C Seviyesinde Yeni Yönetici Pozisyonu CREO

Günümüz dünyasının en değerli metası olan enerjinin şirketlere getirdiği maliyet yeni bir C seviye yönetici pozisyonu doğurdu. Enerji yöneticisi olarak tanımlanan CREO’lar, enerji kaynaklarının kullanımından doğabilecek riskleri yönetiyor…

DÜNYANIN doğal kaynakları sınırlı ve bu kaynaklara erişmek gün geçtikçe daha zor ve pahalı hale geliyor. Enerjiye talep ise her geçen gün artıyor. Bunun yanı sıra, enerji güvenliği kaygısı, değişken enerji fiyatları, büyüyen gıda savaşları ve kıt su kaynakları, şirketler için yadsınamayacak yeni riskleri ve fırsatları beraberinde getiriyor. Bu riskler, kaynak ve enerji fiyatlarındaki artış ve volatiliteden kaynaklanan zayıf finansal performanstan tutun, yine kaynak ve enerjideki güvenilir olmayan altyapının getirdiği iş kesintilerine dek çeşitleniyor. Ve tabii iş sonuçlarına büyük etki ediyor. Marka erozyonu, yasal uyum maliyetleri ve olası cezalar bu olumsuz sonuçlardan sadece birkaçı…

Eneıji ve kaynakların kullanımı söz konusu olunca, yenilenebilir eneıji de bir diğer kilit nokta. Şirketlerin kaynak kullanımı konusunda artık yenilenebilir enerjiye yatırım yapması kaçınılmaz görünüyor. Farklı pazar segmentlerinde ve çeşitli aşamalarda şirketlerin tüm bu zorluklarla başa çıkmaktan başka çaresi yok. Tüm bunlar kaynaklara yönelik yeni bir yönetim anlayışının gerekliliğini ortaya koyuyor.

YENİ BİR POZİSYON, CREO

İşte tüm bu nedenlerden ötürü son dönemde C seviyesinde yeni bir pozisyon gündemde; CREO (Chief Resource and Energy Officer). Üretim Kaynakları ve Enerji Yöneticisi olarak Türkçeleştirebileceğimiz bu yeni unvan, şirketlerde stratejik ve operasyonel olarak enerji, su ve diğer kritik kaynaklarla ilgilenen üst düzey yöneticileri tarif etmek için geliştirildi. Biraz daha açmak gerekirse, CREO’lar şirketlerin enerji kaynaklarının kullanılmasını ve kullanımda şirketlere avantajlar sağlamaya yönelik iş süreçlerinden sorumlular.

CREO’ların iş süreçlerinde oynadığını rolü açıklayan Grant Thorton Türkiye işletme Risk Yönetimi Hizmetleri Ortağı Sezer Bozkuş Kahyaoğlu, “Dünya ekonomisinde gelecekte maliyetlerin kontrolü ve firmaların ölçek büyüklüğüne bağlı olarak oluşacak en önemli avantaj, enerji maliyetlerinin yönetiminde ortaya çıkacak pozitif içsel ve dışsal ekonomiler olacak. Bu aracın kullanılması için yapılacak yatırımlar şirketler için önemli bir gelir kaynağı sağlayacak. Yeni teknolojiler, şirket düzeyinde üretilebilecek elektrik enerjisinin piyasaya satılmasına imkan veriyor, işte şirketlerin enerji kaynaklarının kullanılmasını ve kullanımda şirketlere avantajlar sağlamaya yönelik iş süreçlerinden sorumlu olan CREO’lar bu noktada devreaoğ’u ye girecek” diyor.

GELECEKTE İHTİYAÇ ARTACAK

Enerji talebi ve gereksinimi olduğu sürece bu insan kaynağına talep olacak. Ancak özellikle yenilenebilir enerjiye bağlılığın artacağı yakın gelecekte, sektördeki riskleri yönetecek ve buna göre aksiyon alacak olan bu yeni pozisyona ihtiyaç daha da artacak. Ernst&Young Türkiye Enerji Piyasaları Danışmanlık Hizmetleri Lideri Bülent Ozan, “Şirketler her geçen gün daha zor erişilebilen enerji ve doğal kaynakların yarattığı risklere ve zorluklara kendi imkanlarıyla göğüs geriyor. Kaynakların volatilitesinin yaratacağı risklerin arttığını gören şirket liderlerinin ‘Bu sorunları nasıl önceliklendire-lim?’ diye sormak yerine, ‘Bu çabayı kim, nasıl yönetecek? Ne zaman başlamalıyız?’ sorularını sormaları gerekiyor” diyor ve ekliyor: “Bu bilinçlenme CREO rolüne olan ihtiyacın her geçen gün daha da artacağını gösteriyor.”

Palmet Enerji Grup Mali işler Koordinatörü Haşan Kaya ise, günümüzde tüm işletmelerin değişen piyasa koşulları altında çok çeşitli konularda risk altında olduğunu hatırlatarak şunları söylüyor: “Özellikle dışa bağımlılığı yüksek segmentte olan enerji üretim ve ticaret sektörü, kur ve emtia fiyat endekslerine son derece hassaslar. Genel olarak piyasa yıllık sözleşmelerle ticaret yapabiliyor. Buna bağlı olarak uzun vadeli planlama ve tedbirlerin devamlılığı zorlaşıyor. Bu yüzden CREO’lann önemi bu noktada ortaya çıkıyor.”

MESELE MALİYET YÖNETİMİ

CREO rolünün oluşmasındaki bir diğer önemli sebep ise, yeni teknolojilerin şirket düzeyinde enerji üretimini kolaylaştırması ve bunun şirketler için avantaj yaratması. Bazı şirketlerin kendi faaliyetlerini sürdürürken kendi enerjisini sağlamaya dönük yatırımları, bu şirketlerin bir enerji üreticisi olarak faaliyet göstermesine yol açabiliyor. Bundan dolayı, şirketlerin enerji maliyetlerinin yönetilmesi ve şirketlerin elde edecekleri yeni gelirlerden dolayı, bu yöneticiler büyük önem kazanıyor.

CREO’larm sorumlulukları ise bir hayli fazla. Üst yönetimi bilgilendiren, yönlendiren, bilgileri toplayan ve analiz eden, enerji konusunda kararlar verilmesini sağlayan CREO’lar, enerji tasarrufu hakkında bizzat kararlar verip kurum ve kuruluşların yönetiminde aktif rol oynuyorlar. “’En ucuz enerji tasarruf edilen enerjidir’ anlayışı ile yola çıktığımızda, enerjinin verimli kullanımının ötesinde enerji tasarrufu konusunda da yapılması gerekenler var ve bunlar CREO’ların sorumluluğunda” diyen Uluslararası Güneş Enerjisi Topluluğu Türkiye Bölümü (GÜNDER) Genel Sekreteri Faruk Telemcioğlu, gelecekte bu mesleğin yükseleceğini söylüyor.

ENERJİ SEKTÖRÜ ÖNCELİKLİ

Peki CREO’lara en çok hangi sektörlerde ihtiyaç artacak? Kaynak ve enerji yoğun ulaşım ve enerji sektörü, risk yönetimine ilk ihtiyaç duyanlardan. Bülent Ozan bu noktada şunları söylüyor: Madencilik ve ulaşım gibi eneıji yoğun endüstriler bu riskleri fark edip mücadele etmek konusunda başı çekiyor. Ama diğer bazı şirketler enerji tüketimlerinin yoğun olmaması ya da tedarik zinciri veya müşteri tabanından sinyallerin geç gelmesi nedeniyle bu riskleri fark edip harekete geçmek konusunda daha yavaş davranıyorlar. Özellikle tüketim ürünleri şirketleri ve bir dizi üretim şirketi için bu riskler halen gizli kalmaya devam ediyor ve takip edilmiyor. Enerji kesintileri, enerji tedarik zincirinde aksamalar, su kaynaklarına erişim zorluğu, kuraklık gibi risklere maruz kalan firmalar bu ihtiyacı en çabuk fark edenler oluyor.” Ancak uzmanlar bu konumu herhangi bir sektörle sınırlandırılmasmm doğru olmayacağı görüşünde.GÜNDER Genel Sekreteri Faruk Telemcioğlu, tüm sektörlerde ve tüm işletmelerde bu role ihtiya-cm olduğunu, özellikle de büyük işletmelerde bunun çok önemli olduğunu söylü-ğ yor. Telemcioğlu’na göre, enerji tüketimi olan tüm kurum ve kuruluşlarda bu rolü üstlenecek yöneticilerin olması ayrıca bu yöneticiye sadece yardımcı olacak bir birimin kurulması gerekiyor.

DÜNYADA 60 CREO VAR

“Tüm enerji yatırımı olan şirketlerde bu yöneticilerin başında bulunduğu bölümlerin yapılandırılması gerekiyor” diyen Grant Thorton Türkiye işletme Risk Yönetimi Hizmetleri Ortağı Sezer Bozkuş Kahyaoğlu ise genel olarak enerji üreticisi veya sisteme enerji satan şirketlerde bu yöneticilerin bulunduğu birimlerin kurulması gerektiğine işaret ediyor. Şimdilik maliyetler nedeniyle Türkiye’de CREO sadece ideal bir rol olarak karşımıza çıkıyor. Kahyaoğlu’nun verdiği bilgilere göre, Türkiye’de yabancı ortağı olan şirketler bu konuda pozisyon yarat-maktansa ilgili uzmanlardan danışmanlık almayı tercih ediyor. Bu şirketler yetişmiş kaynak olmadığı için dışarıdan bu pozisyona denk gelen danışmanlık aldıklarını veya yabancı ortaklarından destek alıyor. Ancak, bu şirketler orta vadede bu pozisyonu dolduracak kurum içi insan kaynağı gerekliliğinin de farkında.

CREO dünyada da yeni bir yönetici türü. Ernst&Young Türkiye’den Bülent Ozan 225 milyon üyesi olan Linkedln’de sadece 60’a yakın CREO unvanının listelendiği bilgisini veriyor ve şunları söylüyor: “Bu unvanların çoğunun da enerji ve doğal kaynaklar yerine insan kaynaklarına ilişkin olması da ayrı bir boyutu sergiliyor. Büyük işletmelerde bile CREO sorumluluklarının ilk başta birden fazla üst yönetim rolü tarafından üstlenildiğini görüyoruz. Bunlar operasyonlardan sorumlu yönetici, mali işlerden sorumlu yönetici, sürdürülebilirlikten sorumlu yönetici ve tedarik zincirinden sorumlu yönetici sayılabilir.”

ENERJİ MÜHENDİSLERİ İÇİN İDEAL

Hemen hatırlatalım, yeni şekillenen bu pozisyona gereken yöneticileri yeni önem kazanmaya başlayan enerji mühendisliği gibi bölümler yetiştirecek. Ayrıca matematik, fizik, kimya, elektronik, elektrik ve bilgisayar mühendisliği bölümlerinden mezunlar da MBA gibi ilave eğitimlerle bu yönetim kademesinin en önemli adayları olacak. Ayrıca Palmet Enerji Grup Mali işler Direktörü Haşan Kaya, mühendisilik eğitiminin yanrsrra risk yönetimi için belli bir eğitimi adreslemektense temel olarak finansal analiz yapabilecek bir altyapının gerekliliğine işaret ediyor.

CREO’da aranan özellikler

■ Vizyon sahibi, sadece tasarruf ve verimlilik odaklı değil, yeni fırsatlardan da yararlanabilmeyi bilen

■ Bilgileri kavrama ve yorumlama yetkinliğine sahip

■ Enerji piyasaları ve opsiyonları hakkında bilgi sahibi

■ Proje geliştirme konusunda tecrübeli

■ Yenilikçi iş süreçleri ve yaklaşımları konusunda yetenekli

■ Gelişmekte olan kaynaklar ve enerji teknolojileriyle ilgili.

Faruk TELEMCİOĞLU / Uluslararası Güneş Enerjisi Topluluğu Türkiye Bölümü [GÜNDER) Genel Sekreteri
Şirketler CREO atamak zorunda

5627 sayılı Eneıji Verimliliği Kanunu ve 25 Ekim 2008 tarih ve 27035 sayılı Enerji Kaynaklarının ve Enerjinin Kullanımında Verimliliğin Artırılmasına Dair Yönetmelik gereğince bazı kuruluşlar için enerji yöneticisi görevlendirilmesi zorunlu hâle geldi. Bu yönetmelik çerçevesinde sanayi tesislerinde…

■ Yıllık enerji tüketimi 1.000 Ton Eşdeğer Petrol (TEP) ve üzeri olan işletmelerde, enerji yöneticisi atamak,

■ 50 bin TEP ve üzeri olan işletmelerde, enerji yöneticisinin sorumluluğunda enerji yönetim birimi oluşturmak, konut dışı binalarda…

■ Toplam inşaat alanı en az 20 bin metrekare veya yıllık enerji tüketimi 500 TEP olan ticari binalarda enerji yöneticisi atamak,

■ Toplam inşaat alanı en az 10 bin metrekare veya yıllık toplam eneıji tüketimi 250 TEP ve üzeri olan kamu binalarında eneıji yöneticisi atamak,

■ Organize sanayi bölgelerinde (OSB) bulunan ve yıllık enerji tüketimi 1.000 TEP’in altında olan işletmelere hizmet vermek üzere OSB’lerde enerji yönetim birimi oluşturmak,

■ 100 MW ve üzerinde kurulu güce sahip elektrik üretim santralleri enerji yöneticisi atamak zorunludur.

Ezgi Güler