Kısa çalışma ve ücretsiz izinde yeni dönem
Kısa çalışma ve ücretsiz izin. İŞ-KUR mevzuatına göre genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen en az dört hafta süreyle durdurulması hallerinde, işyerinde üç ayı aşmamak üzere sigortalılara çalışamadıkları dönem için gelir desteği sağlanıyor.
UYGULAMA ŞARTLARI
• işverenin kısa çalışma talebinin iş müfettişlerince yapılacak inceleme sonucu uygun bulunması, kısa çalışmaya tabi tutulan işçinin kısa çalışmanın başladığı tarihte çalışma sürelerini ve prim ödeme şartlarını sağlamış olması (Covid-19 etkisiyle yapılan kısa çalışma başvurularında, son 60 gün hizmet akdine tabi olmak kaydıyla son üç yıl içinde 450 gün prim ödemiş olması), iş müfettişlerince yapılacak inceleme sonucu kısa çalışmaya katılacaklar listesinde işçinin bilgilerinin bulunması gerekiyor. Ancak, 30 Haziran 2020 tarihinde kadar KÇÖ’den yararlanan işyerleri ve çalışanları yeni dönemde yararlanabiliyor. 30 Haziran’a kadar yararlanamayan veya sonrasında işe girenler içinse, yeni bir düzenleme beklentisi bulunuyor.
• Günlük kısa çalışma ödeneği, sigortalının son 12 aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının yüzde 60 düzeyinde. Bu şekilde hesaplanan kısa çalışma ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde 150’sini geçemiyor. Kısa çalışma ödeneği, işyerinde uygulanan haftalık çalışma süresini tamamlayacak şekilde çalışılmayan süreler için, işçinin kendisine ve aylık olarak her ayın beşinde ödeniyor.
• İşverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden, işçinin kusurundan kaynaklanan fazla ödemeler ise yasal faizi ile birlikte işçiden tahsil ediliyor. Ancak 17 Kasım 2020 tarihinde yayımlanan 7256 Sayılı Kanunun 14.Maddesiyle, “Yeni Koronavirüs (Covid-19) sebebiyle işverenlerin yaptıkları zorlayıcı sebep gerekçeli kısa çalışma başvurularının alınması, değerlendirilmesi ve ödenmesine ilişkin işlemler hakkında Bakanlık ve Kurum personeline herhangi bir sorumluluk yüklenemez. Bu kapsamda 2020 Ekim ayı ve öncesi döneme ait işverenlerin hatalı işlemlerinden kaynaklanan fazla ve yersiz ödemelerden bu maddenin yürürlük tarihi itibarıyla tahsil edilmemiş olanlar terkin edilir. Tahsil edilenler iade veya mahsup edilemez” hükmü getirildi.
ÜCRETSİZ İZİN UYGULAMASI
İş Kanunu’nun geçici 10. Maddesi’nin birinci ve ikinci fıkralarında belirtilen süreler 17 Kasım 2020’den itibaren iki ay ilave edilerek işten çıkarma yasağı 17 Ocak 202l’e kadar uzatıldı. Söz konusu fıkralarda, her türlü iş veya hizmet sözleşmesinin, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri sebepler, iş veya hizmet sözleşmelerinde sürenin sona ermesi, işyerinin herhangi bir sebeple kapanması, faaliyetinin ve işin sona ermesi halleri dışında işveren tarafından feshedilemeyeceği düzenleniyor. Nitekim ücretsiz izin sadece çalışanın onayı olması halinde uygulanabilmekte ise de farklı olarak yeni getirilen düzenleme ile birlikte işverenlerin işçinin onayı olmaksızın ücretsiz izin uygulamasına başvurabileceği kabul edilmiş olup, ücretsiz izne ayrılan işçilere de İşsizlik Sigortası Fonu’ndan ödeme yapılacağı düzenlenmiş durumda.
Dolayısıyla, herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almamak kaydıyla ve 4857 sayılı Kanunun geçici 10’uncu maddesinde yer alan fesih yapılamayacak süreyi geçmemek üzere, bu süre içinde ücretsiz izinde bulundukları veya işsiz kaldıkları süre kadar, Fondan günlük 39,24 Türk lirası (aylık 1.177 TL) nakdi ücret desteğinde bulunulacaktır. İşçiye bu süre boyunca ücret ödenmediği gibi adına sigorta primi de beyan edilmiyor. Getirilen düzenleme ile ücretsiz izne ayrılarak nakdi ücret desteğinden yararlanan işçinin fiilen çalıştırıldığının tespiti halinde işverene idari para cezası tahakkuk ettirileceği hüküm altına alınmış durumda.
Netice itibariyle, 2020 Haziran sonuna kadar kısa çalışma için isimleri İŞKUR’a bildirilmiş çalışanlar için yeni dönemde yeniden başvuru yapma hakkı bulunuyor. İlk koronavirüs tedbirleri döneminde 30 Haziran’a kadar kısa çalışmadan yararlanmamış veya işe sonrasında girmiş çalışanlar içinse yeniden kısa çalışma ödeneği başvurusu yapılamıyor. Bu konu birçok işyeri ve çalışanını mağdur ettiğinden yeniden bir düzenleme yapılması beklentisi var. Kısa çalışma ödeneği, fesih yasağı ve ücretsiz izin uygulaması 17 Ocak 2021 tarihine kadar devam edecek olup, bu sürelerin Covid-19 sürecine göre 2021 Haziran sonuna kadar uzayabileceği de söz konusu.
TALHA APAK
