İhracat Eylül’de yıllık yüzde 4.8, aylık yüzde 28.5 arttı
TÜRKİYE’NİN ihracatı pandemiye rağmen yeni rekorlara imza attı. İhracat Eylül’de yıllık yüzde 4.8, aylık yüzde 28.5 artışla 16 milyar 13 milyon dolara ulaşarak Cumhuriyet tarihinin en yüksek eylül ayı rekoru oldu. Aynı zamanda aylık bazda 2020’nin en yüksek ihracat rakamına ulaşıldı. Ticaret Bakanlığı’nın genel ticaret sistemine göre açıkladığı geçici dış ticaret verilerine göre, Eylül’de ithalat yüzde 23.3 artarak 20 milyar 892 milyon dolara yükselirken, bu dönemde dış ticaret açığı yüzde 192.7 artışla 4 milyar 879 milyon dolar oldu. İhracatın ithalatı karşılama oranı ise EylüPde, geçen yılın aynı dönemine göre 13.6 puan azalışla yüzde 76.6 düzeyinde hesaplandı. Altın ticareti hariç tutulduğunda Eylül’de Türkiye’nin ihracatı yüzde 5.9 artarak 15.9 milyar dolar, ithalatı yüzde 9.1 artarak 17.5 milyar dolar, ihracatın ithalatı karşılama oranı ise yüzde 90.9 oldu.
Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan, ikinci çeyreğe göre üçüncü çeyrekteki ihracat artışının yüzde 34.5 olduğunu belirterek, bu rakamların ihracatta pandemi etkisinden toparlanmanın ve normalleşme sürecinin başarılı bir şekilde devam ettiğini teyit ettiğini kaydetti. Türkiye İhracatçılar Meclisi Başkanı İsmail Gülle ise, Eylül’de geçen yılın aynı ayına göre 20 sektörün ihracatını artırdığını açıkladı. Halı ve yaş meyve sebze sektörlerinin ise tarihlerinin en yüksek Eylül ayı ihracatını gerçekleştirdiğini dile getiren Gülle, 2.6 milyar dolarlık ihracat gerçekleştiren otomotiv sektörünün liderliği geri aldığını, 1.8 milyar dolara ulaşan hazır giyim sektörünün ikinci, 1.6 milyar dolara ulaşan kimyevi maddeler sektörünün üçüncü olduğunu söyledi.
İSO TÜRKİYE İMALAT PMI 52.8 OLDU
İstanbul Sanayi Odası (ISO) ve IHS Markıt’ten elde edilen PMI (Satın Alma Yöneticileri Endeksi) anket verileri faaliyet koşullarındaki iyileşmenin üçüncü çeyrek sonunda devam ettiğine, Covid-19 salgını kaynaklı daralmanın ardından toparlanmanın sürdüğüne işaret etti. Ekonomik büyümenin öncü göstergesi olan imalat sanayi performansında güvenilir referans kabul edilen ISO Türkiye İmalat PMI, EylüPde 52.8’e gerilemekle birlikte, önceki aya göre sektörün faaliyet koşullarında güçlü iyileşmenin sürdüğüne işaret etti. Böylece faaliyet koşulları son dört ay boyunca güçlenmiş oldu. Eşik değer olan 50’nin üzerinde ölçülen tüm rakamların sektörde iyileşmeye işaret ettiği anket sonuçlarına göre, Türkiye İmalat PMI Ağustos’ta 54.3 düzeyindeydi.
Covid-19 salgınında en kötünün geride kalmasının ardından normale dönüş sürecinin devam etmesi, talebin Eylül’de iyileşmesini sağladı. Bunun sonucu olarak, üretim ve yeni siparişlerdeki büyüme sürdü. Her iki alt endeks de üst üste dördüncü ay artış gösterdi. Kapasitedeki genişlemenin yanı sıra yeni siparişlerdeki artışın ivme kaybetmesi, firmaların birikmiş işlerini azaltmasına olanak sağladı. TL’deki zayıflık enflasyonist baskıların Eylül’de de artmasına yol açtı. Girdi maliyetleri enflasyonu son iki ayda artarak Ekim 2018’den bu yana en yüksek seviyeye ulaştı.
EKONOMİK GÜVEN ENDEKSİ ARTTI
Tüketici güven endeksinde gerçekleştirilen güncelleme ekonomik güven endeksine de yansıtıldı. TÜİK verilerine göre güncellenen verilerle ekonomik güven endeksi Eylül’de bir önceki aya göre yüzde 3.1 oranında artarak 88.5 değerine yükseldi. Ekonomik güven endeksindeki artış tüketici, reel kesim ve hizmet sektörü güven endekslerindeki artıştan kaynaklandı. Eylül’de bir önceki aya göre tüketici güven endeksi yüzde 3.2 artışla 82, reel kesim güven endeksi yüzde 0.5 artışla 105.7, hizmet sektörü güven endeksi yüzde 6.4 artışla 74.9 değerini aldı. Perakende ticaret sektörü güven endeksi Eylül’de yüzde 1.5 oranında azalarak 93.5 ve inşaat sektörü güven endeksi yüzde 2 oranında azalarak 83.3 oldu. Endeksin 100’den küçük olması genel ekonomik duruma ilişkin kötümserliği gösteriyor.
GÖZLER ENFLASYON VERİLERİNDE
Gözler 5 Ekim Pazartesi günü açıklanacak Eylül ayı enflasyon verilerine çevrildi. Ahlatcı Yatırım Genel Müdür Yardımcısı Tonguç Erbaş, TÜFE’nin Eylül’de aylık yüzde 1.12, yıllık yüzde 11.91 düzeyinde artacağı görüşünde. Erbaş, yılsonu enflasyon tahminini ise yüzde 11.50 olarak ifade etti. A&T Bank Ekonomik Araştırmalar Müdürü Ayşe özden ise, TÜFE’de Eylül ayı için yüzde 1.7, yıllık yüzde 12.4 civarında artış beklentisini dile getirdi. Özden, yılsonu enflasyon tahminini ise yüzde 11.3 olarak açıkladı. Tera Yatırım Ekonomisti Enver Erkan, Eylül ayı enflasyonunun aylık bazda yüzde 2.1, yıllık bazda yüzde 13 seviyesinde gerçekleşmesini beklediklerini söyledi. Erkan, “Çekirdek enflasyon ve ÜFE, manşet TÜFE’de yükselişe neden olacak. Geçen yıldan bir baz etkisi yardımı olmaması itibarıyla ilerleyen aylarda enflasyonda hedef üzeri gerçekleşme olabilir. TL’nin stabilite kazanması konusu önemli, bu nedenle önümüzdeki aşamada TCMB’nin sıkılaştırma kademesini ilerletmesi ve bu yönde kararlılığı önemli olacak. Yılsonunda enflasyon beklentimiz yüzde 12.2” dedi.
Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Çetinkaya, özellikle kur ataklarının enflasyon üzerindeki geçişkenlik etkisi ile enflasyon beklentilerinin yukarı yönlü hareketini güçlendirdiğini kaydetti. Çetinkaya, “Mevsimsel etkilerin zayıfladığı bir dönemdeyiz, özellikle gıda fiyatlarındaki yukarı yönlü hareket enflasyon seviyesinin artmasına neden olabilecek. Kur artışlarının etkisi ile Eylül’de yüzde 12 seviyesinde bir enflasyonun gerçekleşme olasılığı yüksek. Yılsonu itibarıyla enflasyonun yüzde 11-11.5 seviyesinde gerçekleşebilir” dedi.
Prof. Dr. Murat ÇETİNKAYA / Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Öğretim Üyesi
“Üçüncü çeyrekte büyüme yukarı yönlü ivmelenecek”
Eylül PMI rakamının 52.8 gerçekleşmesiyle üçüncü çeyrekte büyümede yukarı yönlü ivmelenmeyi göreceğiz. Eylül’de artan siparişlerle Şubat 2018’den beri en yüksek oranda istihdam artışı gerçekleşmesi önemli.
Eylül’de önceki aylara göre beklenen bir ivme kaybı var. Bunun nedeni, TCMB’nın parasal sıkılaşma ve ardından kredi hacminin daralmasının üretim üzerine yansıması. TCMB’nin sıkılaştırma politikalarına devam edeceğine ilişkin politika adımları son çeyrekte büyüme dinamiklerini olumsuz yönde etkileyerek daralma beklentilerini güçlendiriyor. Eylül’de ihracat 4.84 artmasına rağmen, ilk dokuz ayda ihracat yüzde 10.9 gerileme ile 118.4 milyar dolara düştü. İthalatımız ise, yüzde 23.3 artarak 20.9 milyar dolara ulaştı. Sağlık sorunu ortadan kalkmadan dış ticaretin tam normalleşmesi mümkün gözükmüyor.
Prof. Dr. Harun ÖZTÜRKLER / Kırıkkale Üniversitesi Öğretim Üyesi
“İstihdam artışı için olumlu”
Eylül’de tüketici güven endeksindeki artış, hizmetler sektörü güven endeksindeki yüksek oranlı artış, imalat PMI endeksinin 50’nin üzerinde değer alması, ekonomik büyümenin üçüncü çeyrekte sürdüğü anlamına geliyor. İmalat sanayinde üretim ve sipariş artışının Şubat 2018’den beri en yüksek istihdam artışı ortaya çıkarması, diğer sektörlerdeki istihdam artışına dönüşmesi işsizlikteki artışın durması yönünde ümit verici bir gösterge. Ocak-Eylül döneminde sermaye malı ithalatındaki yüzde 15.9 gibi yüksek oranlı artış da ekonomik büyüme ve istihdam artışı için olumlu. İhracatın Eylülde 16 milyar dolara çıkması ihracat pazarlarımızda toparlanma işareti olması yanında, toplam talebin de üçüncü çeyrekte artacağı ve böylece büyümenin pozitif olacağına işaret ediyor. Kurlarda son iki aydaki yüksek oranlı yüksek oranlı artış, ihracat piyasalarında rekabet gücünün ve ihracatın yılın geri kalanında artmasına katkı sağlayacak.
HÜLYA GENÇ SERTKAYA
