Covid-19 İçin Teknolojik Ürün Geliştirme Yarışı

DÜNYAYI saran ve ülkemizi de etkisi altına alan yeni tip koronavirüs (Covid-19) salgını, ülke içinde bir teknolojik gelişim kampanyasının ve dayanışma ruhunun doğmasına neden oldu. Arçelik, Baykar, ASELSAN, Biosys’nin yerli solunum cihazı üretimine koyulmalarıyla başlayan yerli kampanya, ülkedeki girişimcilik ruhunun toplumsal fayda ve inovasyon kavramlarıyla buluşmasını sağladı. Bu uluslararası ve ulusal girişimcilik yarışına Türkiye’den de dev firmaların yanı sıra orta ve küçük işletmelerle, start-uplar ve üniversitelerin ilgili fakülteleri de dahil oldu. Özellikle Türkiye’nin dört bir yanındaki üniversitelerde girişimcilik ön plana çıkarken, Türkiye’nin temel bilimlerdeki başarısının yanı sıra salgm vesilesiyle özellikle de üniversitelerde disiplinler arası çalışmaların mükemmel uyumunu görmüş olduk.

Patent Effect’in raporuna göre, bu ulusal kampanyada kalkınma ajansları, KOSGEB, TÜBİTAK, TÜSEB’in gibi kamusal oyuncuların yanı sıra altyapı/mühendislik, aşı, ilaç, test, hastane malzemeleri, püskürtme, antibaktcriyal ve dezenfektan, maske/ koruma, takip etme, web/mobil uygulama, ev bakımı, kamera sistemleri, data/analitik alanlarında onlarca firma yer alıyor. Bu firmalar arasında teknolojisini ürüne dönüştürenlerin yanı sıra, prototip halinde ürünleştirilmeyi bekleyen pek çok proje de yer alıyor. Yukarıdaki sınıflandırmanın yanı sıra Türkiye’de biyotek-ııoloji, mikrobiyoloji, nanoteknoloji, robotik gibi yeni nesil ileri teknoloji alanlarından projelerin de yer almasının altınızı çizmek gerek. İşte Türkiye’deki girişimcilik ruhunun öne çıkaran ve salgının neden olduğu farklı sorunlara cevap veren projelerden bazıları…

TÜBİTAK’tan yerli nanofiber maske filtresi

Yüksek koruyuculuk sağlayan profesyonel maske filtrelerinin yerlileştirilmesi için Ar-Ge çalışmalarına öncelik veren Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının yönlendirmesiyle TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi [MAM] Malzeme Enstitüsü, elektrospin nanofiber teknolojisini kullanarak N95-N99/ FFP2-FFP3 yüksek koruyucu maskelerin “Nanofiber Filtrelerinin yerli üretimini gerçekleştirdi. Konuyla ilgili açıklamada bulunan Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, filtreleri yerlileştirecek ekiple maske üreticilerini bir araya getirdiklerini, çok kısa sürede sonuç alınarak seri üretime geçişte önemli mesafe alındığını belirtti.

Bakan Varank şöyle konuştu:

“Koronavirüs salgınıyla mücadelede sağlık ekipmanlarının temini ve arz sürekliğinin sağlanması en temel hedefimiz oldu. Bu doğrultuda dezenfektan, kolonya, maske ve yerli solunum cihazı gibi temel malzemelerin piyasa talebini karşılaması için derhal aksiyon aldık. N95 ve N99 olarak adlandırılan yüksek koruyucu maskelerin filtrelerinin yerli üretimi için TÜBİTAK MAM Malzeme Enstitüsünü görevlendirdik.

Bu filtreleri daha önce Almanya ve Fransa’dan ithal ediyorduk. Kilogram fiyatı 14 avrodan 50 avroya kadar yükseldi. Ancak salgının iyice yayılmasıyla birlikte her iki ülke de bu filtrelerin yurtdışına satışını yasakladı. TÜBİTAK’taki ekibimiz, bir ay gibi kısa sürede nanofiber esaslı filtreleri üretti. Test süreçleri başarıyla yürütülüyor. Bir diğer çalışma da İstanbul Teknik Üniversitesi MEM-TEK bünyesinde devam ediyor. 10 sene önce devlet desteğiyle kurulan bu merkezde geliştirilen teknolojilerin neredeyse tamamı Bakanlığımız tarafından finanse ediliyor. Buradaki araştırma ekibinin geliştirdiği N95 filtreleri testleri geçmiş durumda.”

YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ TEKNOPÂRK
Hastane robotu

Yıldız Teknik Üniversitesi Teknopark’ta otonom hastane robotu üzerine çalışılıyor. Yıldız Prototip Atölyesi’nin bir projesi olan, Yıldız Kuluçka şirketlerinden Polonom Robotics’un robotu hastanenin dezenfekte edilmesi ve haritalama yöntemiyle veri ve hasta takibi yapılmasını sağlıyor. Robot, temel olarak çeşitli tıbbi malzeme ve atıkların, üzerinde bulunan dezenfektasyon kabinlerine konularak hastane içinde farklı noktalara güvenli şekilde taşınması, ortamın düzenli olarak dezenfekte edilmesinin yanı sıra, çevresiyle ilgili sürekle veri topluyor. Ortama ve kendi konumuna dair hiçbir ön bilgiye ihtiyaç duymadan, ortamın 2 veya 3 boyutlu haritasını oluşturabilme, eş zamanlı olarak kendi konumunu gerçek zamanlı takip edebilme özelliğine sahip olacak robot, gezinirken kılavuzluk yapacak işaretlere ihtiyaç duymayacak.

Polonom Robotics Genel Müdürü Sırma Yavuz, “Kısa vadede hedefimiz pandemi ile mücadelede öncelikle sağlık çalışanlarının yükünü azaltacak şekilde geliştirilecek robotların ilk modellerini sahada kullanıma sokmak. Projenin en önemli özelliği olan otonom gezinim, ortam haritası oluşturma, kişi tanıma ve hastalık verilerinin değerlendirilmesiyle ilgili yapay zeka algoritmalarını kullanan yazılım modüllerimiz bu proje kapsamında kullanıma hazır durumda” diye konuştu.

ARA ROBOTİK
Otonom dekontanimasyon robotu

Uzun yıllardır ticari ve endüstriyel zemin bakım ve dekontaminasyon robotları tasarlayan Ara Robotik, Ara ARİ isimli temizlik, bakım, dezenfeksiyon ve gözlem imkanı sunan tamamen otonom bir robot geliştirdi. Ara ARİ, geçen hafta Avrupa Birliği tarafından Covid-19 pandemisine çözüm getiren ürünler listesine girme başarısını gösterdi. Yaklaşık 2000 m2/saat hızda, 7/24 insan müdahalesi gerektirmeden planlanmış veya yapay zeka yazılımı ile kendi çıkardığı haritalar bazında işlem yapan robot seri üretime geçmeyi bekliyor.

Özellikle Covid-19 pandemisi sürecinde ortaya çıkan mobil dezenfeksiyon ve dekontaminasyon robotu ihtiyacını karşılamaya yoğunlaşan Ara Robotik’in kurucusu Ali Tan Şerbetçi, robotun zemin dezenfeksiyonu, UVC ışınım ve kimyasal şişleme modülleri ile ortam arındırması yapabildiğini bildiriyor. Hem yerel hem de uluslararası pazara açılmayı hedefleyen firma, robotun görsel ve ergonomik kısmı için yerli bir tasarım ajansıyla çalışarak yüzde yüz yerli ürün ortaya çıkarmayı amaçlamış.

BİLKENT ÜNİVERSİTESİ
Proteini bloke eden teknoloji

Bilkent Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Urartu Şeker, Covid-19’un insan hücrelerine tutunmasını sağlayan proteini bloke etmeye yönelik protein geliştirmek amacıyla proje yürüttüklerini belirterek, “îki farklı proteinin tasarımı tamamlandı, şimdi deneysel üretim aşamasına geçmek üzereyiz. Çalışmanın 6-9 ay içinde preklinik aşamaları da dahil tamamlanmasını planlıyoruz. Böylelikle enfekte hastalara verilebilecek etkili bir yeni nesil ilacın elimizde olacağım öngörüyoruz” dedi.

Bilkent Üniversitesi Ulusal Nanoteknoloji Araştırma Merkezinde (UNAM) bu çerçevede proje yürüten Şeker, “Üretmeyi hedeflediğimiz proteini, Covid-19’a neden olan virüsün insan hücrelerinin yüzeylerine tutunabilmesini sağlayan proteini bloke etmesi için kullanmayı planlıyoruz. Böylelikle hastalarda virüs parçacıklarının yayılması engellenmiş olacak. Bu bağlamda iki farklı proteinin tasarımı araştırma grubumuzun sahip olduğu genetik mühendisliği ve sentetik biyoloji deneyimi sayesinde hızlıca tamamlandı, şimdi deneysel üretim aşamasına geçmek üzereyiz: Bu aşama tamamlandıktan sonra, Prof. Dr. Aykut Özkul ve ekibi, Covid-19’a neden olan virüse karşı üretilecek proteinin testlerine başlayacak. Klinik öncesi tüm ön çalışmalar sonrasında insanda faz çalışmalarına geçilmesini hedefliyoruz” diye konuştu.

SAKARYA ÜNİVERSİTESİ
Örnek alma seti

Sakarya Üniversitesi (SAÜ) ile Sakaryalı bir firma İtalya, Çin ve Amerika’da üretilen ve Covid-19 testinde güvenilir sonuç alınabilmesini sağlayan örnek alma seti geliştirdi. SAÜ Rektörü Prof. Dr. Fatih Savaşan, günde 10 bin set ürettiklerini, önümüzdeki hafta günlük üretimi 50 binlerin üzerine çıkarabilecek imkana sahip olacaklarını söyledi.

SAÜ Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları Ana Bilim Dalı Başkam Prof. Dr. Oğuz Karabay ise, “Hastaları tespit ederken solunum yolundan örnek salgı alıyoruz. Bunları mikrobiyoloji laboratuvarma gönderiyoruz. Orada PCR testiyle tespit edilmesini bekliyoruz. Buradaki en kritik aşamalardan biri aldığımız örnekte virüs alabilmişsek görebiliyoruz. Uygun bir şekilde örnek alabilirsek hastalığı tespit edebiliyoruz. Bu ürün tamamen en üst düzeyde güvenilirlikle hastalardan örnek aldığınızda pozitifliği, negatifliği saptayabilecek bir esasa dayanıyor” dedi.

SAÜ Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji Ana Bilim Dalı Başkam Prof. Dr. Mehmet Köroğlu da boğaz ve burundan sürüntü alman özel bir çubuktan oluşan ürünün, örneği aldıktan sonra laboratuvar sürecine kadar virüsün muhafaza eden besleyici bir sıvı ortam olduğunu da belirterek, “Üniversitemizde 20 gün gibi kısa bir sürede girişimcimizle bu ürünü üretebilir hale geldik. Sakarya’da tamamen yerli imkanlarla ithal edilen ürünlere göre üçte bir daha uygun rakama mal ediyoruz. Günlük 10 bin test diye planladık” diye konuştu.

İTÜ ARI TEKNOKENT
Kağıt paralan ATM içinde temizleyen teknoloji

ITÜ ARI Teknokent firması Money Shower, ATM’lere uygulanan ve kağıt paraları koronavirüs dahil tüm bakteri ve virüslerden yüzde 99 oranında arındıran kağıt para dezenfeksiyon modülü geliştirdi. “Avrupa ülkelerindeki kağıt paralar üzerinde ortalama 500 farklı çeşitten oluşan 26 bin bakteri bulunuyor. Türk paralan da aynı miktarlarda bakteri barındırıyor” diyen firmanın Kurucu Ortağı Fuıkan Eruçan, UVC ışıktan verimli ve güçlü bir teknoloji geliştirmeyi başardıklarını, bu teknolojiyi ATM’ler üzerinde test edip, patentini aldıklarını söyledi.

Eruçan, Türkiye’nin önde gelen bankalarından birine ürün satışı gerçekleştirdiklerini ve pilot uygulamaların ardından 2023’e kadar öncü bankalarının ATM’lerine entegre olmayı hedeflediklerini aktararak, “Kağıt paraların en fazla sirküle olduğu yer olan ATM’lerde anlık dezenfeksiyon sağlayarak, kullanımdaki paraların sürekli dezenfekte olmasını sağlıyoruz. ATM’den para çekmek isteyen müşteriler entegre ettiğimiz modül ile yüzde 99 oranında dezenfekte edilmiş paralarını çekebiliyor. Anlık ve temassız dezenfeksiyon teknolojisi ile insanların koronavirüs dahil olmak üzere tüm mikroorganizmalarca enfekte olmasının önüne geçiyoruz. Bu sayede salgın hastalıkların yayılmadan kontrol altına alınmasını sağlıyoruz” dedi.

MALTEPE ÜNİVERSİTESİ
Virüsü 15 saniyede öldüren cihaz

Maltepe Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi Kuantum Optiği ve Elektroniği Teknolojileri Labo-ratuvarı Sorumlusu Prof. Dr. Afif Sıddıki ve ekibi, Covid-19’u ultraviyole ışınlarını kullanarak 15 saniyede öldüren üç ayrı cihaz geliştirdi. Ekip, “El Cihazı”, “Dezenfeksiyon Kapısı” ve “Dezenfeksiyon Kabini” isimli üç prototipin ürün-leştirilmesiyle sağlık personeline büyük kolaylıklar sağlanacağını bildirdi. Bu cihazlarla sağlık çalışanlarının maruz kaldığı yüksek virüs yoğunluğundan kurtarılması amaçlanıyor. Cihazlar yoğun bakım servislerinde, karantina odalarında ve hastane girişlerinde kullanılabilecek. Çin’de metro hatlarında, ABD’de havaalanlarında kullanılan benzer sistemler olduğunu aktaran Sıddıki, geliştirien üç prototip arasında sağlık çalışanlarına yönelik elde kullanıma uygun bir cihaz ile kabinin şimdiye kadar hiçbir ülkede geliştirilmediğini bildirdi.

İTÜ ARI TEKNOKENT
N95 ve üzeri kalitede yerli maske

Memsis Çevre Teknolojileri Araştırma Geliştirme, N95 ve üzeri kalitedeki maske filtrelerinin asıl filtre malzemelerinin yurtdışmdan getirilmesinin önüne geçerek, yüzde yüz yerli maske üretimini gerçekleştirdi. Firmanın Genel Müdürü Prof. Dr. İsmail Koyuncu, N95-N99 tipi maskelerin filtrelerinm geliştirilmesi konusundaki Ar-Ge çalışmalarının birkaç yıl öncesine dayandığını belirterek, son gelişmelerle çalışmalara olağanüstü hız verdiklerini kaydetti.

Mart ayının ilk haftasından itibaren yüzde 100 yedilikte N95 ve N99 seviyelerinde maske filtre malzemesi geliştirildiğini anlatan Koyuncu, “Geliştirilen ürünler uluslararası standartlarda test yapan akredite laboratuvarda test edilerek N95 ve üstü seviyelerinde performans sağladığı onaylandı” dedi. Bir maske üreticisi firma ile çalışma başlattıklarını anlatan Koyuncu, “En geç bir ay içerisinde bu çalışmalar tamamlanacak ve maske üreticisi firmaların N95 maske filtresi konusunda yurtdışma bağımlılığı kalmayacak” diye ekledi.

Petrol Ofisi – ITÜ işbirliği

Petrol Ofisi ile İTÜ ARI Teknokent, Covid-19’a karşı mücadelede güçlerini birleştirdi. Hayata geçirilen işbirliği kapsamında Petrol Ofisi, İTÜ ARI Teknokent’in girişimcilik merkezi İTÜ Çekirdek’in, koronavirüs ile mücadele kapsamında, ürün ve hizmet geliştiren girişimlere sunduğu olanakların destekçisi oldu. Petrol Ofisi’nin söz konusu desteği kapsamında, İTÜ Çekirdek girişimcilerinin kullandıkları malzeme ve ürettikleri cihazların maliyetleri de yer alıyor.

İTÜ Çekirdek, Covid-19 ile mücadelede girişimcilere yeni bir çağrıda bulunarak, en çok ihtiyaç duyulan, dezenfektan, maske, koruyucu kıyafet, yoğun bakım ünitesi cihazları, ortam koşullarını iyileştirecek ekipmanlar, ilaç, aşı, pandemiyi etkileyecek bilişim uygulamaları, ventilatör (solunum cihazı) ve benzeri alanlarda araştırmalarını sürdüren girişimcileri destekliyor. Petrol Ofisi, işbirliği kapsamında İTÜ ARI Teknokent’in dijital üretim merkezi İTÜ Magnet Fab Tridi tarafından başlatılan ve Destekbizden.org üzerinden hastane ve doktorlardan gelen taleplerin karşılandığı inisiyatifi de destekliyor. İlgili resmi kuruluşların da koordinasyonu ile yürütülen bu süreçte, ihtiyaçlar doğrultusunda geliştirilen; siperlik, entübasyon kutusu, dalgıç maskesinden sağlık personeli için PPG maske, koruyucu tulum ve UVC ışık ile oda ve hava sterilizasyon üniteleri gibi ürünler üretilerek dağıtımları sağlanıyor.

YILDIZ TEKNOPARK
Gıdalar için yemlettik antiviral sprey

Pandemiyle birlikte Türkiye’nin en önemli ihracat kalemi olan yaş meyve sebze ihracatınm olumsuz etkileneceği yönünde beklentiler hakim. Bu noktada Covid-19 ile mücadeleye yönelik yayılma hızının kontrol altına alınması konusunda gıda güvenliğinin sağlanması çok önemli.

Yıldız Teknopark bünyesinde yer alan gıda teknoloji şirketi Hyggefoods’un üzerinde çalıştığı projede üretilecek antiviral yenilebilir kaplama sıvısı ile kaplanan meyve ve sebzeler virüsün doğrudan tüketiciye ulaşmasını engellemeyi amaçlıyor. Bu proje ile dünyada ilk defa koronavirüs taşımadığı kanıtlanan özel etiketli meyve ve sebze ürünleri oluşturulacak. Kaplanan ürünler antiviral kaplama yapıldığını simgeleyen etiketler içerecek. Bu şekilde yetiştirilen yerli meyve ve sebzenin katma değeri yüksek şekilde ihraç edilmesine olanak sağlaması bekleniyor.

TURNACO ROBOTIK
Uzaktan kumandalı dezenfeksiyon robotu

TÜBÎTAK desteğiyle uzaktan kumanda edilen otonom cami temizlik robotu geliştiren Turnaco Robotik, hem UV-C hem de ozon gazım kullanarak dezenfeksiyon sistemiyle uluslararası anlamda da admdan bahsettiriyor. Mouro isimli robot kapalı mekanlarda süpürme özelliğiyle temizlik ve dezenfeksiyon robotu klasmanında ABD merkezli Mobile Robot Guide internet sitesinde yer aldı. Turnaco Robotik CEO’su Kerem Şencan, böylece yatırımcı bekleyen Mouro’nun ABD merkezli sitede yer alan ilk Türk robotu olduğunu söyledi.

Mouro’nun cami halılarındaki koku, temizlik ve hijyen sorunundan şikayet eden iki yaşlının yakınmasıyla başladıklarını hamlatan Şencan, “Robotumuz alfa test seviyesinde. Robotun ana çalışma yeri camiler olarak hedeflendiğinden ve camilerin kendilerine has halı yapısı, mimari gibi farklılıkları olduğundan çok farklı ortamlarda test yapma ihtiyacı doğuyor. Bir yıldır test çalışmaları yapıyoruz. Salgın daha önce görüştüğümüz yatırımcıların yanı sıra yeni yatırımcıların da bizimle irtibata geçmesini sağladı. Danimarka merkezli bir firma ile üretime geçme konusunu görüşüyoruz. Danimarka’da devletin yatırım ve teknoloji destekleri çok iyi seviyelerde” dedi.

TRAKYA ÜNİVERSİTESİ
Negatif basınçlı sedye

Sağlık Bakanlığı’nın koronavirüs saptanan hastaların naklinde kullanılan özel negatif basınçlı sedye geliştirimine Trakya Teknopark’tan bir grup bilim insanı destek verdi. Trakya Teknopark, bir hastanın bulunduğu merkezden diğerine transferini gerçekleştirmeyi sağlayan, dış ortamdan tamamen izole olurken, dışarıdan alınan temiz havayı hastaya ulaştıran ve hastadan çıkan enfekte havayı da filtreler sayesinde temizleyerek dışarıya veren sedyelerin geliştirilme aşamasında olduğunu bildirdi. Sedyelerin çok yakında hastanelere sunulacağı belirtildi.

SİVAS CUMHURİYET ÜNİVERSİTESİ
Laringoskop cihazı

Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, koronavirüs salgını nedeniyle entübasyon yapacak sağlık personelini korumak amacıyla “LarinCOVIDeo” adlı video laringoskop (boğazın bir parçası olan larinksinendoskopisi)cihazımnprototipiniüretti.

Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Uygulama ve Araştırma Hastanesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ahmet Cemil Isbir, üretilen bu cihaz ile entübasyon sırasında suni solunum cihazına bağlanacak hastaların, doktor ve diğer sağlık çalışanlarıyla minimum temas sağlamasının ve bu sayede oluşabilecek enfeksiyon riskini en aza indirmenin amaçlandığını belirtti. Türkiye’de yüksek maliyetli olduğu için çoğu hastanenin bu cihazı kullanamadığına vurgu yapar Isbir, “Kamera sistemi tekrar steril edilerek kullanılabiliyor. Yerli imkanlarla bu cihazı yaklaşık bir haftada dizayn ettik. Şu an cihazımız prototip aşamasında ama ileriki günlerde daha da geliştirerek ucuz maliyetle seri üretime geçeceğiz. Bu cihazı bu kadar hızlı üretime geçirmemizin nedeni, Covid-19 salgını sebebiyle doktorların ve sağlık çalışanlarının mümkün olduğu kadar minimum temasla işlerini görmesini sağlamak.”