İmalat sanayi kapasite kullanım oranı (KKO) arttı

EKONOMİDE kısmı kapanmaların yaşandığı Nisan’da büyümenin öncü göstergelerinden imalat sanayi kapasite kullanım oranı (KKO) arttı. KKO Nisan’da bir önceki aya göre 1.2 puan artarak yüzde 75.9 oldu. KKO, 2021 Ocak’ta yüzde 75.4, Şubat’ta yüzde 74.9, Mart’ta yüzde 74.7 olmuştu. Bu veriler sanayi üretimi ve ihracat başta olmak üzere öncü verilerle değerlendirildiğinde, yılın ilk çeyreğinde yüksek oranlı pozitif büyüme beklentilerini güçlendirmişti. 31 Mayıs’ta açıklanacak Dönemsel Gayri-safi Yurtiçi Hasıla verileri Türkiye ekonomisinin birinci çeyrek büyüme performansını ortaya koyacak. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) açıkladığı imalat sanayi KKO verilerine göre; Nisanda bir önceki aya göre KKO ara mallarında 0.5 puan artışla yüzde 78.8, yatırım mallarında 1.8 puan azalışla yüzde 73.9, tüketim mallarında 1.1 puan artışla yüzde 72.1 oldu. Mevsimsel etkilerden arındırılmış KKO ise Nisan’da bir önceki aya göre 0.6 puan artarak yüzde 76.2 oldu.

KISITLAMALARIN BÜYÜMEYE ETKİSİ

TCMB’nin 29 Nisan’da yayımlanan Enflasyon Raporu’nda yer alan kutuda “salgın tedbirlerinin iktisadi faaliyete etkisi” analiz edildi. Analize göre pandemi kısıtlamalarının 2020 dördüncü çeyreğinde iktisadi faaliyete etkisi ortalama -2.1 puan oldu. Diğer bir ifadeyle tahminler, kapanma etkisi olmasaydı son çeyrekte yıllık büyümenin yüzde 5.9 yerine yüzde 8 civarında gerçekleşebileceğine işaret etti. Tedbirlerin Şubat sonuna kadar uygulanması nedeniyle, 2021 ilk çeyreğinde faaliyet üzerindeki etkinin, ortalama -2 puan olacağı hesaplandı. 2-29 Nisan dönemindeki kısmi tedbirlerin ikinci çeyrekte faaliyete etkisinin, ortalama -1 puan, aynı senaryo için tam kapanmanın ikinci çeyrekte faaliyete etkisinin ise ortalama -1.3 puan olabileceği hesaplandı. İkinci çeyrek büyümesi üzerindeki toplam etkinin ortalama -2.3 puan olacağı tahmin edildi.

ENFLASYON TAHMİNİ YÜKSELDİ

TCMB, enflasyon tahminini 2021 sonu için yüzde 9.4’ten yüzde 12.2’ye, 2022 sonu için yüzde 7’den yüzde 7.5’e yükseltti. TCMB, enflasyonun 2023 yılsonunda ise orta vadeli hedef olan yüzde 5 seviyesine gerileyerek istikrar kazanacağı tahminini korudu. Gıda enflasyonu tahminini ise bir önceki rapor dönemine göre 2021 sonu için yüzde 11.5’ten yüzde 13’e yükseltti. Ham petrol fiyatlarına dair projeksiyonlar yukarı yönlü güncellendi. Raporda vadeli fiyat eğrisi, petrol fiyatlarının bir miktar daha yükseldikten sonra yılın ikinci yarısında gerileyeceği, böylece 2021 ortalamasının 64.4 dolara, 2022 ortalamasının ise 61.9 dolara yükseltildiği vurgulandı.

Enflasyonla ilgili baz senaryolarda Nisan enflasyon verisinin zirveyi oluşturmasını öngördüklerini dile getiren TCMB Başkanı Şahap Kavcıoğlu, enflasyonun Nisan’da yüzde 17 civarında gerçekleşmesini beklediklerini, bu aydan sonra enflasyonun seyrinin aşağı yönlü olmasını beklediklerini vurguladı. Faizlerde çok hızlı indirim olmayacağı mesajı veren Kavcıoğlu, politika faizini güçlü dezenflasyonist etkiyi muhafaza edecek şekilde enflasyonun üzerinde bir düzeyde oluşturmaya devam edeceklerinin altını bir kez daha çizdi. Sıkı parasal duruşlarında herhangi bir değişiklik olmadığını belirten Kavcıoğlu, “Piyasayı izliyoruz, piyasa bizi izliyor, kurumsallık içerisinde kararlarımızı vereceğiz” dedi.

REEL KESİM GÜVENİ ARTTI

2021 Nisan’da reel kesim güven endeksi bir önceki aya göre 0.2 puan artarak 111 seviyesinde gerçekleşti. 100’ün üzerindeki değerlerin reel kesim temsilcilerinin ekonomik faaliyetlere ilişkin güveninin arttığı görünüme işaret ettiği endeks, 2021 Ocak’ta 107, Şubat’ta 109.3, Mart’ta 110.8 olmuştu.

TCMB verilerine göre, son üç aydaki toplam sipariş miktarı, sabit sermaye yatırım harcaması, gelecek üç aydaki toplam istihdam, mevcut toplam sipariş miktarı ve mevcut mamul mal stokuna ilişkin değerlendirmeler endeksi artış yönünde etkiledi.

Mevsimsellikten arındırılmış reel kesim güven endeksi bir önceki aya göre 2.8 puan azalarak 107.4 oldu. İstanbul Kültür Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sinan Alçın, reel kesim güven endeksinin Nisan’da Ocak 2018 seviyesine tekrar dönmüş göründüğünü vurgulayarak, “Bunda üretim, iç piyasa siparişlerinin ve ihracat siparişlerinin artması ve gelecek üç aylık dönemde de artacağı yönde beklentinin oluşması etkili. Ancak, maliyet ve fiyatlarda da önümüzdeki aylara ilişkin artış yönündeki beklentiler dikkat çekiyor. Ocak ayındaki değerlerle karşılaştırıldığında hammadde ve ekipman yetersizliğinin reel kesim tarafından en önemli risk olarak görüldüğü anlaşılıyor” dedi.

MAKİNE YATIRIMINDA ARTIŞ BEKLENTİSİ

TCMB, 2021 Yılı Bahar Dönemi Yatırım Anketi’ni de açıkladı. Buna göre 2021’de yapılması öngörülen yatırım harcamalarının 2020’ye göre artış oranının yüzde 44.4 ile 2020 güz döneminde öngörülenden daha düşük gerçekleştiği gözlendi. Güz döneminde yüzde 51.6’ydı. 2021’de yapılması öngörülen yatırım harcamalarındaki gelişmeler alt kalemler bazında değerlendirildiğinde, bir önceki yıla göre en yüksek artış beklentisinin yüzde 50.7 ile makine ve ekipman kaleminde olduğu, maddi olmayan duran varlıklar ile arsa-arazi, bina ve alt yapı kalemlerinde ise sırasıyla yüzde 41.4 ve yüzde 29.5 oranında artış öngörüldüğü görüldü.

TCMB geçen hafta 2021 Mart, uluslararası rezervler ve döviz likiditesi gelişmelerini de açıkladı. Buna göre resmi rezerv varlıkları, Mart’ta bir önceki aya göre yüzde 9 azalarak 86.7 milyar dolar oldu. Bu dönemde alt kalemler itibarıyla, döviz varlıkları bir önceki aya göre yüzde 12.9 azalarak 46.2 milyar dolar, altın cinsinden rezerv varlıkları ise yüzde 4.3 azalarak 38.9 milyar dolar olarak gerçekleşti. Vadesine bir yıl veya daha az kalmış merkezi yönetim ve TCMB’nin önceden belirlenmiş döviz çıkışları yüzde 12.5 azalarak 26.8 milyar dolar oldu.

GÜVEN ENDEKSLERİ GERİLEDİ

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre mevsim etkilerinden arındırılmış güven endeksi Nisan’da bir önceki aya göre hizmet sektöründe yüzde 2 azalışla 103.3, perakende ticaret sektöründe yüzde 5.6 azalışla 103.1 ve inşaat sektöründe yüzde 3.1 azalışla 77.3 oldu. Endeksin 100’den küçük olması sektörün mevcut ve gelecek döneme ilişkin kötümserliğini gösteriyor. TOBB ETÜ Öğretim Üyesi Dr. Cahit Sönmez, çalışmanın yapıldığı üç sektörde de kısmen güven kaybı olduğuna, özellikle mevsimsel etki arındırıldığında güven kaybının yükseldiğine dikkat çekti. Üç sektörün de temsilcilerinin gelecek üç ay için oldukça karamsar olduklarına işaret eden Sönmez, geride kalan üç aya ilişkin verilerin ise birinci çeyrek büyüme oranının seyriyle ilgili güçlü sinyaller verdiğini kaydetti.

Ekonomik güven endeksi ise Nisan’da bir önceki aya göre yüzde 5.1 azalarak 93.9 oldu. TÜİK verilerine göre ekonomik güven endeksindeki düşüş, tüketici, reel kesim, hizmet, perakende ticaret ve inşaat sektörü güven endekslerindeki düşüşten kaynaklandı. TÜİK verilerinden, genel ekonomik gidişata yönelik beklentileri karamsarlaştığı için tüketicilerin gelecek süreçte daha temkinli olmayı tercih ettiklerinin görüldüğünü belirten Dr. Sönmez, özellikle bütçelerinin çok üstünde olan ve kredi gerektiren konut ve otomobil gibi ürünlerin tüketimini kesinlikle düşünmediklerini kaydetti.

Pandemiden etkilenen işletmelere 5 milyar TL

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, yeni destekleri açıkladı. KOSGEB vasıtasıyla toplamda 5 milyar TL bütçeli yeni bir destek programı başlatılıyor. Bu destek, pandemi sebebiyle gelir kaybına uğramış veya nakit akışı bozulmuş ama istihdamını koruyan imalat sektörlerinde faaliyet gösteren mikro ve küçük ölçekli işletmelere yönelik olacak. Teknoloji alanında faaliyet gösteren filiz şirketler de bu desteğe başvurabilecek. Mikro işletmeler 30 bin TL’ye, küçük işletmeler 75 bin TL’ye kadar üç yıl geri ödemesiz, faizsiz bu destekten faydalanacak. Başvurular, 3 Mayıs’tan itibaren e-devlet üzerinden KOSGEB aracılığıyla yapılacak. İhtiyaç sahibi ailelere hane başı verilen bin TL’lik nakdi yardım bin 100 TL’ye çıkartılarak yeniden başlatılacak.

Sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıflarına da ihtiyaç sahibi ailelere destek için 183 milyon TL ilave kaynak gönderildi. Emeklilerin bayram ikramiyesi ödemeleri bin TL’den bin 100 TL’ye çıkarılırken, salgından etkilenen esnaflara yapılan aylık bin TL gelir desteği ile 750 TL ve 500 I TL arasındaki kira desteği süresi bir ay daha uzatılıyor.

Pandemi kısıtlamaları dikkate alınarak hak kayıplarının önlenmesi amacıyla ibraz süresinin son günü 30 Nisan-31 Mayıs arasına (bu tarihler dahil) isabet eden çekler, çekin karşılığı bulunması kaydıyla ödenecek, aksi takdirde 1 Haziran 2021 öncesinde karşılıksızdır işlemi yapılmayacak. İş sözleşmeleri fesih yasağı 30 Haziran’a, kısa çalışma ödeneği süresi nisan başından haziran sonuna kadar uzatıldı.

Ayşe ÖZDEN / AST Bank Ekonomik Araştırmalar Müdürü
“Faiz indirim kararları enflasyon odaklı olacak”

Yılın ilk çeyreğinde kredi büyümesindeki yavaşlamaya rağmen güçlü ekonomik büyüme verileri iç talebin hala canlı olduğuna işaret ediyor. Büyümenin hızlanması enflasyonun yüksek kalmaya devam etmesine neden olabilir. Emtia fiyatlarındaki yükselişler ve yılın ilk yarısındaki olumsuz baz etkisi nedeniyle 2021’in ilk yarısında enflasyonun yükselmeye devam edeceğini, TCBM’nin sıkı para politikası duruşunu koruyacağını, yılın ikinci yarısında enflasyonun kademeli olarak aşağı yönlü bir seyir izleyeceğini düşünüyoruz. Bu sebeple TCMB’den gelecek faiz indirim kararlarının enflasyon odaklı olacağını tahmin ediyoruz. 2021 yılsonu enflasyon tahminimizi yüzde 14 olarak koruyoruz. Yılın ilk çeyreğinde Türkiye ekonomisinin yüzde 5.5 büyüyeceğini, ikinci çeyrekte ise baz etkisinden dolayı tekrar yüksek büyüme göreceğimizi düşünüyoruz. Üçüncü çeyrekten itibaren büyüme eğiliminin zayıflayacağını ve 2021’de ekonominin yüzde 4.5 büyüyeceğini tahmin ediyoruz.

Prof. Dr. Sinan ALÇIN / İstanbul Kültür Üniversitesi Öğretim Üyesi
“Yılsonu büyüme tahminim yüzde 4”

Pandeminin sektörel etkileri eşit bir görünüm sergilemiyor. Dünya genelinde en çok etkilenen hizmetler ve başta turizm olmak üzere, yeme-içme alt sektörleri olurken, en kazançlı sektör imalat sanayi oldu. Bunun gerisinde 2020 Mart ve Nisan’da uluslararası ölçekte tedarik zincirlerinde yaşanan tıkanmanın yarattığı bir reaksiyon yatıyor. Tedarik sorunları tüm ekonomilerin hafızasında yerini korurken, olası yeni tıkanmalarda ihtiyaç duyulan ürünlerin bulunamaması korkusu, siparişlerin öne çekilmesine yol açıyor. Bu durum imalat ağırlıklı sektörlerin kapasite artışını desteklerken küresel emtia fiyatlarında ve lojistikte yaşanan fiyat artışları ise maliyetleri kabartıyor. Dünya genelinde kapasite kullanımında artışın şirket karlılıklarına eşit yansımadığı bir konjonktür var. Yüzde 2 civarı bir büyümeyle 2021 ilk çeyreğini kapatabiliriz. Yılsonu büyüme tahminimi yüzde 4 olarak koruyorum.

Dr. Cahit SÖNMEZ / TOBB ETÜ Öğretim Üyesi
“İlk çeyrekte yüzde 6-7 aralığında büyüme yakalayabiliriz”

Büyümenin öncü göstergelerinden KKO, pandemi başlangıcından bu yana net bir şekilde ‘V’ tipi toparlanma gösteriyor. Yatırım mallarında kapasitenin düşmesi şirketlerin yatırım eğilimlerinin biraz azaldığını teyit ediyor. Yine de bu yılın ilk çeyreğinde Türkiye ekonomisinin potansiyel büyüme hızını yakalayan bir performans ortaya çıkabilir. Tam kapanmanın kapsamını dikkate aldığımızda sanayide ve tarımda üretimin devam edeceğini görüyoruz. Buna karşın bazı hizmet sektörü alt grupları kilitlenecek. Hizmet sektöründen geçen sene pandemi nedeniyle kapandığı ikinci çeyrekte yüzde 10 civarındaki küçülmeye yaklaşık 7 puanlık etki gelmiş. Bu kapanma daha kısa ve sınırlı olacağından büyümeye geçen seneki kadar bir yansıma beklemiyorum. İlk çeyrekte yüzde 6-7 aralığında bir büyümeye tanık olabiliriz. 2021’de ise yüzde 6 civarı büyüme olabilir.

Doç. Dr. Mevlüt TATLIYER / İstanbul Medipol Üniversitesi Öğretim Üyesi
“2021’de yüzde 6 büyüme bekliyorum”

Baz etkisi büyüme oranını aşağı çekme eğiliminde olsa da birinci çeyrekte görece güçlü bir büyüme oranı bekliyorum. 2021’in tamamı için ise yüzde 6 düzeyinde büyüme beklentimi koruyorum. Vaka sayılarının çok yüksek düzeylere ulaşması ve alınan ek tedbirlerin reel ekonomi üzerinde önemli etkileri olacak. Güven endekslerinde görülen gerilemeler bu açıdan oldukça normal. İlerleyen aylarda pandemide ve yarı karantina önlemlerinde yaşanacak gevşemelere bağlı olarak endeksler de toparlanır. Enflasyonun yılın ikinci yarısında düşüş trendinde olmasını bekliyorum. TCMB’nin yeni enflasyon tahmini yaşanan gelişmeler ile uyumlu. Hatta -yaşanacak gelişmelere göre enflasyon oranı TCMB tahmininin bir miktar gerisinde gerçekleşebilir.

HÜLYA GENÇ SERTKAYA