REEL kesimin “güven” artışı sürüyor
REEL kesimin “güven” artışı sürüyor. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından açıklanan Reel Kesim Güven Endeksi 2021 Mart’ta, bir önceki aya göre 1.5 puan artarak 110.8’e yükseldi. Son dört aydır yükseliş trendini sürdüren, endeks, bu düzeyi ile Nisan 2018’den (111.2) bu yana en yüksek seviyeyi gördü. Mevsimsellikten arındırılmış reel kesim güven endeksi ise bir önceki aya göre 1.5 puan artarak 110.2 oldu. Gelecek üç aya yönelik değerlendirmelerde, üretim hacminde, ihracat sipariş miktarında ve iç piyasa sipariş miktarında bir önceki ayda artış bekleyenler lehine olan seyrin güçlendiği görüldü. Reel kesim güven endeksinin 100’ün üzerinde olması, reel kesim temsilcilerin ekonomik faaliyetlere ilişkin istikrarlı görünüme yönelik değerlendirmelerine işaret ediyor. TOBB ETÜ öğretim Üyesi Dr. Cahit Sönmez, reel kesimin geçtiğimiz üç ayda faaliyet performanslarının potansiyel büyüme hızım destekleyecek seviyelerde olduğunu vurgulayarak, “Gelecek üç aylık beklentiler de olumlu. Geçen hafta bir türbülans oldu. Piyasaların dengelenmesini beklemeliyiz; gelecek yorumlarının o zaman sağlıklı olacağını düşünüyorum” dedi.
KAPASİTE KULLANIM ORANI YÜZDE 74.7
İmalat sanayi kapasite kullanım oranı (KKO) Mart’ta bir önceki aya göre 0.2 puan azalarak yüzde 74.7 seviyesinde gerçekleşti. TCMB verilerine göre, imalat sanayi kapasite kullanım oranı Ocak’ta yüzde 75.4, Şubat’ta yüzde 74.9 olmuştu. Mart’ta bir önceki aya göre KKO ara mallarında 0.2 puan artışla yüzde 78.3, yatırım mallarında 1.1 puan artışla yüzde 75.7 olması, imalat sanayinde çarkların dönmeye devam edeceği sinyali olarak değerlendirildi. Mevsimsel etkilerden arındırılmış kapasite kullanım oranı ise bir önceki aya göre 0.1 puan artarak yüzde 75.6 oldu.
TCMB geçen hafta Şubat ayı uluslararası rezervler ve döviz likiditesi gelişmelerini de açıkladı. Buna göre resmi rezerv varlıkları, Şubat’ta bir önceki aya göre yüzde 0.4 azalarak 95.3 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti. Döviz varlıkları yüzde 2.1 artarak 53 milyar dolar, altın cinsinden rezerv varlıkları yüzde 3.4 azalarak 40.7 milyar dolar oldu. Vadesine bir yıl veya daha az kalmış merkezi yönetim ve TCMB’nin önceden belirlenmiş döviz çıkışları bir önceki aya göre yüzde 8.3 artışla 30.6 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti.
Kırıkkale Üniversitesi öğretim Üyesi Prof. Dr. Harun öztürkler, Şubat’ta bir önceki aya göre altın cinsinden rezerv varlıklarının azalmasına rağmen, döviz varlıklarının artmasını, TCMB’nin Şubat’ta döviz rezervlerini artırarak, döviz rezervi kaynaklı kırılganlığı azaltma girişimi olarak değerlendirdi. Öztürkler, “TCMB başkan değişikliği ve 30 Haziran’a kadar Fiyat İstikrarı Komitesi ile Finansal İstikrar ve Kalkınma Komitesi’nin kurulacak olması, TCMB yasasında değişikliği gündeme getirebilir. TCMB’nin döviz rezervleri ile ilgili yeni politikasını görebilmek için PPK’nın Nisan toplantısını beklemeliyiz” dedi.
“TALEP ARTIŞINA İŞARET”
Güven endeksi hizmet ve perakende ticaret sektörlerinde yükselirken, inşaat sektöründe geriledi. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜIK) verilerine göre Mevsim Etkilerinden Arındırılmış Güven Endeksi Mart’ta bir önceki aya göre hizmet sektöründe yüzde 5.1 artışla 105.5 değerini aldı. Bir önceki aya göre son üç aylık dönemde hizmetlere olan talep alt endeksi yüzde 3.9 artarak 101.8 değerini alırken, gelecek üç aylık dönemde hizmetlere olan talep beklentisi alt endeksi ise yüzde 10.1 artarak 111.7 oldu. Sektö-rel güven endeksinin 100’den büyük olması sektörün mevcut ve gelecek döneme ilişkin iyimserliğini, 100’den küçük olması ise kötümserliğini gösteriyor. Kırıkkale Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Harun öztürkler, ekonomik toparlanma için pandeminin en çok hasar verdiği hizmetler sektörünün toparlanmasının zorunlu olduğuna dikkat çekerek, endekte yaşanan değişimlerin olumlu değerlendirilmesi gerektiğini kaydetti.
TÜÎK verilerine göre Mart’ta bir önceki aya göre Perakende Ticaret Sektörü Güven Endeksi 0.2 puan artışla 109.2 oldu. Bir önceki aya göre gelecek üç aylık dönemde iş hacmi satışlar beklentisi alt endeksi ise yüzde 3.8 artarak 116.2 değerini aldı. Prof, öztürkler, perakende ticaret sektörü endeksinde yaşanan bu değişimlerin, nihai ürünlere yönelik cari ve yakın gelecekte talebin arttığının işareti olarak okunabileceğini dile getirdi.
“EN UMUTLUSU HİZMET KESİMİ”
Mart’ta bir önceki aya göre inşaat sektöründe güven endeksi yüzde 4 azalışla 79.8 değerini aldı, inşaat sektöründe bir önceki aya göre, alman kayıtlı siparişlerin mevcut düzeyi alt endeksi yüzde 0.8 azalarak 76.3 oldu. Gelecek üç aylık dönemde toplam çalışan sayısı beklentisi alt endeksi ise yüzde 6.8 azalarak 83.2 değerini aldı. Prof, öztürkler, “İnşaat sektöründe, özellikle gelecek üç ayda toplam çalışan sayısı beklentisi endeksindeki düşüş daralmanın sürdüğünü gösteriyor. Bu yaz ayları için özellikle düşük nitelikli işgücü istihdamında sorun yaşanacağını gösteriyor. Bunda geçen yıl ikinci yarıda sektöre yönelik kredilerin yarattığı doymuşluk önemli etken. Pandeminin azalması ve kentsel dönüşüm projelerine dönülmesi toparlanmaya yardımcı olabilir” dedi.
Sektörler arasında en umutlu olanın hizmet kesimi olduğunu vurgulayan Dr. Cahit Sönmez ise “özellikle önümüzdeki üç ayda yoğun talep bekliyorlar. En karamsar olan ise inşaat sektörü. Kredi maliyetleri artmış durumda” ifadelerini kullandı.
Bu arada TÜIK ile TCMB işbirliği ile yürütülen tüketici eğilim anketi sonuçlarından hesaplanan mevsim etkilerinden arındırılmış tüketici güven endeksi, Mart’ta bir önceki aya göre yüzde 2.5 artışla 86.7 düzeyinde gerçekleşti. Endeks bu düzeyi ile Ağustos 2020’den bu yana en yüksek seviyeyi gördü.
Bayrak değişimi
Kamu bankalarının olağan genel kurulları gerçekleştirildi. 15 Temmuz 2021’den beri Ziraat Bankası Genel Müdürlüğü görevini yürüten Hüseyin Aydın, 26 Mart’ta gerçekleştirilen Olağan Genel Kurul toplantısı sonrası görevini Alpaslan Çakar’a devretti. Çakar, Ziraat Bankası’nın Perakende Bankacılık Genel Müdür Yardımcılığı görevini yürütüyordu. Ziraat Bankası yönetimine Nihat Ömeroğlu’nun yerine Fazlı Kılıç, Yusuf Bilmez’in yerine Burhanettin Tanyeri, Hüseyin Aydın’ın yerine Alpaslan Çakar getirildi. Türkiye Bankalar Birliği’nden (TBB) yapılan açıklamada, Hüseyin Aydın’ın Ziraat Bankası Genel Müdürlüğü görevini devrettiğinden TBB Yönetim Kurulu Başkanlığı görevini de tamamladığını duyuruldu. Vakıfbank’ın 67. Olağan Genel Kurul toplantısı sonunda oluşan yönetim kurulunda ise Abdi Serdar Üstünsalih’in Haziran 2019’dan bu yana sürdürdüğü Genel Müdürlük görevine devam etmesine karar verildi. Vakıfbank yönetim kuruluna Hamza Yerlikaya’nın yerine Mustafa Saydam getirilirken, Abdülkadir Aksu’nun yönetim kurulu üyeliği görevine bağımsız üye olarak devam etmesi karara bağlandı. Halk Bankası Genel Müdürü Osman Arslan yerini korurken, Kerem Alkin yerine yönetim kuruluna Şeref Aksaç girdi.
Dr. Cahit SÖNMEZ/TOBB ETÜ Öğretim Üyesi
“İhracat ivmelenecek”
Kapasite kullanım oranı yüzde 74‘ün üzerindeki değerini koruyor. Mevsimsel etkilerden arındırılmış kapasite kullanım oranında hafif bir yükseliş söz konusu. Aylık değerlerden oluşan grafikte ‘V’ şeklinde bir toparlanmayı net görebiliyoruz. Ara malları ve yatırım mallarında kapasite kullanım oranları yükselmiş. Reel kesim güven endeksi de ‘V’ şekilde toparlanmayı teyit ediyor. Endeksin 100 seviyesinin üzerinde seyretmesi üretim yapan kesimin ekonomiye güvenmeye devam ettiğini gösteriyor. İç piyasa talebinin yataylaşması bekliyorduk. Kredi büyümesinin birikimli etkisinin zayıflayacağını öngörebiliyorduk. Büyümede iç talebin yanı sıra dış talebin de, ihracatın da devreye girmesi gerekiyor. Son verilere göre ihracatın ivmeleneceğini söyleyebiliriz.
Prof. Dr. Harun ÖZTÜRKLER / Kırıkkale Üniversitesi Öğretim Üyesi
“Ekonomik toparlanmaya inanç yükseliyor”
Hem iç talep koşulları hem de Türk imalat sanayinin ihracat yönelik yapısı, sektörde kapasite kullanım oranlarının artmasının hem bizde hem de ticaret ortaklarımızda pandemi sürecinin büyük ölçüde geride kalmasına bağlı olduğuna işaret ediyor. Reel sektör güven endeksinin yüzde 1.5 artarak 110.8 değer alması sektörde arz yanında ekonomik toparlanmaya yönelik inancın daha güçlü olduğunu gösteriyor. Gelecek üç aydaki üretim hacmi ve ihracat sipariş miktarı ve sabit sermaye yatırım harcamasına ilişkin beklenti bu değerlendirmeyi doğruluyor.
Doç. Dr. Bilge AFŞAR / KTO Karatay Üniversitesi İİBF Öğretim Üyesi
“Büyüme rakamlarına pozitif yansıyacak”
KKO verileri üretim ve sanayi tarafında beklenen atılımın ve pandemiden çıkışın henüz istenen seviyede olmadığını gösteriyor. Tüketicilerin ülke ekonomisine dair güven ve eğilimleri daha iyi durumda.
Reel kesim güven endeksinde gelecek üç aydaki ihracat sipariş miktarı ve gelecek üç aydaki üretim hacmi endeksi yukarı yönlü etkiledi. Bu beklenti olumludur, büyüme rakamlarına pozitif yansıyacak. Yılın ilk çeyreği itibarıyla sanayiye yönelim bir kez daha orta çıkacak. 2021’in ilk çeyreği, yılın tamamına olan bakışı ve beklentileri de şekillendirecek. Bu endeksler, ekonomideki gidişat ve ekonomik büyümeyi tahmin etmede öncü göstergeler. Covid-19 belirsizliği ne kadar çabuk ortadan kalkarsa, piyasa o oranda olumlu tepki verecektir.
HÜLYA GENÇ SERTKAYA
