İK stratejileri artık mavi yakalıların da gündeminde

Bugüne dek hep beyaz yakalıyı motive etmek ve şirkete bağlamak üzere geliştirilen İK stratejileri artık mavi yakalıların da gündeminde. Onlar da beyaz yakalılar gibi motive olmak, kariyerinde sıçrama yapmak ve mesleki olarak gelişmek istiyor…

HER ŞEY sanayi devrimiyle başladı… Tarım toplumlarmdaki sınırlı sayıdaki sosyal tabakalaşma, sanayileşme ile birlikte çeşitlendi. Çok sayıda iş kolu, dolayısıyla da çalışan türü ortaya çıktı. Sanayide, fabrikada, üretim bantlarında kol gücünü kullanarak emek sarf eden çalışanlara genel bir tanımlama ile ‘mavi yakalı’ denildi. Kurumsal alanda, masa başında, ofis ortamında, eğitim seviyesi yüksek zihin gücünü kullanarak para kazananlar ise ‘beyaz yakalı’ olarak adlandırıldı. Bugün çalışanlar arasında yaka ayrımı her ne kadar tartışma konusu olsa da, değişmeyen bir gerçek var ki, o da mavi yakalı çalışanların da tıpkı beyaz yakalılar gibi motive olmaya ihtiyaç duyması. Son zamanlarda mavi yakalı çalışanlar da beyaz yakalıların faydalandığı yan haklardan faydalanmak, kariyerinde sıçrama yapmak ve mesleki eğitimlerle kişisel gelişimlerine katkıda bulunmak istiyorlar.

BAĞLILIK SEVİYESİ DÜŞÜYOR

Bu isteğin belli sebepleri var elbette. Ancak bu sebep lere geçmeden önce mavi yakalı çalışanların düşük motivasyonla çalıştığını, bağlılıklarının ise her geçen gün düştüğünü söylemekte fayda var. GfK ve Adisa t Damşmanlık’m ortak çalışmasına göre, mavi yakanın bağlılık seviyesi son 10 yılda 13 puan düşerek yüzde 54’e geriledi.

Peryön Genel Başkanı Yiğit Oğuz Duman, mavi yakalılar arasında bağlılığın bu denli düşmesini şöyle açıklıyor: “Operasyonel kadrolardaki bağlılık ve motivasyondaki düşüşün ana nedeni, genel olarak üretim ve bağlı sektörlerin toplam ekonomideki payının azalmasıyla ilintili. Elbette doğru liderlik örneklerinin azlığı, çalışanların yönetime katılmasının önündeki engeller, iş sağlığı ve güvenliği konusunda her şeye rağmen yaşanmayan iyileşmeler de bu mutsuzluğu körüklüyordur.” Duman, çalışanı mutlu ve bağlı olmayan bir şirketin iş sonuçlarının da uzun vadede çok sürdürülebilir başarılar içermesinin mümkün olmadığını, artık rekabeti fiyat kıranların değil, aklı üstün kılanların kazandığım belirtiyor. Duman sözlerini şöyle sürdürüyor: “Bu akıl için de her kademede nitelikli ve gönülden çalışan çalışana çok ihtiyacınız var. Elbette her rol kendine has görev tanımlarıyla işe değer katıyor ama zincirin bir halkasındaki küçük bir eksik artık eskisinden çok daha fazla sırıtıyor.”

BEKLENTİLERİ FARKLILAŞTI, ARTTI

Uzmanlara göre, eğitim seviyesinin yükselmesi, insana verilen değerin artması, internetle birlikte bilgiye erişimin kolaylaşması, son yıllarda mavi yakalı çalışanların da bakış açılarının değişmesine ve beklentilerinin artmasına sebep oldu. Bu nedenlere bakıldığında mavi yakalı çalışanların beklentilerinin değişmesi ve yeni isteklerinin ortaya çıkması doğal ve haklı bir süreç olarak tanımlanıyor.

Eleman.net Genel Müdürü Özlem Demirci Duyarlar, “Mavi yaka bir dönüşüm yaşıyor. Yani, bir önceki nesil gibi değiller; daha eğitimliler, hayattan beklentileri daha yüksek. Özellikle ücret ve yan haklar konusundaki beklentileri gün geçtikçe artıyor” diyor ve ekliyor: “Mavi yaka nezdinde kişinisel ve mesleki gelişim son yıllarda öncelikli konular arasında. Bu konuda mavi yakalı çalışanlar eğitim almak ve kendilerini geliştirmek istiyor. Kariyerlerinin tamamını mavi yaka olarak sürdürmek yerine, farklı görev ve yetkiler üstlenmeyi hedefliyorlar.”

Gerek mavi yakalı gerekse beyaz yakalı çalışanlarda gün geçtikçe beklentiler artıyor. Bu konjonktür, artan eğitim seviyesi gibi etkenlerle doğru orantılı. Duyarlar, mavi yakalı çalışanların aidiyet duygularının güçlendirilmesi ve işten ayrılma (turn-over) oranlarının düşürülebilmesi için yan hakların geliştirilmesiyle birlikte temel haklara da dikkat çekiyor: “Özellikle mavi yakalıların çalışma koşullarım oldukça olumsuz yönde etkileyen iş kazaları ve mesleki hastalıklarına yönelik gerekli tedbirlerin alınarak, iş güvenliğinin koşulsuz olarak sağlanması yapılması gerekenlerin en başında yer alıyor. Bunu takiben ise, kişisel gelişim eğitimleri, servis uygulaması, erzak yardımı ve özellikle çocuklu kadın çalışanlar için kreş olanağı mavi yaka çalışanların motivasyonunu arttıran yan haklar olarak karşımıza çıkıyor.”

KİŞİSEL GELİŞİM İSTİYORLAR

Beyaz ve mavi yakalı çalışanların beklentileri ve performans değerlendirme ölçütleri birbirinden farklılık gösterdiği için, insan kaynakları uygulamalarında da farklılık yaratmak gerekiyor. Beyaz yakalı çalışanlar kariyer planlaması, mev-kiye bağlı artan gelir imkanları, mesleki eğitimler, özel sağlık sigortası, bireysel emeklilik paketleri, özel araç ve yakıt yardımı ve tatil paketleri gibi yan haklarla desteklenmeyi bekliyor. Mavi yakalı çalışanlar ise, iş güvenliği, kişisel gelişim eğitimleri, servis uygulaması, kira yardımı, gıda çeki ve özellikle kadın çalışanlar için kreş olanağı gibi yan haklara önem veriyor. Çalışanlara yönelik şirket organizasyonlarında da farklılıklar gözleniyor. Beyaz yakalara yönelik olarak partiler, happy hour’lar, özel gün kutlamaları, paintball turnuvaları ve outdoor eğitimler tercih edilirken, mavi yakalılara yönelik olarak şirket piknikleri, spor müsabakaları ve “Yaza Merhaba” partileri gibi organizasyonlar gerçekleştiriliyor.

MAVİ YAKAYA ÖZEL İK

Mavi yakalı çalışanların bu beklentilerini karşılamanın bir yolu da insan kaynaklarında mavi yakaya özel bir strateji geliştirmekten geçiyor. Mavi yakalı personel için eğitim, performans sistemi, ücret yönetimi gibi uygulamaların daha etkin hayata geçirilmesi için özel bir İK yapılanması bile söz konusu. İnsan kaynakları stratejisi olarak sadece endüstri ilişkileri anlayışının yeterli olmadığım dile getiren KRM Yönetim Danışmanlık Genel Müdür Yardımcısı Dilek Yılmaz, “Nasıl beyaz yakalı personel için fonksiyonlara göre insan kaynakları departmanlarını yapılandırıyorsak, mavi yakalı personel için de böyle bir yapı kurmak hem çalışan hem şirket için avantajlı. Bu sistemin faydası, çalışanın kendini değerli hissetmesi ile kurum bağlılığının ve motivasyonunun artması olacaktır. Hem çalışan devri azalacaktır hem de özellikle mavi yaka personele yönelik yasal süreçlerin daha rahat takibi yapılabilecektir” diyor. Kuşkusuz bütün bunların nihai faydasını en çok şirket yönetimi görüyor.

BİLİNÇLİ FİRMALAR ARTIYOR

Türkiye ile sınırlamaksızın mavi yaka insan kaynakları uygulamalarına baktığımızda bazı sektörlerdeki firmaların bu konuda ileri uygulamaları olduğunu söylemek mümkün. Dilek Yılmaz’a göre, özellikle otomotiv ve beyaz eşya gibi sektörlerde faaliyet gösteren firmalar mavi yakalı personel için eğitim, performans sistemi, ücret yönetimi gibi konularda oldukça etkin uygulamalar yürütüyor. Bu uygulamaların model alınarak, diğer sektörlere de yaygınlaştırılması faydalı olabilir.

Mavi yakalılara yönelik İK stratejisinin özel sektör kuruluşlarında yaygınlaşması, Türkiye’deki iş piyasasının daha verimli bir hale getirilmesinde çok önemli bir rol oynayabilir. Türkiye’de mavi yakalı ve ara kademe eleman arayan şirketler çalışanların beklentilerini karşılayamadıkları sürece istedikleri kalifiye elemanı bulmakta zorlanmaya devam edecekler. Mavi yakada ara eleman sıkıntısını aşmanın yolu da çalışanlara sunulan imkanlarda fırsat eşitliği yaratmaktan geçiyor. İK politikalarının standardizasyonu için de çalışanlara sunulan imkanlarda fırsat eşitliği sunulması gerektiğini belirten Dilek Yılmaz, “Fırsat eşitliğinin şirketlere bazı mali yükleri olabilir. Ancak bu mali yükün çalışan performansının ve bağlılığının artması ile uzun vadede şirkete geri dönüşümü olumlu olacaktır” diyor.

Uzmanlardan mavi yakalılara yönelik İK tavsiyeleri

• Görüş, öneri ve farklı bakış açılarıyla işe değer katan mavi Temel hak ve ihtiyaçlarının sağlıklı bir şekilde karşılanmasının ötesine geçin, tatmin edici yan haklar sunun.
• Mavi yakaya odaklanmış bir İK uzmanı/ekibi istihdam edin.
• Kendilerini geliştirmeleri için onlara kişisel ve mesleki gelişim olanakları sağlayın. Yetkinlik ve performans bazlı gelir modeline geçin.
• Mavi yakalıya özel eğitim planları oluşturun, terfi ve rotasyon gibi kariyer planlan sunun.

Ayşegül AKTAŞ / Bürotime İK Yetkilisi
“Kadınlara özgüven eğitimi veriyoruz”

Mavi yakalı çalışanlara da beyaz yakalılar gibi dikey ve yatay olarak kariyer imkânı sağlıyoruz. Beyaz yakalının yanında üretim bölümlerimizde çalışan mavi yakalı personel için performansın doğrudan ücretleri etkileyeceği sistemler kuruldu. Ayrıca çalışanlarımıza pozisyonlarına göre, araç, GSM hattı, telefon, bilgisayar verirken, fabrikada çalışmak için Konya dışından gelen çalışanlarımıza kira desteği, prim gibi yan haklar sunuyoruz. 2012 yılından bu yana mavi yakalı çalışanlarımızın mesleki eğitim ve donanımlarını geliştirmek için çalışıyoruz.

Örneğin, Türkiye İş Kurumu ile hayata geçirdiğimiz ‘Uzmanlaşmış Meslek Edindirme Merkezleri’ uygulaması ile yeni işe başlamış, vasıfsız olarak nitelendirilen personele eğitimler vererek vasıflı iş gören olmalarını sağladık. Diğer bir çalışmamızda İl Milli Eğitim Müdürlüğü ve Selçuklu Teknik ve Meslek Lisesi ile yaptığımız mesleki yeterlilik kursu ile mavi yakalı personelin meslekleriyle ilgili teknik konularda teorik ve uygulamalı olarak bir sertifika programı gerçekleştirdik. Altı aydır yüzden fazla kadın personele kişisel gelişim ve özgüven, kadının temel kanuni hakları, sağlıklı yaşam gibi konularda eğitimler veriyoruz.

Mavi yakalı için ne yapıyorlar?

Bahar Özen ŞANSAL / Pfizer Türkiye, Kafkaslar ve Orta Asya İnsan Kaynakları Direktörü
Sosyal imkanları artırdık

Masa tenisi ve satranç mavi yakalı çalışanlarımızın en büyük motivasyon unsuru. Mavi yakalılar içerisinde masa tenisine gönül vermiş ve mesaiden sonra turnuvalar düzenleyen bir grubumuz var. Ayrıca mavi yakalı çalışanlarımızın şirketteki duyurulan ve süreçleri takip edebilmeleri için onlara ayrılan bilgisayarlar var. Çay molalarında yine bu bilgisayarlarda zaman geçirebiliyorlar. Bunun yanı sıra bu yıl onlara ait bir SMS grubu da oluşturuldu. Böylece e-postalarına bakamadıkları durumlarda SMS yoluyla iletişim sağlıyorlar. Bunun dışında şirkette uygulanan yılbaşı partisi, kıdem teşvik ödülleri gibi aktivitelerde beyaz yakalılarla aynı pozisyondalar. Tıpkı beyaz yakalı çalışanlarda olduğu gibi çalıştıkları yıllara göre beş yıl ve katlarında kıdem teşvik ödülü alıyorlar. Bu yıl, mavi yakalı çalışanlarımıza yönelik teknik eğitimlerimizin yanı sıra sosyal beceriye yönelik eğitimler de verilecek.

Ela KULUNYAR / Doğuş Otomotiv İnsan Kaynakları ve Süreç Yönetimi Direktörü
Doğuş Otomotiv’de ödül sistemi

Mavi yakalı çalışanlarımız, beyaz yakalı çalışanlarımızın faydalandığı, özel sağlık sigortası, hayat sigortası, Ramazan paketi dağıtımı ve ödüllendirme sistemi olanaklarından yararlanıyor. Ödüllendirme sistemimiz kapsamında “Yol Tutkusu”, “Yol Hikayesi”, “Yolu Açanlar” adlı ödüller oluşturduk. Anlık başarıları ödüllendiren Yol Tutkusu ödülümüzü kazanan çalışanlara hobi kulüpleri, tatil paketi, hediye çeki gibi alternatiflerin bulunduğu bir paket veriyoruz.

Yol Hikayesi ödülü ise, şirket kıdemi 10 yıl ve 15 yıl olan çalışanlarımız için. 10 yıllık kıdemini dolduran çalışanlara plaket, 15 yılını dolduran çalışanlarımıza ise bir hafta izin veriyoruz. Kriterlerimizi dikkate alarak mavi yakalı çalışanlarımızı ayın elemanı olarak seçiyor ve ödüllendiriyoruz. Öte yandan, farkındalık, motivasyon, iletişim, özsaygı gibi kişisel gelişim konularından ürün, kaporta ve teknik eğitimleri de kapsayan mesleki gelişim programlarına kadar geniş bir yelpazede mavi yakalı çalışanlarımıza eğitim fırsatları sunuyoruz.

Ezgi Güler