Cezayir’de Ticaret Yapmak

Cezayir’de büyük fırsat var

Yıllar önce hedef pazar ilan edilen Cezayir’le dış ticaretimiz 5 milyar dolara dayandı. Ancak tüketim mallarının neredeyse tamamını ithal eden bu ülkeye ihracatta henüz yolun başındayız. İnşaat, gıda, mobilya, hazır giyim ve diğer sektörlerde potansiyel çok yüksek…

SON beş yıldır Kuzey Afrika ülkeleri, ihracatta Türkiye’nin ilk hedef pazarları arasında yer alıyor. Söz konusu pazarlar arasında özellikle Cezayir’in öne çıktığı gözleniyor.

Gerek coğrafi yakınlık, gerekse tarihsel ilişkiler sayesinde bu bölgeyle ticaretini artıran Türk şirketleri, özellikle Cezayir pazarında dev adımlar attılar. îlk olarak inşaat firmalarının girdiği bu pazarda bugün demir çelikten mobilyaya, gıdadan hazır giyime yüzlerce firma faaliyet gösteriyor.

Ekonomisi büyük ölçüde petrol ve doğalgaz ihracatına dayanan Cezayir, bu sayede bölgenin zengin ülkeleri arasında yer alıyor. Gayri Safi Milli Hasılası 215 milyar dolar olan ülkede kişi başı milli gelir 5 bin 500 dolar civarında.

Yıllık ihracatı 70 milyar dolar düzeyinde seyreden Cezayir, bunun yüzde 95’ten fazlasını petrol ürünlerinden elde ediyor. Ülkenin yıllık ithalatı ise 45 milyar dolar civarında. Dışarıdan makine, elektronik cihazlar, demir çelik ve plastik mamuller alıyor. Başta tahıl, süt ürünleri, yumurta ve bakliyat olmak üzere birçok gıda ürününü de ithal ediyor. Yaklaşık 38 milyon nüfusu bulunan Cezayir uzun süredir yılda ortalama 25 milyar dolar dış ticaret fazlası veren bir ülke.

2010 yılı mayıs ayında yürürlüğe konulan 3. Kalkınma Planı kapsamında 286 milyar dolarlık altyapı yatırımı yapmayı planlayan Cezayir, bunların önemli bir kısmını hayata geçirdi.

İNŞAAT PROJESİ ÇOK

Ülkedeki birçok altyapı projesinde Türk müteahhitlik firmaları önemli roller üstlendi. Dış Ekonomik ilişkiler Kurulu (DEİK) Türkiye Cezayir İş Konseyi Başkam Emre Aykar, Türk müteahhitlerin Cezayir pazarında üstlendikleri projelerin toplam tutarının 8 milyar doları geçtiğini belirtiyor. Türk müteahhitlerin özellikle demiryolu, tramvay sistemleri, baraj, karayolu, toplu konut inşaatları, çeşitli binaların restorasyonu, otel, hastane, su arıtma sistemleri, boru hatları gibi çeşitli projeleri hayata geçirdiğini söyleyen Aykar, Cezayir’in inşaat sektörüyle ilgili şu değerlendirmeyi yapıyor:

“Petrol fiyatlarında son aylarda yaşanan düşüş tüm petrol üreten ülkeleri olduğu gibi Cezayir’i de olumsuz etkiledi. Hükümet bu yüzden eğitim, sağlık, gıda ithalatı ve toplu konut inşaatları dışındaki sektörlerdeki yeni yatırımları bir süreliğine yavaşlatma kararı aldı. Buna rağmen başta başkent Cezayir olmak üzere Konstantin, Oran, Anaba, Setif gibi şehirlerde toplu konut inşaatları, şehirlerarası demiryolu projeleri, şehir içi raylı ulaştırma projeleri, baraj, otel ve çeşitli kamu binalarının inşaatları devam ediyor. Bu projelerin toplam değerinin 4 milyar dolar mertebesinde olduğu tahmin ediliyor.”

Türkiye ile Cezayir arasındaki dış ticaret hacminin son yıllarda artış gösterdiğini ifade eden Aykar, bu rakamın 4.5 milyar doları geçtiğini söylüyor. Ay-kar’m verdiği bilgilere göre, bunun 2 milyar dolarlık kısmını Türkiye’nin ihracatı, geri kalanını da ithalatı oluşturuyor. Türkiye ile Cezayir arasındaki dış ticaret 2005 yılına kadar Cezayir lehine seyrederken, daha sonrasında Türkiye lehine seyretmeye başladı. Çünkü Türkiye’nin bu ülkeye gerçekleştirdiği ihracat 2006 yılından bu yana düzenli olarak artıyor.

Türkiye’nin Cezayir’den yaptığı ithalatın neredeyse tamamını petrol ürünleri ve sıvılaştırılmış doğalgazm (LNG) oluşturduğunu da vurgulayalım. Türkiye’nin Cezayir’e ihracatında ise ilk sıralarda demir çelik ürünleri, inşaat malzemeleri, başta buzdolabı ve klima olmak üzere elektrikli cihazlar, hazır giyim, halı ve şekerli mamuller ile bisküvi gibi çeşitli gıda ürünleri geliyor.

DEMİR ÇELİK FABRİKASI KURDU

Cezayir’de yatırımı bulunan Türk şirketlerin başında Tosyalı Holding geliyor.

Bu ülkede yaklaşık 2 milyar dolara mal olacak demir çelik tesisi kurmak için kollan sıvayan firma, bu yatırımın ilk etabını 2013 yılında hayata geçirdi. Yaklaşık 500 milyon dolara mal olan ilk etap yatırımıyla bile Cezayir’in en büyük çelik üreticisi konumuna gelen firma, ikinci etap yatırımı da bugünlerde devreye almak üzere. Böylece firmanın Cezayir’deki yatırım tutarı 750 milyon dolara ulaşmış olacak.

Tosyalı Holding Yönetim Kurulu Başkam Fuat Tosyalı, 1.3 milyar dolarlık üçüncü etap yatırımın temelini de önümüzdeki günlerde atacaklarını ifade ediyor. Böylece firmanın Cezayir’de halen günlük 3 bin 500 ton olan inşaat demiri üretimi 12 bin tona çıkacak.

Cezayir pazarında yaklaşık 20 yıldır faaliyet gösterdiklerini belirten Tosyalı, Cezayir’in başta Avrupa olmak üzere daralan ihracat pazarlarına iyi bir alternatif oluşturacağı kanısında.

Tosyalı, “Türk yatırımcıların Afrika’nın barındırdığı büyük fırsatları son yıllarda daha yakın takibe aldığını gözlemliyoruz. Tabii bu fırsatları sadece ürün alışverişi olarak değil, aynı zamanda sanayi ve üretim yatırımları olarak da değerlendirmeliyiz” diyor.

Cezayir’in demir çelik sektörü açısından da iyi bir pazar olduğunu vurgulayan Tosyalı, sözlerini şöyle sürdürüyor:

“Afrika’daki fırsatlar karşısında yatırımlarımız sadece Cezayir’le sınırlı kalmayacak. Aynı bölgede farklı pazarları da araştırmaya devam ediyoruz. Bugün ülkedeki en büyük çelik üreticisiyiz. Yaptığımız üretim ülkenin talebini karşılıyor. Bugüne kadar üretimimizi hurdadan yapıyorduk. İlk kez cevherden çelik üreteceğiz. Bunu da Cezayir’de gerçekleştireceğiz.”

CEZAYİR’DEKİ ÖNCÜ TÜRK

Türkiye’den Cezayir’e üretime yönelik yatırım yapan ilk şirketlerden biri TosyalI Holding ama ticari operasyonlarının merkezini Cezayir olarak belirleyen ilk Türk işadamı ise Nihat Şahsuvaroğlu… Ford, Pegeout, Citroen, Karsan ve BMC’nin aralarında bulunduğu 11 markanın Türkiye’de bayiliğini yapan Ali ve Nihat Şahsuvaroğlu kardeşler işlerini 2000 yılında ayırdılar.

Kardeşlerden Nihat Şahsuvaroğlu o günden sonra bayiliğe nokta koyup distribütörlüğe adım attı. Çin’den Türkiye’ye ilk otomobil ihracatını gerçekleştiren Şahsuvaroğlu, önce ithalata engel konulması, ardından da 2001 krizinde kurların yükselmesi nedeniyle rotasını Cezayir’e çevirdi. Güney Koreli Ssang-Yong’un Türkiye temsilcisi olan Nihat Şahsuvaroğlu bugün Kuzey Afrika ülkelerinde beş Çin otomotiv markasının temsilcisi. Operasyonlarını Cezayir’den yürüten Nihat Şahsuvaroğlu, yılın önemli bir bölümünü Cezayir’deki evinde ve ofisinde geçiriyor. Şahsuvaroğlu, “Çin’in otomobil ihracatının yüzde 5’ini Kuzey Afrika’da biz satıyoruz. Operasyonlarımızın merkezi olarak Cezayir’i 15 yıl önce seçtik” diyor. Firmanın yıllık cirosu 750 milyon doları buluyor. “Neden Cezayir?” sorusuna Şahsuvaroğlu şöyle yanıt veriyor: “Cezayir pazarında kendi segmentimizde pazarın yüzde 50’sine sahibiz. Cezayir’in 11 ülke ile serbest ticaret anlaşması var. Bizim ayrıca Fas, Tunus, Moritanya, Mali gibi ülkelerde de yüksek miktarda satışlarımız var” diye konuşuyor. Cezayir’i Kuzey Afrika ülkelerindeki satışları için bir üs yapan Nihat Şansuvaroğlu, Türk girişimcilerine Cezayir pazarına adım atmalarını şiddetle tavsiye ediyor:

“Cezayir’in güvenlik açısından sorunu yok. Güvenlik en üst seviyede. Devlet yatırımlarında parasal bir problem yok. Türkleri çok seviyorlar. İstikrarlı bir ülke. Cezayir’e her sektörde yatırım yapılabilir. Tekstil, otomotiv yan sanayi, inşaat ve altyapıya yönelik her türlü yatırım yapılabilir. Cezayir’in petrol ve do-ğalgazı olduğu gibi yerüstü kaynakları da zengin. Ülkede 1.100 kilometre çok güzel bir sahil şeridi var. Aynı anda dört mevsim yaşanabiliyor. Turizm için de uygun bir bölge. Cezayir’de her şey profesyoneldir. Nitelikli iş gücü de bulabilirsiniz. Eğitim seviyesi yüksek. Arapça ve Fransızca ana dil. insanlar İngilizce ve İspanyolca da biliyor. Bu ülkede yatırım yapacaklara bir de tüyo vereyim. Dürüst ve doğru olmak zorundasınız. Kaliteli iş yapmak zorundasınız. Bunu yaparsanız kesinlikle risk sıfır…”

MOBİLYA TALEBİ ARTIYOR

Son dönemlerde yurtdışında en çok varlık gösteren sektörlerden biri de mobilyacılar.

Bugün Avrupa’dan Uzakdoğu’ya birçok ülkede mağazaları bulunan mobilyacılar, Cezayir pazarına da girmiş durumda. Bu ülkede Doğtaş, İstikbal ve Çilek Mobilya’nın mağazaları var. Bunun yanında çeşitli firmalar da yıllardır ihracat yapıyor.

Mobilya Dernekleri Federasyonu (MOSFED) Başkanı Ahmet Güleç, Cezayir’in uyguladığı ekonomide yeniden yapılanma ve liberalizasyon süreci çerçevesinde 2001 yılından itibaren ithalattan alınan vergilerde indirimlere gidildiğini, bunun da birçok sektörde Türk firmaları için iş olanağı doğurduğunu belirtiyor. Özellikle turizm ve konut sektörüne yapılan yatırımların mobilya sektörüne pazar yarattığını vurgulayan Güleç, şöyle devam ediyor:

“Cezayir mobilya ihtiyacının neredeyse tamamını kendisi üretiyor. Fakat üretilen mobilyalar kalite ve model olarak yeterli değil. Çok sayıda mobilya mağazası olan Cezayir’de tüketici tercihini ucuz üründen yana kullanıyor. İthal mcibilyalar ise özellikle vergilerin yüksekliği nedeniyle çok yüksek fiyatlara satılıyor. İthalat İspanya, İtalya ve Fransa’dan yapılıyor. Cezayir’in mobilya ithal ettiği ülkeler sıralamasında Türkiye yüzde 6’lık payla dördüncü sırada. Geçen yıl bu ülkeye 50 milyon dolarlık mobilya ihraç ettik. Gelişen ticari ilişkiler sayesinde bu rakamı daha da yukarılara taşımak istiyoruz. Cezayir’e en çok yatak odası, yemek odası grupları ve büro mobilyaları satıyoruz. Cezayir’de çekyat türü mobilyalara talep fazla. Üstelik bunların yerli üretimi yok.”

Güleç, Cezayir’e yapılan ihracatta en önemli sorunun ise haksız rekabet olduğunu söylüyor. Güleç, “Cezayir ile Türkiye arasında Serbest Ticaret Anlaşması yok. Bu nedenle, başta AB ülkeleri olmak üzere, daha kaliteli mal sunan rakiplerle eşit şartlara sahip değiliz. Bize yüksek gümrük vergileri uygulanıyor. Ayrıca gümrükte malların çekilmesinde tarife dışı bürokratik engellerle karşılaşıyoruz” diyor.

YATIRIMCIYA ÇOK TEŞVİK VAR

Türkiye’nin Cezayir’e ihraç ettiği ürünlerin başında inşaat malzemeleri geliyor. 2013’te bu ülkeye 383 milyon dolar olan inşaat malzemesi ihracatı geçen yıl 347 milyon dolara geriledi.

Ancak barajdan otoyola, konuttan iş merkezine birçok alt ve üst yapı projesinin devam ettiği ülkede pazar her geçen gün büyüyor.

Türkiye İnşaat Malzemesi Sanayicileri Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Fethi Hinginar, Cezayir’in her türlü inşaat malzemesini ithal ettiğini, pazarda çok sayıda firma olmasına rağmen potansiyelin yüksek olduğunu vurguluyor. Hinginar, şöyle devam ediyor:

“Özellikle ülkenin kuzeyi inşaat yatırımları açısından çok hareketli. Çinlilerin pazarda etkin ol duğunu söyleyebiliriz. Avrupalı firmalar ise ülkedeki yoğun bürokrasi nedeniyle inşaat sektörüyle pek fazla ilgilenmiyor. Cezayir’de sadece PVC ve alüminyum üretimi var ancak bu alandaki üretim de çok düşük seviyede. Türk firmaları olarak pazarda henüz etkin olduğumuzu söyleyemeyiz. Geniş potansiyeli olan ve rekabet gücümüzün yüksek olduğu bu pazara daha çok ilgi göstermemiz gerektiğine inanıyorum.”

Hinginar’ın verdiği bilgilere göre, Cezayir hükümeti ülkenin güney kesimine yatırımcı çekmek için çeşitli teşvikler sağlıyor. Hinginar, “Sahra’ya yatırım yapanlara Cezayir bankaları yüzde 70 düzeyinde hibe kredi veriyor. Bazen bu oran yüzde 80’lere kadar çıkabiliyor. Yatırım yapılacak yeri de devlet veriyor. Ayrıca, ilk beş yıl elektrik, gaz ve su ücretsiz. Üstelik yatırımı teşvik etmek için vergi de alınmıyor. Ülkenin güney bölgesindeki yatırım fırsatlarını değerlendirebiliriz” diyor.

İLGİ, UCUZ VE MODA ÜRÜNLERE

Cezayir’de organize perakende sektörü henüz gelişme yolunda. Bu yüzden perakende zincirleri bu ülkede yaygın değiller. Bunların yerine birçok ürün satan mağazalar bulunuyor. Bunun en önemli nedeni tüketici tercihlerinin fiyat odaklı olması. Marka bağımlılığının henüz oturmadığı Cezayir’de halk daha çok ucuz ancak moda ürünleri tercih ediyor. “Bu yüzden Çin menşeli ürünlerin pazarda önemli bir ağırlığı var. Diğer yandan başta Fransa olmak üzere AvrupalI firmaların da pazardaki etkisi giderek artıyor.

Hazır giyim ve ayakkabı sektöründe faaliyet gösteren Türk perakendecilerin Cezayir’de henüz mağazaları yok. Ancak bazı firmalar bayilik vererek bu pazara da adım atmış durumda. Makul fiyat ve ambalaj koşullarını sağlamak koşuluyla orta kalitedeki Türk hazır giyim ve ayakkabı ürünlerinin Cezayir pazarında rekabet şansı yüksek. Özellikle genç kesimin Batılı tarzda yaşama ve giyinmeye özen gösterdiğini vurgulayalım. Bu nedenle hazır giyim ve ayakkabı gibi sektörlerde mutlaka genç kesimin dikkate alınması gerekiyor.

“YENİ FIRSATLARI İNCELİYORUZ”

Cezayir’de üretim yapan Türk şirketlerden bir diğeri de Hayat Kimya. Hayat Kimya Genel Koordinatörü Prof. Dr. Orhan Idil, Cezayir’in başkentine 40 kilometre uzaklıkta olan Bouinan’daki tesiste 2006 yılında üretime başladıklarını belirtiyor. Bu tesiste 900 kişiye istihdam sağladıklarını söyleyen Idil, yeni enik ped kategorisinde Molfix ve Molped markalarımız, ev bakım ürünleri kategorisinde ise toz deterjan, sıvı deterjan, çamaşır suyu ve sabun ürünlerini Test markamızla Cezayir ve Kuzey Afrika bölgesinde tüketicilerle buluşturuyoruz” diyor.

Cezayir’de 200 milyon dolara yakın ciro elde ettiklerini belirten Idil, şöyle devam ediyor: “Başarımızda geniş dağıtım ağımızın rolü büyük. Molfix bebek bezi ile Cezayir pazarında kısa sürede pazar lideri konumuna geldik. Rekabetçi ürünlerimizle deterjan pazarında birçok global markayı geride bıraktık; Test markalı toz ve sıvı deterjanlarımızla pazarın öncü markalarından biri haline geldik. Deteıjanda artan üretim ihtiyacını karşılamak üzere kapasitemizi arttırıyoruz. Bu yıl sıvı deterjan üretim hattımız devreye girdi. Marka ve pazarlama yatırımlarımız da devam ediyor. Mevcut ürünlerimize ek olarak kağıt kategorisindeki yatırım fırsatlarını inceliyoruz. Papia markasını Cezayir tüketicisi ile buluşturduk. Bu sene başında ise Fami-lia’nm lansmanını yaptık.”

KONUT ÜRETECEK

Cezayir’de konut üretimine hazırlanan Kuzu Grup, 13 bin 700 konutluk projenin ihalesini’ kazandı. Kuzu Grup Yönetim Kurulu Üyesi Özen Kuzu, projenin keşif bedelinin yaklaşık 1 milyar dolar olduğunu söylüyor. Kuzu, “ilk proje Ocak 2015, diğerleri de Mart 2015’te imzalandı. 5 bin konutluk ilk projenin kabasının yüzde 10’u bitti. Diğer projelerin mobilizasyon-ları yapılıyor. Proje teslim tarihi ise Temmuz 2017. Projelerimiz Cezayir’deki TOK1 muadili olan AADL’den (fAgence nationale de l’amélioration et du développement du Logement) alındı. Cezayir’de başka projelerle ilgili gelen teklifleri de değerlendiriyoruz” diyor. Cezayir yönetiminin Türk müteahhitlere çok sıcak baktığını vurgulayan Kuzu, ülkede konut açığının çok büyük olduğunu söylüyor.

Pazarla ilgili püf noktaları

■ Cezayir, 2005 yılında Avrupa Birliği ile Serbest Ticaret Anlaşması imzaladı. Bu yüzden AB menşeli ürünler gümrük vergisi ödenmeden giriyor.

■ Dünya Ticaret Örgütü’ne üyelik için 1987 yılında başvurdu. Müzakereler devam ediyor.

■ Perakende sektöründe kayıt dışı çalışan küçük ölçekli şirket sayısı çok fazla.

■ Cezayir pazarına acente, distribütör veya ortak yatırımcı kanalıyla girmek daha uygun.

■ Kurulan bir dış ticaret şirketinin en fazla yüzde 70’i yabancı yatırımcıya ait olabiliyor. Yani şirketin en az yüzde 30’u yerli bir ortağa ait olmak zorunda.

■ Cezayir hükümeti özellikle tüketim mallarına Arapça etiket konulmasını şart koşuyor.

Para Kazandıracak İş Fikirleri