Hukuk ve ekonomi alanında yeni reform süreci

HUKUK ve ekonomi alanında yeni reform sürecine kilitlenen Türkiye, bu alanda beklenen ilk adımı attı. 11 temel ilke etrafında dokuz amaç, 50 hedef ve 393 faaliyetin belirlendiği İnsan Hakları Eylem Planı Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından açıklandı. Erdoğan, iki yıllık bir zaman diliminde uygulanacak İnsan Hakları Eylem Plam’mn nihai amacını “yeni ve sivil bir anayasa” olarak ifade etti. Demokratik katılımı güçlendirmek için siyasi partiler ve seçim mevzuatında değişiklik yapmak üzere kapsamlı bir çalışma başlattıklarını vurgulayan Erdoğan, İnsan Hakları Eylem Plam’ndaki faaliyetlere yönelik uygulama takviminin ise iki hafta içinde açıklanacağını kaydetti, “özgür birey, güçlü toplum, daha demokratik bir Türkiye” hedefine odaklı Eylem Planı’nda, hukuk güvenliğinden özel sektör yatırımlarının korunmasına, mülkiyet hakkının daha etkin korunmasından iş davalarının hızlı sonuçlandırılmasına kadar birçok önemli adıma yer verildi. Gözler bu hafta açıklanması beklenen ekonomik reform programına çevrildi.

VİZE SERBESTİSİ ADIMI

Bin 500’ün üzerinde katılımcının görüşü alınarak hazırlanan İnsan Hakları Eylem Planı’nın dokuz amacından ilki, “Daha güçlü bir insan hakları koruma sistemi”. Plana göre hukukun üstünlüğü ile hak ve özgürlüklerin güçlendirilmesi için mevzuat ve uygulama düzenli olarak gözden geçirilecek ve gerekli tedbirler alınacak. Avrupa Birliği’ne üyelik süreci karşılıklı hak ve yükümlülükler çerçevesinde, ortaklık hukukunun yenilenme ihtiyaçları da gözetilerek sürdürülecek. Özellikle Vize Ser-bestisi Diyaloğu’nda karşılanması beklenen hususlara yönelik çalışmalara hız verilecek. Siyasi partiler ve seçim mevzuatında gerekli değişiklikler yapılacak. Uzun yargılama kaynaklı zararların Anayasa Mahkemesi’ne başvurmaksızın İnsan Hakları Tazminat Komisyonu’nca giderilmesi sağlanacak.

Eylem Planı’nın ikinci amacı, “yargı bağımsızlığı ve adil yargılanma hakkının güçlendirilmesi”. Plana göre “masumiyet karinesi’nin” uygulanmasına ilişkin standartlar güçlendirilecek. İdari yargıda gerekçeli karar 30 gün içinde yazılması kuralı getirilecek. Elektronik tebligat uygulaması, yurtdışında ikamet eden vatandaşları da kapsayacak şekilde yaygınlaştırılacak. îş davalarında hâkimlerin dava konusuyla sınırlı olmak üzere Sosyal Güvenlik Kurumu’nun tüm kayıtlarına bilişim sistemi üzerinden erişebilmesi suretiyle davaların daha hızlı sonuçlandırılması sağlanacak. Eylem Planı ile adalete erişim güçlendirilecek.

SÖZLEŞME VE TEŞEBBÜS HÜRRİYETİ

Eylem Plam’mn üçüncü amacı “hukuki öngörülebilirlik ve şeffaflık”. Bu çerçevede idarenin iş ve işlemlerinde öngörülebilirlik ve şeffaflık daha da güçlendirilecek, idareye yapılan başvurularda idarenin cevap verme süresi 60 günden 30 güne indirilecek. Kamu ihalelerinde rekabetin sağlanması ve şeffaflığın artırılması amacıyla Kamu İhale Mevzuatı gözden geçirilecek. Avrupa Birliği’nin “Doğrudan Yabancı Yatırımların izlenmesi Hakkında Çerçeve Kararı” ile uyumlu yasal düzenlemeler yapılacak ve Sanayileşme icra Komitesi bu düzenlemeler doğrultusunda görevini yerine getirecek. Sözleşme ve teşebbüs hürriyetine ilişkin mevzuat ve uygulamalar; öngörülebilirlik, kazanılmış hakların korunması ve şeffaflık ilkeleri temelinde gözden geçirilecek ve bu ilkelere aykırılık taşıdığı tespit edilen hükümler yürürlükten kaldırılacak. Uluslararası yatırımcılar ve yabancı kişilere, hakları ile Türk hukuk sistemini anlatan yazılı ve görsel materyaller kendi dillerinde hazırlanarak erişimlerine sunulacak.

“İDARİ SULH USULÜ”

Finans, sendika, imar ve kamulaştırma gibi alanlar ile vergi ve bilişim suçları bakımından ihtisas mahkemeleri belirlenecek. Çözümü uzmanlık gerektiren uyuşmazlıkların ihtisaslaşmış hâkimler eliyle ve il merkezlerinde bulunan ihtisas mahkemelerinde görülmesi sağlanacak. Ticari hayatın yoğun olduğu il ve ilçelerde ticaret mahkemeleri ile fikri ve sınai haklar mahkemeleri kurulacak. Vergi suçunun her yıl için ayrı ayrı oluşması yerine tek suç kabul edilerek zincirleme suç hükümlerinin uygulanması sağlanacak. Etkin pişmanlık hükümlerinin vergi suçları için de uygulanabilmesi sağlanacak. Kamu aleyhine hükmedilen tazminat ve alacakların gecikmeksizin ödenmesi sağlanacak. Alternatif uyuşmazlık çözüm yollarının etkinliği artırılacak, yaygınlaştırılacak. Gerçek ve tüzel kişiler ile devlet arasındaki uyuşmazlıkları en hızlı ve en az maliyetle çözmek amacıyla “idari sulh usulü” getirilecek. îdare ile yatırımcılar arasındaki uyuşmazlıkları gidermek amacıyla Yatırım Ombudsmanlığı ihdas edilecek, özel kesim yatırımlarının korunmasına ilişkin kanuni düzenleme yapılacak. Tahkimin ticari uyuşmazlıkların çözümünde daha fazla kullanılması teşvik edilecek, İstanbul Tahkim Merkezi’nin yapısı güçlendirilecek. Hukuk uyuşmazlıklarında arabuluculuğun kapsamı genişletilecek.

KİŞİSEL VERİLERE AB AYARI

Eylem planının dördüncü amacı “ifade, örgütlenme ve din özgürlüklerinin korunması ve geliştirilmesi”. Bu çerçevede ifade ve basın özgürlüğüne ilişkin standartları yükseltilecek. Toplantı ve örgütlenme hakkı güçlendirilecek. Eylem Planı’nın beşinci amacı “kişi özgürlüğü ve güveninin güçlendirilmesi”. Bu alanda ve adli kontrol tedbirlerinin uygulanmasına ilişkin standartların yükseltilmesi, uygulamadan kaynaklı aksaklıklar nedeniyle kişi özgürlüğünün kısıtlanmasının önlenmesi noktasında adımlar atılacak. Sadece ifade vermek için mesai saati dışında yakalayıp gözaltına alma, otelde gecenin bir yarısı bulup gözaltına alma gibi uygulamalara son verilecek. Eylem Planı’nın altıncı amacı “kişinin madde ve manevi bütünlüğü ile özel hayatının güvence altına alınması”, işkenceye sıfır tolerans anlayışı kapsamında, daha önce adli suçlar için yapıldığı gibi disiplin suçlarında da zamanaşımı kaldırılacak. Kişisel Verilerin Korunması Kanunu, AB standartları ile uyumlu hale getirilecek.

PİLOT DAVA

insan Hakları Eylem Planı’nın yedinci amacı “mülkiyet hakkının daha etkin korunması”. Mülkiyet hakkının etkili bir şekilde korunması amacıyla acele kamulaştırmaya ilişkin hükümleri de içerecek şekilde Kamulaştırma Kanunu ve ilgili diğer mevzuat gözden geçirilecek. Kamulaştırmada “kamu yararı” kararının açık, öngörülebilir ve anlaşılabilir bir şekilde verilmesine yönelik tedbirler alınacak, idari yargıda mülkiyet hakkını etkileyen hususlar ivedi yargılama usulüyle hızla çözülecek.

İcra ve iflas Kanunu ile Yönetmeliği mülkiyet hakkının en geniş şekilde korunmasını sağlayacak şekilde yeniden düzenlenecek, icra ve iflas Kanunu ile Yönetmeliği mülkiyet hakkının en geniş şekilde korunmasını sağlayacak şekilde yeniden düzenlenecek. Haczedilen malın en üst bedelden satılarak alacaklının alacağına kavuşması ve borçlunun mevcut borcundan kurtulmasını sağlamak amacıyla icra satışlarının tüm aşamaları elektronik ortamda gerçekleştirilecek. Kamu idarelerinin taraf olduğu aynı nitelikteki uyuşmazlıklarda “pilot dava” usulü getirilecek, bu davanın ivedi bir şekilde görülmesi ile verilecek kararın aynı konudaki uyuşmazlıklar bakımından bağlayıcı olması sağlanacak.

İDARİ VE TOPLUMSAL FARKINDALIK

insan Hakları Eylem Planı’nın sekizinci amacı, “kırılgan kesimlerin korunması ve toplumsal refahın güçlendirilmesi”. Eylem Planı’na göre beraberinde 0-6 yaş grubu çocuğu bulunan anneler bakımından cezanın infazı, anne-çocuk ünitesi adı verilen ve bu maksatla özel tasarlanmış yerlerde yerine getirilecek. Beraberinde 0-6 yaş grubu çocuğu bulunan annelerin denetimli serbestlikten yararlanma imkânı genişletilecek. Gençlere yönelik evlilik yardımının kapsamı genişletilecek. Gençlerin iş gücü piyasasına aktif katılımları desteklenerek staj ve uygulama eğitimi imkânları teşvik edilecek ve Genç istihdamı Ulusal Strateji Belgesi hazırlanacak.

Gıda ve su güvencesinin sağlanması yönünde adımlara da yer verildi. Eylem planının dokuzuncu amacı ise “insan hakları konusunda üst düzey idari ve toplumsal farkındalık.” Bu başlık altında kadın istihdamının artırılması için kamuda gerekli tedbirler alınacak, özel sektör kuruluşları teşvik edilecek.

Ekonomik reformlar açıklanacak

İnsan Hakları Eylem Planı ile eş zamanlı ve eşgüdümlü olarak ekonomi alanında da reformlar hayata geçirilecek. Ekonomik reform gündeminin merkezinde, makroekonomik istikrar politikaları ve yapısal politikalar yer alacak. Makroekonomik istikrar kapsamında kamu mâliyesi, enflasyonla mücadele, finansal sektör ve cari açıkla mücadele gibi alanlara öncelik verilecek. Yapısal politikalar tarafında ise kurumsal yapının güçlendirilmesi, yatırımların çok daha güçlü şekilde teşvik edilmesi ve rekabet politikaları olacak. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın açıklamalarına göre reform paketinde mali disiplini daha da güçlendirecek kapsamlı kamu mâliyesi politikalarına yer verilecek. “Reform paketi çerçevesinde kamu alım ihalelerinde yeni bir sisteme geçiyoruz” diyen Erdoğan, kamu iktisadi teşebbüslerini gerekiyorsa yeniden yapılandırarak daha verimli ve rekabetçi hale getirdiklerini kaydetti.

Ali KOPUZ / İstanbul Ticaret Borsası Yönetim Kurulu Başkanı, TOBB Başkan Yardımcısı
“İş dünyasına önemli getirileri olacak”

İnsan Hakları Eylem Planı ve bu hafta açıklanacak olan ekonomik reformların temelinde yatırım ortamının iyileştirilmesi yatıyor. Türkiye’nin koşması gereken bir dönemde gerçekten ekonomi ve hukuki alanda ayağımıza pranga olan bazı sorunların çözülmesi, engellerin kaldırılması çok önemli. Eylem planı ile iş davalarının daha hızlı sonuçlandırılması için adımlar atılması, ihtisas mahkemelerinin oluşturulması, özel sektör yatırımlarının korunması, Avrupa Birliği’ne tam üyelik sürecinin ‘ortaklık hukukunun yenilenme’ ihtiyaçları da gözetilerek sürdürülme kararlılığı, özellikle Vize Serbesti Diyaloğu’nda karşılanması beklenen hususlara yönelik çalışmaya hız verilmesi önemli. Olumlu karşılıyor ve destekliyoruz.

Ayhan ZEYTİNOĞLU / İktisadi Kalkınma Vakfı (İKV) Başkanı, Kocaeli Sanayi Odası Başkanı, TOBB Başkan Yardımcısı
“AB Liderler Zirvesi öncesi açıklanması önemli”

İnsan Hakları Eylem Planı, adalet sistemi ve hukuk devleti açısından önemli ilerleme vadediyor. Eylem Planı’nın amaçlarına yönelik ilerleme sağlanması, Türkiye’nin AB sürecinde de ilerleme sağlanması anlamına gelecek. Eylem Plam’mn hızla hayata geçirilmesi, Türkiye’nin tekrar AB sürecini canlandırması ve ortak değerler ekseninde reformlarını hızlandırmasını sağlayacak. Avrupa Birliği’nin Doğrudan Yabancı Yatırımların İzlenmesi Hakkında Çerçeve Kararı ile uyumlu yasal düzenlemeler yapılacak olması bizim için çok değerli. Çünkü yabancı sermaye ile Türkiye’nin büyüyeceğini iddia ediyoruz. AB Liderler Zirvesi öncesinde reformların açıklanması çok önemli. Şu anda geldiğimiz noktada AB ile yol ayrımındayız. Bu reformlar, bizim onlarla yürüyeceğimizi teyit eden hareketler. Ardından Gümrük Birliği’nin güncellenmesi gelecek.

Mustafa GÜLTEPE / İstanbul Hazır Giyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği (İHKİB) Başkanı
“Reformlar imajımıza olumlu katkı yapacak”

Türkiye’nin refah düzeyini yükseltebilmesi için daha çok katma değerli üretime ve daha çok ihracata ihtiyacı var. Yatırım ortamının iyileşmesinin, ülkemize yabancı sermaye çekebilmenin yolu hukukun üstünlüğünden, yargı sistemine güvenden, demokrasi ve özgürlüklerden geçiyor. İnsan Hakları Eylem Planı’nı bu anlamda çok olumlu bir adım. Elbette reform paketlerinin içeriği kadar içselleştirilip uygulanabilmeleri de büyük önem arz ediyor. İki yıllık bir takvim içinde tamamlanması öngörülen İnsan Hakları Eylem Planı’nın ve özellikle kurumların bağımsızlığını teminat altına alan ekonomik reformların ülkemizin yurt dışındaki imajına da çok olumlu yönde katkı yapacaktır.

Necdet BÜZBAŞ / TOBB Gıda Sanayi Meclisi Başkanı
“AB ile ilişkiler olumlu etkilenecek”

İnsan hakları, demokrasi, hukukun üstünlüğü yoksa ekonomi istediği kadar çalışsın, dünya arenasında hak ettiği yere ulaşmakta zorlanıyor. Özellikle pandemi nedeniyle ülkelerin kendi sınırları içine dönmeye çalıştığı bir dönemde insan hakları ve hukuk alanında atılacak adımlar ekonomik cephe açısından da çok önemli.

Ekonomik reformların da İnsan Hakları Eylem Plam’yla eşgüdümlü hayata geçirilmesi önemli. Eylem Planı, AB’yle ilişkilerin güçlendirilmesi açısından da çok önem taşıyor. AB ile ilişkilerin olumlu etkileneceği kanaatindeyim. İnsan Hakları Eylem Planı’nda gıda ve su güvencesinin yer alması sürdürülebilirliğin sağlanması noktasında önemli. Gıda ve suyumuza sahip çıkmalıyız.

HÜLYA GENÇ SERTKAYA