Başarısız Girişimcilik Örnekleri
Türkiye’den örneklerle bugün başarıya ulaşmış girişimcilerin daha önceki başarısızlık deneyimlerini ve yatırımcıların başarısız olan yatırımlarını araştırdık.
Başarısız Olmuş Girişimcilerin Yatırımları
Bir probleme çözüm bulamayan girişim başarısız oluyor
Aslında başarısızlık işin doğasında var. O yüzden yeni girişimlerin neredeyse yüzde 90’ı başarısız oluyor. Ancak bu başarısızlık, bir sonraki girişim için son derece “öğretici” bir deneyim yaratıyor. Tıpkı Reklamyorumla.com, incir.com, T-Dispatch, Youlike, fotograf.com gibi girişimlerinin başarısızlık hikayesinin girişimci ve yatırımcıların yaptığı gibi…
Başarısızlıklarımdan, kaç kez başarısız olduğunuzun önemli olmadığını öğrendim. Birçok kez aptallık yaptım, ancak hepsinden bir ders çıkardım.” Amerikalı dolar milyarderi iş insanı ve NBA takımlarından Dallas Mavericks’in sahibi Mark Cuban, başarısızlıklarının onu nasıl başarıya götürdüğünü böyle anlatıyor. Richard Branson, Elon Musk, Reid Hoffman gibi girişimcilik dünyası otoritelerinin hepsi, bu yola ilk girdiklerinde benzer deneyimleri yaşadı. Onların anlattıkları bu deneyimler gösteriyor İd başarısızlıklarda çok temel bazı nedenler var. Örneğin hem dünyada hem Türkiye’de bir girişimin başarısız olmasının en önemli sebebi, ekip oluyor. Tam da bu yüzden yatırımcılar, fikirden önce takıma bakıyor. Bunun dışında finansmana erişememe, pazara uyum sağlayamama, işe kendini tamamen vermeme gibi pek çok etken, girişimcileri faaliyetlerini sonlandırmaya götürüyor.
Biz de Türkiye’den örneklerle bugün başarıya ulaşmış girişimcilerin daha önceki başarısızlık deneyimlerini ve yatırımcıların başarısız olan yatırımlarını araştırdık.
EN ÖNEMLİSİ EKİP
Girişimlerin başarısız olması, aslında yatırımcılar için çok şaşırtıcı değil. Dünyadaki örnekleri de çok yakından takip eden yatırımcılar, start up dünyasındaki başarısızlıkları doğal karşılıyor. Ancak yine de edindikleri yatırım tecrübelerini de göz ardı etmiyorlar. Örneğin Inveon Kurucu Ortağı Yomi Kastro, kendi yatırım yaptığı ama başarılı olamamış girişimlerde gözlemlediği 2 sebebin öne çıktığını belirtiyor ve bunları şöyle açıklıyor:
“İlki, kurucular arasındaki uyum problemleri, İkincisi de ürünün pazar eşleşmesini birçok denemeye rağmen bir türlü bulamaması. Biz de bu deneyimlerimize göre erken aşamada bir girişime yatırım yapmadan önce kurucuların kendi arasında ve ekibiyle ilişki yönetme kabiliyetini olabildiğince test etmeye çalışıyoruz.”
Doğru ekibi kuramamanın zorluğunu yaşamış isimlerden biri Ototrink’iıı kurucusu ve CEO’su Bartu Baran. Daha önce kurduğu reklamyorumla.com adlı girişiminde doğru ekibi kuramamanın en önemli sorun olduğunu ifade eden Baran, detayları şöyle paylaşıyor:
“Yıllar önce Renault’da çalışırken reklamyorumla. com adında bir girişimim oldu. Fakat başarılı olmadı. Bunun sebebi, zamanımızın yüzde 100 unü bu işe ayırmamamız ve iyi bir ekip kuramamamızdı. Öyle ki proje fikir aşamasında kaldı, biraz ölü doğan çocuk oldu. Girişimin başarılı olması için farklı bir fikirden ziyade işe yarar bir fikir bulmak önemli. Girişim, kimsenin bir problemine çözüm bulamıyorsa başarısız oluyor. Bunun dışında bir işi ayağa kaldıran ekiptir. En başta Ninjalardan kurulu bir ekibiniz olmalı.”
NAKİT DEVAMLILIĞI KRİTÎK
Finansal becerilerin yeterince gelişmemiş olması nedeniyle paranın yönetilememesi, yatırımın zamanında kapatılamaması, alman yatırımın çok hızlı yakılması nedeniyle devam edememe gibi sorunlar da girişimlerin başarısızlık nedenleri arasında gösteriliyor. İstanbul Startup Angels Kurucu Ortağı Gülsüm Çıracı, “Girişimcilerin, özellikle gelir elde etmedikleri dönemde sermayelerinin sonu olduğunu akıllarından çıkarmamaları gerekli” diyor.
Örneğin 2015 yılında Haşan Aslanoba ve Kaan Karamancı’dan 3 milyon dolar tutarında yatırım alarak değerlemesi 57 milyon dolara çıkan incir.com, o dönemde en parlak girişimler arasında gösteriliyordu. Ancak 2016’nm erken dönemlerinden itibaren büyümesi yavaşladı ve operasyonlarını sürdürmek için yatırım arayışına girdi. Temmuz ayında bir görüşmesi olacakken 15 Temmuzla birlikte bu yatırım rafa kalktı. Başarılı bir girişim olmasına rağmen faaliyetlerini durdurma kararı alan incir.com, operasyonel harcamalar nedeniyle nakit devamlılığının önemini gösteren örneklerden biri oldu. Finansmana ulaşamama ya da alman yatırımı iyi değerlendirememenin girişimlerin kapanmasında kritik önem taşıdığım belirten Arya Kadın Platformu Kurucusu Ahu S er ter de yatırım yaptığı Alman girişim T-Dispatch’ın batma nedenini, “paralarının bitmesi” olarak açıklıyor.
PAZAR UYUMSUZLUĞU
Start up’ların kapanma nedenlerinden bir diğeri de ürün-pazar uyumsuzluğu, sektörün iyi araştırılmamış olması. Şirket Ortağım Kurucusu Mehmet Buldurgan, melek yatırımcıların bu süreçte yaptığı hatalarından bazılarının, “Yatırım yapacağı sektörün ölçeğinin iyi araştırılmaması ve gereken teknik durum tespitinin yapılmaması” olduğunu söylüyor.
Bu duruma örnek olarak BUBA Direktörü Cem Ener’in yaşadığı bir tecrübe var. Bir fiyat karşılaştırma motoruna yatırım yapan Ener’in bu yatırımı, 15 ay sonunda hayata geçmeden kapandı. Bunun nedenini ise şöyle anlatıyor: “Girişimci ekip yanlış bir teknik değerlendirmeyle yola çıkarak çok zor bir probleme kısa sürede küçük bir ekiple çözüm getirebileceklerini düşündü. Fakat sonunda altından kalkamadılar. Bu tecrübeden, yatırım öncesi değerlendirme sürecinde, teknik fizibilite konusunda dışarıdan bağımsız bir kişiden rapor almanın ne kadar önemli olduğunu anladım.” Revo Capital’in yönetici ortağı Cenk Bayrakdar da yaşadığı deneyimi şöyle anlatıyor:
“Başarısız olan bir girişimimiz, ürünle birlikte sunulan hizmetin ortaya çıkardığı operasyonel hizmet ihtiyacını elindeki iş gücü kaynağıyla etkin şekilde sunamadı. Bu süreçte müşterinin ‘değer’ algısı yeterince sağlam oluşturulamadığı için start up, inovasyon olarak büyük rakiplerinin çok önünde olmasına rağmen büyük fiyat promosyonları karşısında tutunamadı. Biz bugün yaptığımız yatırımlarda, ürün pazar eşleşmesini yapmış, iş modelinin tüm girdi ve çıktılarını tanımlamış şirketlere yatırım yapmayı tercih ediyoruz.”
DEĞİŞEN KULLANICI ALIŞKANLIĞI
Sürdürülebilir olmayan iş modelleri de start up’ların sonunu getiriyor. Bu nedenle kapanan girişimlere bir örnek de Youlike.com. Girişimci kimliğinin yanı sıra Keiretsu Forum Türkiye’nin de yönetim kurulu başkanlığını yürüten Aydonat Atasever, en son başarısız olan girişimi Youlike hakkında şunları söylüyor:
“Girişimin başarısız olmasının sebebi, değişen kullanıcı alışkanlıklarına hitap etmemesi oldu. Youlike.com, ortak hobileri çevresinde birbirleriyle sosyal olarak arkadaş olmak isteyecek ve hobilerini birlikte gerçekleştirme şansı bulacak insanları bir araya getiren bir platformdu. Kullanıcıların artık mobilden hayatlarını yönetmeyi istemeleri, ayrıca istedikleri şeye en kısa sürede erişebilmeyi arzulamaları, girişimin başarısızlığının nedeniydi.”
Çiçeksepeti.com’un kurucusu Emre Aydının da ilk girişimi ‘ fotograf.com başarısız oldu. Fotoğraf.com, kullanıcıların internet üzerinden istediği fotoğrafı kupa, yastık, tişört, yapboz, mousepad, takvam gibi çeşitli objeler üzerinde yaşatabileceği bir baskı sitesiydi. Ancak dijital depolama araçlarının ucuzlaması ve yaygınlaşmasıyla birlikte hedef kitlenin baskı ihtiyacının azaldığını söyleyen Aydın, “Bu sebeple birkaç yıl başarıyla devam ettirdiğimiz projemizi, uzun vadede başarılı bir model olmayacağını düşünerek sonlandırdık” diyor.
NASIL DERSLER ÇIKARDILAR?
Başarısızlık, yok oluş anlamına gelmiyor. Girişimci ruh, batan girişimlerinden aldığı derslerle daha güçlü işlerin peşinden koşuyor. Örneğin garajsepeti.com Kurucusu Mehmet Çelikkol, pek çok girişimci gibi başarısızlık tecrübesine sahip bir girişimci. Harcamalarım adlı girişiminin başarısız olma nedenlerini şu şekilde özetliyor:
“Harcamalarım, çok hızlı bir büyüme gösterdi. Uygulama fınans kategorisinde AppStore’da 2-3 ay birinci sırada kaldı. Yurt dışında da Just Save ismiyle yayınlamıştık. Türkiye’den iki banka bizi satın almak istedi. Ancak bu girişimi kapattık, çünkü kurumsal hayata devam ederken devam ettirmeye çalıştık. Dışarıdan yazılımcı kullandık, bu da büyük hata oldu, mağdur olduk. Net olarak anladım ki doğru fikir ve strateji ilgi görebilir ama doğru uygulama her şey demek.
Bir planı kusursuz uygulamak için işin başında olmak lazım. Diğer çıkarımım da teknoloji işi yapıyorsan kesinlilde dış kaynakla değil, kendi bünyende teknolojiyi geliştirmen gerekiyor.”
Sadece girişimciler değil, yatırımcılar da yatırım yaptıkları başarısız girişimlerden dersler çıkarıyor. Örneğin Earlybird Venture Capital Ortağı Cem Sertoğlu, portföy şirketlerinden Tjob’un başarısız olmasından çıkardıkları dersle ilgili, “Doğu Avrupa ülkelerinden Batı’ya nitelikli mavi yaka iş gücü bulunmasına yardımcı olan şirket, Batı Avrupa’da göçmen çalışanlara olan talebin azalmasıyla pazarda kendine yer bulamadı. Bu tecrübeden çıkardığımız ders, portföy şirketlerimizin politik ve makroekonomik dalgalardan etkilenebileceği oldu” diyor.
TUMAY ASENA NOKTA CEO’SU
“DEĞİŞİMİ GEÇ GÖRDÜK”
“EMEKLİ ETTİK”
Fotokritik.com, Nokta Medya’nın Türkiye pazarında faaliyet göstermek amacıyla 2006 yılında satın aldığı ilk ürün. 11 yıl boyunca 100 binlerce kayıtlı kullanıcı ve milyonun üzerinde fotoğrafa ev sahipliği yaptı.
2017 yılına geldiğimizde büyük ölçüde sosyal medyaya kayan fotoğraf paylaşma alışkanlığı, Fotokritik.com’u emekli etme kararını getirdi.
NE ÖĞRETTİ?
Fotokritik, tutkulu bir kullanıcı kitlesiyle bir işi büyütmenin zevkli ve zor yanlarını bize öğretti. Değişime dirençli bir kemik kullanıcı grubuyla çalıştık. Bu, değişen kullanıcı alışkanlıklarını ve cihaz tercihlerini görmemizi geciktirdi. Dikey internet ürünlerinde statik bakış açısının ürünün sonunu hazırladığını, sürekli ileriye dönük düşünmenin ve bu yönde kararlı aksiyon almanın işimizin doğası olduğunu bir kez daha kanıtladı.
4 GİRİŞİM NEDEN KAPANDI?
KRİPTO PARA GİRİŞİMLERİ
1 Mart ta halka açılan yerli bitcoin NexPara, piyasadan çekildi; topladığı 3 milyonu da iade etti. Sebebiyse yaptıkları işin Türkiye Cumhuriyeti kanunları kapsamında imkansız oluşu. Yine bir kripto para girişimi olan ve iş insanı Alphan Manas’ın projesi TCC’ye, Koç ile Sabancı Holding destek verdi, ancak proje kapandı.
“HEPİMİZİ ŞAŞIRTTI”
Toplamda 6 milyon dolardan fazla yatırım alan buldumbuldum.com, 2017’de 4’üncü tur çekirdek yatırım almıştı. Ancak geçen aylarda batan girişim, hepimizi çok şaşırttı. Konuyla ilgili birçok söylenti var ama özetle yetersiz finansal kaynak ve takımın uyumsuzluğu şirketin sonunu getirmiş durumda.
PAZARA UYMADI
Borusan Lojistik’in kurumsal inovatif yatırımlarından Bukoli de 3 yıllık operasyonun sonunda pazarın durumunun tam olarak anlaşılamaması yüzünden kapanmak zorunda kaldı. Start up başka bir dünya, kuralı yok ve gelişime yeniliğe hep açık. Maalesef kurumlar buna adapte olamayabiliyor ve kendilerini aşınca operasyonu durduruyorlar.
Nil Dumansıoğlu
