayına tabiidir, zorla yaptırılamaz ve bu talep işverenden gelmek zorunda. Ayrıca yasal sınırı var: Yılda 90 iş günü, günde 3 saat olmak üzere toplam 270 saati aşamaz. Tabii uygulamada bunu aşan örnekler var. Çalışan fazla çalışmaya onay vermiş olsa bile geçerli mazereti varsa (çocuğunun hasta olması gibi) bunu yapmayabilir. Eğer istemediği halde çalışan zorla fazla çalıştırılıyorsa, haklı nedene dayalı olarak sözleşmesini sona erdirip kıdem tazminatını alarak işyerinden ayrılabilir.