Covid-19 Salgınından En Çok İhracat Etkilendi

ENFLASYON, Mayıs’ta giyim ve ulaştırma grubundaki fiyat artışlarıyla beklentileri aştı. Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) Mayıs’ta aylık yüzde 1.36 artarken, yıllık enflasyon bir önceki aya göre 0.45 puan artışla yüzde 11.39 oldu. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜ1K) verilerine göre, Mayıs’ta aylık bazda giyim ve ayakjcabı grubunda fiyatlar yüzde 6.85, ulaştırma grubu fiyatları yüzde 3.30 artış gösterdi. Mayıs’ta gıda ve alkolsüz içecekler grubunda aylık fiyat artışı yüzde 0.24, yıllık fiyat artışı ise bir önceki :aya göre 1.59 puan yükselişle yüzde 12.87 düzeyinde gerçekleşti. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) açıkladığı aylık fiyat gelişmeleri raporuna göre gıdadaki bu artışta hem taze meyve ve sebze hem de diğer işlenmemiş gıda gruplarında yıllık enflasyonun yükselmesi etkili oldu. Enerji enflasyonu uluslararası petrol fiyatları ve döviz kuru gelişmelerine bağlı olarak artarken, tüketici enflasyonunu sınırlamaya devam etti.

Önümüzdeki dönemde enflasyon seyrini talepte ortaya çıkacak canlanmanın düzeyi, uygulanan vergi artışları ve kur kaynaklı devam eden maliyet baskısının belirlemeye devam edeceğini vurgulayan ekonomistler, yıllık enflasyonun lehte baz etkisiyle yaz aylarından itibaren düşüşe geçebileceğine işaret ediyor.

İSO İMALAT PMI 40.9’A YÜKSELDİ

Ekonomik büyümenin öncü göstergesi olan İstanbul Sanayi Odası (ISO) Türkiye İmalat PMI (Satın Alma Yöneticileri Endeksi) Mayıs’ta 40.9’a yükseldi ancak eşik değer 50’nin altında kalarak Covid-19 salgını nedeniyle sektördeki faaliyet koşullarının yavaşlamaya devam ettiğini gösterdi. Endeks Nisan’da 33.4 olarak ölçülmüştü. Mayıs’ta takip edilen 10 sektörün çoğunda belirgin yavaşlama sürdü. Giyim ve deri ürünleri en belirgin hız kaybının gerçekleştiği sektör oldu. Üretimin dengelenme noktasına ulaştığı kimyasal, plastik ve kauçuk sektöründe ise istihdam, veri serisinin başladığı Ocak 2016’dan beri en güçlü düzeyde arttı. Hem üretim hem de yeni siparişler Mayıs’ta da sert yavaşlama kaydederken, buna karşılık bazı firmaların operasyonlarını Mayıs’ta yeniden başlatmasıyla düşüşler daha sınırlı oldu.

ENFLASYONDA GEÇİCİ ARTIŞ

Mart ayından itibaren tüm dünyayı hem sosyal hem de ekonomik anlamda çok büyük oranda olumsuz etkileyen Co-vid-19 salgınının ekonomik yansımalarının Mayıs’ta da sürmesi Türkiye’nin ihracatım negatif yönde etkilemeye devam etti. Ticaret Bakanlığının açıkladığı verilere göre, Mayıs’ta ihracat bir önceki aya göre yüzde 10.84 artarken, geçen yılın aynı ayına kıyasla yüzde 40.9 oranında gerileyerek 9 milyar 964 milyon dolar olarak gerçekleşti. Genel ticaret sistemine göre Mayıs’ta ithalatta geçen yılın aynı ayma göre yüzde 27.69 azalarak 13 milyar 406 milyon dolara geriledi. Mayıs’ta dış ticaret açığı 3 milyar 442 milyon dolar olarak gerçekleşirken dış ticaret hacmi ise geçen yılın aynı ayma göre yüzde 33.98 azalarak 23 milyar 370 milyon dolar oldu. Nisan’da yüzde 66.3 olan ihracatın ithalatı karşılama oram ise Mayıs’ta yüzde 74.3 seviyesine yükseldi.

GÜMRÜKLERDE YENİ DÖNEM

Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan, Twitter hesabından yaptığı paylaşımda tüm dünyayı etkileyen pandemi nedeniyle bir süredir kapalı olan başta Habur ve Gürbulak olmak üzere İran ve Irak’a açılan gümrük kapılarının uluslararası yük taşımacılığına yeniden açıldığım açıkladı. Pekcan, “Covid-19 ile mücadelede tüm dünyada bulaşın yayılım hızının düşmesi, Irak ve İran’da pandeminin etkilerinin azalmış olması sebebiyle daha İ önce bu ülkelere yönelik uygulanan kısıtlamalar kaldırılmıştır. Böylece, diğer gümrük kapılarımızda uygulanmakta olan sağlık ve güvenlik tedbirleri alınmak suretiyle ticari araç giriş-çıkışlarına yeniden izin verilecektir” denildi.

“NİTELİKLİ ÜRÜN REKABETİ ARTACAK”

İstanbul Kültür Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sinan Alçın, Türkiye ekonomisinde son iki aya ait ihracat verilerinin pandemi etkisinin en net biçimde göründüğü alan olduğu görüşünde. Türkiye’nin dış ticarette birinci sıradaki partneri olan Avrupa ülkelerinde Mayıs ayı ortasından itibaren kademeli şekilde başlayan normalleşme eğilimlerinin Türkiye’nin ihraç ürünlerine talebin de artması yönünde beklenti doğurduğunu söyleyen Alçın, “Burada önemli olan nokta, talep artışının ihracat potansiyelimizi pandemi öncesiyle karşılaştırıldığında nasıl bir düzeye taşıyacağıdır. Burada iki yön düşünebiliriz: Bir tarafta, Çin’den boşalacak yeni tedarik hatlarına yerleşme ihtimali, İkincisi ise mevcut tedarik pozisyonlarımızı üçüncü ülkelere kaptırma ihtimalimiz. Bu ikisi arasında bir denge oluşurken, orta vadede esas odaklanmamız gereken ortalama ihraç fiyatımızı artıracak biçimde katma değer yaratacak biçimde sektörlerin niteliksel dönüşümüdür.

“İstihdam Kalkanı” paketi geliyor

Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, istihdama yönelik Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın geniş kapsamlı bir paket hazırlığı içerisinde olduğunu açıkladı. Dolmabahçe Ofisi’nde basın mensupları ve ekonomistlerle bir araya gelen Bakan Albayrak, “İstikrar Kalkanı’ndan” sonra “İstihdam Kalkanı” olarak ifade edebilecekleri geniş kapsamlı bir çalışma yürütüldüğünü, bu ay içerisinde gelişmeler olacağını vurguladı. Albayrak, normalleşme süreciyle istihdam konusunun çok daha öne çıkacağının altını çizdi. Küresel ekosistemin içinde tedarik zincirinin çeşitlendirilmesi ihtiyacının Türkiye’nin önünde yeni bir alan açtığını belirten Albayrak, Türkiye’nin önünde pozitif bir dönemin bulunduğunu söyledi. Gerek yerel paralarla ticaret gerek ticaret dengesi konusunun dünyada olduğu gibi Türkiye için gelecek dönemde çok daha öne çıkacak bir husus olduğunu belirten Albayrak, swap konusunda Merkez Bankası’nın çok yoğun teknik çalışmalar yürüttüğünü kaydetti. Swapı normalleşme araçlarından biri olarak gördüklerini vurgulayan Albayrak, bu sürecin başladığını, ikili görüşmelerin sonuçlarının yakın dönemde neticeleneceğini aktardı. Dolarizasyon riskinin tersi yönünde ciddi bir sürece girildiğini dile getiren Albayrak, faizlerde, kurda, enflasyonda istikrarlı dönemin güçlenerek devam etmesi için disiplinden hiç taviz vermeyeceklerini kaydetti. Yeni Ekonomi Programı’nda yüzde 8.5 olan yıisonu enflasyon hedefinin hala gerçekleştirilebilir olduğunu vurgulayan Albayrak, Temmuz’la enflasyonda trendin aşağı yönlü olduğunu belirtti. İkinci çeyrekte de ekonomik olarak daha az etkilenen ülkelerden olmak için mücadele verdiklerini kaydeden Albayrak, “Üçüncü ve dördüncü çeyreklerle birlikte bu yılı büyüme anlamında olumlu kapatacağımızı düşünüyoruz” ifadelerini kullandı.

Prof. Dr. Sinan ALÇIN / İstanbul Kültür Üni. Öğretim Üyesi
“Talepteki canlanma enflasyonun yönünü belirleyecek”

Nisan’dan farklı olarak, Mayıs ayı enflasyonu içerisinde gıda ve sağlık harcamalarının etkisinin azalırken, giyim, ulaştırma ve haberleşmenin etkisinin arttığını görüyoruz. Yİ-ÜFE’nin yüzde 5.53 seviyesine gerilemesi, mevcut enflasyon içerisindeki maliyet baskısının azalmaya devam ettiğini gösteriyor. Çekirdek enflasyonu yansıtan özel kapsamlı TÜFE göstergelerinden B göstergesinde de aylık artışa rağmen manşet enflasyon verisinin altında seyrediyor. Haziran ile gıda fiyatlarında baz etkisiyle ortaya çıkabilecek gerileme enflasyon üzerinde aşağı yönlü hareket ihtimalini güçlendirirken, ekonomik aktivitedeki canlanmaya bağlı olarak talepteki canlanma enflasyonun yönünü belirleyecek.

Prof. Dr. M. Necat COŞKUN / Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisat Bölümü Öğretim Üyesi
“TCMB ihtiyatlı davranmalı”

Ekonomide düşük talebe rağmen enflasyonunun beklentilerin üzerinde gelmesi maliyet baskısı altında olduğunu gösteriyor. Ertelenen fiyat ayarlamalarının yapılacak olması, hızla artan döviz kurunun geçişkenliği, ithal girdi fiyatlarında artış, arz kısıtına bağlı gıda fiyatlarında yükselme ve yapılan vergi düzenlemeleri fiyatlara artış yönünde baskı yaptı. Enerji fiyatlarında görülebilecek olası artışlar da fiyatları yukarı çekebilir. Enflasyonun artış eğilimini koruyacağı ve baz etkisinin sınırlı kalacağı söylenebilir. Merkez Bankası’mn faizleri düşürme yönünde aldığı kararlar, enflasyonla faiz arasındaki farkı açıyor. Merkez Bankası’mn daha ihtiyatlı davranması ve faiz düşürme yanlı politikasını gözden geçirmesi beklenmeli.

Ayşe ÖZDEN / ABT Bank Ekonomik Araştırmalar Müdürü
“Yılsonu enflasyon tahminimizi koruyoruz”

Zayıf iç talebe rağmen yüzde 7 oranında artan giyim fiyatlarının etkisiyle enflasyon Nisan’daki yüzde 10.94 seviyesinden Mayıs’ta yüzde 11.4’e yükseldi. Önümüzdeki dönemde enflasyon seyrini bütçe açığındaki artışı sınırlamak amacıyla uygulanan vergi artışları ve kur kaynaklı devam eden maliyet baskısı belirlemeye devam edecek. Biz yılsonu enflasyon tahminimizi yüzde 9 olarak koruyoruz. Para politikası tarafında ise Merkez Bankası’mn 2018 Temmuz’dan beri 1575 baz puan faiz indirimlerine Haziran’da da 25 baz puan indirim ile devam edeceğini ve yılın geri kalanı için ise faiz indirimlerine ara vereceğini tahmin ediyoruz. Özellikle ana ihracat pazarımız Avrupa Bölgesi’nin koronavirüs salgınından ciddi boyutta etkilenmesi ve arz sorunları ve alım taleplerinin düşmesiyle ihracatın salgın öncesi seviyelere ulaşmasının zaman alacağını düşünüyoruz.

Hülya Genç Sertkaya