Halı ihracatta yükseklere uçuyor
Türkiye halı ihracatı geçen yıl yüzde 23,5 oranında artarak 2 milyar dolar sınırını aştı. 2013’te de yukarı ivmeli seyir izleyen halı ihracatı ile Türkiye, uzun vadede en önemli rakipleri Çin ve Belçika’yı geçerek dünyada liderliğe kurulmayı hedefliyor.
Türkiye dünyanın üçüncü büyük halı ihracatçısı. Çin ve Belçika dünya halı ticaretinde ilk ikide yer alıyor. Geçen yıl 2 milyar dolan aşan ihracatı ile göz dolduran Türk halı sektörü, bu yıl bu rakamı daha da yukan çekerek, dünyanın en büyük üç halı tedarikçisi arasında yer almaya devam etmek istiyor. Uzun vadede ise yatıranlar ve yeni pazarlarla birlikte halı ihracatında dünya zirvesinde yer alma planla-n yapılıyor. İstanbul Halı İhracat-çılan Birliği’nin (İHİB) derlediği bilgilere göre, Türkiye halı sektöründe yaklaşık 400 firma bulunuyor. Bu rakam yan sanayi ile birlikte 700’e çıkarken sektörde yaklaşık 55 bin kişi de istihdam ediliyor.
Son 10 yılda sürekli yukan yönlü büyüme eğilimine giren sektörde, ihracat da olumlu ilerliyor. 2 milyar dolan aşan ihracat gerçekleştiren, 2012 yılı itibanyla 400 milyon metrekarelik üretim kapasitesine sahip olan sektör, yüzde 80’lik kapasite kullanım oranıyla çalıştı. Halı sektörü ihracatta yüzde 23,5 oranında büyüme kaydederken Türkiye’nin toplam ihracatından da yüzde 1.32’lik pay aldı. Türkiye’nin halı ihracatındaki önemli pazarlar ise Suudi Arabistan, Irak, ABD, Libya ve Almanya olarak sıralanıyor.
Dünya ticaretinde ilk üçte
Dünya halı ticaretinde üçüncü sırada yer alan Türkiye’nin konumuna ilişkin resmi veriler BM’nin 2011 raporunda yer alıyor. Döneme ait dünya genelinde yapılan halı ihracatı 14.6 milyar dolar olarak kaydediliyor. Dünyanın en büyük halı ihracatçısı olarak 2,3 milyar dolarlık ihracat değeri ile Çin öne çıkıyor. 2,1 milyar dolarla Belçika ikinci sırada ve 1,6 milyar dolarla Türkiye üçüncü sırada yer alıyor. Türkiye, toplam halı ihracatında olduğu gibi makine halısı (yüzde 11.4) ve el halısı (yüzde 8.9) ihracatında da benzer paylar ile üçüncü en büyük tedarikçi konumunda.
Türk halısı 10 yıldır gözde
Halı ihracatının son 10 yıllık geçmişine baktığımızda, küresel krizin en derin etkilerinin hissedildiği, 2009 yılı hariç olmak üzere ihracatın sürekli artan bir seyir izlediği göze çarpıyor. Bu artışlar rekor sayılabilecek seviyelerde. Halı ihracatı genel ihracatın ve benzer sektörlerin ihracat artış oranlannm çok üzerinde performans sergiliyor. 2003’de 384,3 milyon dolar olan Türkiye halı ihracatı 2012 sonunda beş katın üstünde bir artışla 2 milyar 12 bin dolara ulaştı. 2012 özelinde Türkiye halı sektörü, başarılı bir sene geçirdi. Halı ihracatı rekor üstüne rekor kırarak 2 milyar dolan geçerken, Türkiye’nin ihracatından aldığı payı yüzde 1,32’ye yükseltti. Halı ihracatında kaydedilen yüzde 23,5 oranındaki artış Türkiye’nin genel ihracat artışında kaydedilen artışın iki katı düzeyinde gerçekleşti. Makine halısı ihracatında artış yaşanırken el halısında ise düşüş göze çarpıyor. Geçen yıl el halısı ihracatı yüzde 23’lük bir düşüşle 142,2 milyon dolara geriledi. Makine halısı ihracatı ise yüzde 29,5’lik artışla 1,9 milyar dolar olarak gerçekleşti.
Suriye ve İran’a ihracat
Siyasi ve sosyal çalkantılara sahne olan 2012 yılında halı ihracatında öne çıkan ülkeler olarak Suudi Arabistan, İrak, ABD, Libya ve Almanya sıralanmaktayken, en önemli gelişmelerin başında Arap Bahan süreci sayılabilir. Kuzey Afrika’da yaşanan siyasi çatışmalar nedeniyle bir dönem bıçak gibi kesilen ihracat istikrarın tekrar sağlanmasıyla yeniden hız kazandı. Fakat bu bölgeler hala ihracat özelinde sağlam pazarlar olarak nitelenemiyor.
2012 yılının sonu itibariyle Libya ve Mısır’a yönelik ihracatta bir önceki yıla kıyasla yüzde 400’ler civannda ihracat artışlan kaydedildi. Ancak söz konusu siyasi çalkantılar daha önceki dönemlerde yüksek değerlerde ihracat yapılan Suriye’ye yönelik ihracatı 2012 yılı içerisinde neredeyse durma noktasına getirdi. Aynı şekilde İran’a yönelik ihracatta da yüzde 39,5’lik düşüş meydana geldi. 2013’te de Suriye’ye yönelik ihracat ivme kazanamadı.
2013’te ihracat tırmanışta
Türk halı sektörünün bu yıl ilk 9 aylık ihracatı, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 9,4 artarak 1 milyar 571 milyon 394 bin dolara ulaştı. İstanbul Tekstil ve Konfeksiyon İhracatçı Birlikleri (İT-KİB) verilerine göre, geçen yılın 9 ayında 1 milyar 436 milyon 92 bin dolar olan halı ihracatı, bu yılın aynı döneminde yüzde 9,4 artışla 1 milyar 571 milyon 394 bin dolar olarak gerçekleşti. Halı ihracatında en büyük paya yüzde 17 ile Suudi Arabistan sahip oldu. Yılın 9 ayında bu ülkeye yapılan ihracat geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 2,1 artarak 266 milyon 149 bin dolara yükseldi. Suudi Arabistan’ı 157 milyon 469 bin dolarla Libya, 155 milyon 293 bin dolarla ABD, 98 milyon 830 bin dolarla İrak, 74 milyon 942 bin dolarla Almanya izledi. Sektörün eylül ihracatı ise geçen yılın aynı ayına göre yüzde 8,2 artarak 182 milyon 693 bin dolar oldu.
El halısı lüks ürün
Dünyada halı ticareti, el halısı ve makine halısı olmak üzere iki gruba ayrılıyor. El halısı, emek-yoğun ve tarihsel-kültürel miras yoluyla gelişen motiflere dayalı bir üretim yapısı sergilerken; makine halısı, sermayeyoğun ve teknik tekstil kategorisinde ele alınabilecek bir üretim yapısına sahip. Dünya el halısı ve kilim üretimi ve ihracatı genellikle Hindistan, Çin, İran, Pakistan, Türkiye, Nepal ve Tibet tarafından yapılıyor. Dünya el halısı talebinde ise ABD ve Almanya gibi Batılı ülkeler ilk sırada yer alıyor.
Dünya el halısı ve kilim pazan çoğunlukla İranlı, Çinli ve PakistanlI üretici/ihracatçıların kontrolünde bulunuyor. Söz konusu ülkelerin dünya el dokuması halı ve kilim pazarına hâkim olmalarının sebepleri şöyle sıralanıyor:
-İthalatçı ülkelerdeki dağıtım kanallarının, depolarının ve perakende ağının büyük çoğunluğuna sahip olmaları.
-Bu dağıtım kanallarında kendi ülkelerinin ürünleri dışında ürünleri satmamalan.
-Bu ürünlerde en fazla maliyet kalemini oluşturan işçilik giderlerinin bu ülkelerde oldukça düşük olması nedeniyle ürünleri dünya pazarına düşük fiyatla sunmaları.
-Devletin bu ülkelerde el dokuması halı ve kilim sektörü için toparlayıcı ve koordine edici rolünün etkisi.
Günümüzde lüks tüketim ürünleri arasında sayılan el halıları ihracatında mali krizlerin de etkisiyle keskin düşüşler yaşandı.
2011’de 184,7 milyon dolara kadar yükselmiş olan el halısı ihracatı, 2012’de yüzde 23’lük bir düşüşle 142,2 milyon dolara geriledi.
El halısını kriz vurdu
2012 sonu itibariyle el halısı ihracatında öne çıkan ülkeler ise ABD, Japonya, Çek Cumhuriyeti, Irak ve Almanya olarak sıralanıyor. El halısı ihracatında yaşlanan düşüşün en büyük nedeni ise Avrupa ekonomilerinin içinde bulunduğu daralma süreci oldu. Türk el halısının önemli pazarı olan Batılı ülkelerde yaşanan ekonomik durağanlıklar ve istikrarsızlıklar bu pazarlara yönelik ihracatı geriletti. Toplam el halısı ihracatında yüzde 41 ’lik paya sahip AB ülkelerine yönelik el halısı ihracatı yüzde 35,9 oranında azalarak 91 milyon dolardan 58,3 milyon dolara geriledi.
İhracatın gözdesi makine
Dünyada en fazla makine halısı ABD’de üretiliyor. Belçika halı üretiminde ABD’den sonra ikinci sırada yer alırken dünya makine halısı ihracatında ilk sırada geliyor. Asya’da ise Çin, Pakistan ve Hindistan makine halısı üretiminde önde gelen ülkeler. Türkiye’nin halı ihracatının da yüzde 90’ından fazlasını da makine halılan oluşturuyor. 2 milyar dolarlık toplam halı ihracatı içerisinde, 2012 yılı sonu itibariyle makine halısı ihracatında 2011’e kıyasla yüzde 29,5’lik bir artışla 1,9 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirildi. Makine halısının Türkiye’deki üretim kapasitesi 200 milyon metrekarenin üzerinde. Makine halısı üretiminin büyük çoğunluğu Gaziantep’te yerleşik olan firmalarca gerçekleştiriliyor. Makine halısı üreticiliğinin yoğun olduğu diğer iller ise Kayseri ve İstanbul olarak sıralanabilir.
2023’TE TÜRK halisi
2013 yılını 2,1-2,3 milyar dolar aralığında ihracatla bitirmeyi hedefleyen Türk halı sektörü 2023’de ise 5,5 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirmeyi hedefliyor. İstanbul Halı İhracatçı Birlikleri ve Güneydoğu Anadolu ihracatçı Birlikleri ortaklaşa çalışmalarla 2023 ihracat vizyonu için 5,5 milyar dolarlık ihracat rakamını destekliyor.
2023 hedefindeki rakam, sektörün gücüne ve ivmesine bakıldığında hayalci bir rakam olarak durmuyor. Özellikle son yıllarda yurtdışı pazarlara yönelik yapılan çalışmalar ve halı sektörünün gelişen Ar-Ge gücü de dikkate alındığında Türk halı sektörü, 5 milyar doların üzerine çıkan bir ihracata kavuşacak yapıya sahip. Dünyada Türk halısı algısının daha da güçlendirilmesi için bu hedefin sağlayacağı çalışma ivmesi de sektöre her yönden güç katacak.
