ENFLASYON yeniden tek haneye geriledi. Tüketici fiyatları endeksi (TÜFE) Eylül’de aylık bazda yüzde 0.99 artarken, yıllık enflasyon bir önceki aya göre 5.75 puan azalışla yüzde 9.26’ya geriledi. Aylık TÜFE artışı bu düzeyi ile piyasa beklentilerinin altında kalırken, yıllık TÜFE’de Temmuz 2017’den sonra ilk kez tek hane görüldü. Bir önceki yıldaki yüksek baz etkisine bağlı olarak alt grupların tamamında yıllık enflasyon önemli bir düşüş kaydederek Ocak 2017’den bu yana en düşük seviyeye indi. Enflasyondaki düşüşte özellikle temel mal ve gıda alt kalemleri öne çıktı. Bu dönemde gıda enflasyonundaki olumlu görünüm sürdü. Enerji grubunda yıllık enflasyon gerilese de-fiyatlar aylık bazda yüksek bir artış kaydetti.
TL’deki istikrarın yanı sıra enflasyon beklentilerindeki iyileşme ve iç talep koşullarının seyri çekirdek enflasyon göstergelerinin yıllık enflasyonundaki düşüşü destekledi. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre Eylül’de özel kapsamlı TÜFE göstergelerinden “B” aylık yüzde 0.99, “C” yüzde 1.06 artarken, yıllık bazda artış “B” endeksinde bir önceki aya göre 6.15 puan azalışla yüzde 8.90, “C” endeksi 6.06 puan azalışla yüzde 7.54 şeklinde gerçekleşti. Yurtiçi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE), Eylül’de bir önceki aya göre yüzde 0.13 artarken, yıllık enflasyon bir önceki aya göre 11 puan azalışla yüzde 2.45 oldu. Tek haneye gerileyen yıllık Yl-ÜFE bu düzeyi ile son 36 ayın en düşük seviyesini gördü. Tüketici fiyatları üzerindeki üretici fiyatları kaynaklı maliyet baskıları önemli ölçüde azaldı.
EN YÜKSEK ARTIŞ KONUTTA
TÜÎK verilerine göre TÜFE’de dokuz ayda yüzde 8.42, 12 aylık ortalamalara göre yüzde 18.27 artış gerçekleşti. EylüPdc TÜFE’de aylık en yüksek artış yüzde 2.15 ile konut grubunda oldu. Eylül’de giyim ve ayakkabıda yüzde 2.13, çeşitli mal ve hizmetlerde yüzde 2.09, alkollü içecekler ve tütünde yüzde 1.79 ve ulaştırmada yüzde 1.61 artış gerçekleşti. Aylık en fazla düşüş gösteren grup yüzde 0.60 ile gıda ve alkolsüz içecekler oldu. TÜFE’de yıllık en fazla artış yüzde 43.86 ile alkollü içecekler ve tütün grubunda gerçekleşti. TÜFE’de, yıllık bazda sağlık yüzde 15.41, çeşitli mal ve hizmetler yüzde 14.98 ve lokanta ve oteller yüzde 14.87 ile artışın yüksek olduğu diğer ana harcama grupları oldu.
EylüPde TÜFE’de aylık olarak en yüksek fiyat artışı gösteren ürün yüzde 42.58 sarımsak oldu. Bunu yüzde 30.85 artış ile kabak, yüzde 27.75 ile salatalık, yüzde 19.71 artış ile taksi ücreti, yüzde 18.84 ile patlıcan izledi. Eylül’de fiyatı en çok azalan ürün yüzde 24.62 azalışla limon oldu.
Ekonomistler son elektrik zammına rağmen yıllık enflasyonun Ekim’de destek hanede kalmasını, takip eden iki ayda ise kademeli yükselişle yılsonu hedefi olan yüzde 12 bandında yılı kapatmasını bekliyor.
FAİZ İNDİRİMİ BEKLENTİSİ
Enflasyondaki düşüşün TCMB’nin elini rahatlattığını vurgulayan ekonomistler, son iki toplantısında 425 ve 325 baz puanlık iki faiz indirimi gerçekleştiren TCMB’nin 24 Ekim’deki Para Politikası Kurulu’nda (PPK) “öncekilere göre oldukça yavaş olsa da” indirimlere devam edeceği görüşünde. Beklenti ağırlıklı olarak 100-150 baz puanlık faiz indirimi yönün de.
Koç Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Selva Demiralp, eğer Yeni Ekonomi Programı’nda (YEP) gelecek sene için konulan yüzde 8.5’lik hedefe ulaşma konusunda samimi bir çaba gösterilecekse, o zaman TCMB’nin daha temkinli olmasının ve faiz indirimlerine ara vermesinin uygun olacağı görüşünde. Demiralp, “Öte yandan enflasyondaki düşüş reel faizde geçici de olsa bir rahatlama getireceği için büyüme odaklı bir bakış açısı bir faiz indirimine daha gitmek isteyebilir” dedi.
İHRACATTA EYLÜL REKORU
Ticaret Bakanlığı’nm açıkladığı geçici dış verilerine göre Türkiye’nin ihracatı Eylül’de 15.2 milyar doları aşarak Cumhuriyet tarihinin en yüksek eylül ayı ihracatı oldu. Genel ticaret sistemi verilerine göre ihracat Eylül’de geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 0.08 artarak 15 milyar 220 milyon dolar, ithalat yüzde 0.15 artarak 16.96 milyar dolar oldu. Dış ticaret hacminin yüzde 0.11 artarak 31.18 milyar dolar düzeyinde gerçekleştiği bu dönemde dış ticaret açığı yüzde 0.79 oranında artarak 1 milyar 741 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti. Eylül’de ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 89.7 oldu.
Ocak-Eylül döneminde ihracat yüzde 2.56 artışla 132.5 milyar dolar, ithalat yüzde 15.31 azalışla 153.9 milyar dolar, dış ticaret açığı yüzde 59.2 azalışla 21.4 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti. Son 12 aylık ihracatta ise 180.2 milyar dolara ulaşıldı.
Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) verilerine göre, Eylül ayının lideri 2.6 milyar dolarlık ihracat ile otomotiv sektörü oldu. Otomotivi, 1.7 milyar dolar ihracat ile kimyevi maddeler ve 1.5 milyar dolar ihracat ile hazır giyim ve konfeksiyon sektörleri takip etti.
Doc.Dr.Mevlüt Tatlıyer / İSTANBUL
“Dış ticaret hız kazanmaya başladı”
Geçen sene yaşanan kur krizi üretim maliyetlerini bir anda ciddi şekilde artırdı ve bu durum enflasyonun yüksek düzeylere çıkmasına neden oldu. Öte yandan, maliyet şokları tek seferlik gelişmeler olduklarından, ortada herhangi bir geri besleme etkisinin bulunmadığı bir atmosferde etkisini giderek yitirir ve buna durumla düşer. Bu yıl da olan buydu. Açıklanan son dış ticaret verileriyle birlikte dış ticaretin yavaş yavaş hız kazanmaya başladığını ve cari açığın da peyderpey artmaya başladığını görüyoruz. Bu ekonomik aktivitenin canlanmaya başladığının bir göstergesi. Bu açıdan YEP’teki yılsonu ihracat hedefinin rahat bir şekilde tutturulabileceğini söyleyebiliriz. TL’nin eskisine kıyasla daha rekabetçi olması ihracatçılarımız için önemli bir avantaj iken ithalatı caydırıcı bir yapıya sahip. Bu açıdan, önümüzdeki dönemde cari açıkta yaşanacak genişleme sınırlı olacaktır.
Prof. Dr. Selva DEMİRALP / Koç Üniversitesi Öğretim Üyesi
“Yılsonu tahmini makul”
Gelen enflasyon rakamı piyasa beklentilerinin 30 baz puan kadar altında ki bu durum talepte tahmin ötesinde bir yavaşlama kaynaklı olabilir. Baz etkisine bağlı olarak gelecek ay da düşüş trendinin devam etmesi bekleniyor. YEP’teki yüzde 12’lik 2019 sonu enflasyon tahmini makul. Geriye kalan aylarda enflasyon tarihsel ortalamalar ile tutarlı hareket ederse seneyi yüzde 12’ler seviyesinde kapatacağımızı görüyoruz. Sorun gelecek seneye ait tahminlerde. Çünkü bir taraftan önemli bir dezenflasyon süreci ile 2020 enflasyonu yüzde 8.5’e gerilerken bir taraftan yüzde 5 gibi bir büyüme rakamı telaffuz edilmiş ki bu kadar hızlı ve iddialı bir büyüme patikası ile aynı anda enflasyon oranını düşürebilmek kolay bir iş değil.
Ekonomist Murat SAĞMAN / Bilgi Üniversitesi Öğretim Görevlisi
“TÜFE Ekim’de yüzde 9’un altına bile düşebilir”
Enflasyon yüksek baz etkisiyle Ekimde de düşecek. 2018 yılı Ekim’de TÜFE yüzde 2.67 artmıştı. Ekim ayları enflasyonuna baktığımda son 15 yılın ortalaması yüzde 1.8 düzeyinde. Yapılan zamların etkisiyle Ekim ayı enflasyonu yüzde 2 civarında bile gelse, baz efektinden dolayı yıllık TÜFE artışı yüzde 9’un altına bile düşebilir. Kasım ve Aralık toplamında baz etkisiyle enflasyon yükselse de, yılsonu enflasyon yüzde 12-13 bandında gerçekleşir. TCMB’nin 24 Ekim’deki PPK toplantısında 100-150 baz puan arasında faiz indirimine gitmesini bekliyorum.
HÜLYA GENÇ SERTKAYA
