Sanayi üretiminde pozitif seyrin devam etmesi bekleniyor

NORMALLEŞME adımlarının atıldığı Haziran’da sanayi üretiminde çarklar hızlandı. Sanayi üretimi endeksi Haziran’da yıllık yüzde 0.1, aylık yüzde 17.6 artış gösterdi. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, Haziran’da geçen yılın aynı dönemine göre ara malında yüzde 2, sermaye malında yüzde 0.4 artış yaşandı. Aylık bazda ise ara malı yüzde 17, sermaye malı yüzde 20.8 arttı. Takvim etkisinden arındırılmış verilerle Haziran’da geçen yılın aynı dönemine göre imalat sanayi sektörü endeksi yüzde 1 arttı. Sanayi üretimindeki pozitif seyrin devam etmesi bekleniyor. Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, aylık bazda sanayi üretim endeksinin tüm kalemlerinde yükseliş görüldüğüne dikkat çekerek, sermaye ve ara malı kalemlerindeki çift haneye varan artışların yatırım talebi açısından çok güçlü bir sinyal verdiğini vurguladı. Varank, Türkiye’nin dünyada en hızlı toparlanan ilk beş ülkeden biri olduğunu kaydetti.

“DAHA POZİTİF OLACAK”

Takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretimi 2020 ikinci çeyreğinde geçen yılın aynı çeyreğine göre yüzde 16.9, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış verilerle sanayi üretimi bir önceki çeyreğe göre ise yüzde 20.2 azaldı. Arındırılmamış verilerle yaptığımız hesaplamaya göre, sanayi üretimi ikinci çeyrekte bir önceki çeyreğe göre yüzde 17.5, geçen yılın aynı çeyreğine göre ise yüzde 16.8 daraldı. İkinci çeyrekte ağırlıklı olarak Türkiye ekonomisinin daralacağı görüşünde olan ekonomistler, üçüncü çeyrek büyümesinin daha pozitif olacağı görüşünde.

İkinci çeyreğin yılın büyümede en kötü çeyreği olacağını söyleyen Ahlata Yatırım Genel Müdür Yardımcısı Tonguç Erbaş, Türkiye ekonomisinin ikinci çeyrekte yüzde 7-8 arası küçülebileceğim kaydetti. Veriler böyle devam ederse üçüncü çeyrekte yüzde 4-5 büyüme görülebileceğini kaydeden Tonguç, yılsonu büyüme beklentilerinin pozitif tarafta yüzde 0-1 aralığında olduğunu dile getirerek, yılsonu cari açık beklentilerini de 19 milyar dolar olarak ifade etti.

SANAYİDE CİRO ARTTI

Türkiye’de ekonomik durumun değerlendirilmesinde kullanılan önemli bir kısa dönemli gösterge olan sanayi, inşaat, ticaret ve hizmet sektörleri toplamında ciro endeksi Haziran’da yıllık yüzde 10.4 arttı. TÜİK verilerine göre Haziran’da geçen yılın aynı ayına kıyasla yıllık sanayi sektörü ciro endeksi yüzde 8.7, inşaat ciro endeksi yüzde 29.2, ticaret ciro endeksi yüzde 19.3 artarken, hizmet ciro endeksi yüzde 18.3 azaldı. Haziran’da toplam ciro aylık yüzde 19.5 artış gösterdi. Haziran’da aylık sanayi sektörü ciro endeksi yüzde 19, inşaat ciro endeksi yüzde 10.3, ticaret ciro endeksi yüzde 22.6, hizmet ciro endeksi yüzde 14.1 arttı. Geçen hafta perakende satış endeksleri de açıklandı. TÜİK verilerine göre sabit fiyatlarla perakende satış hacmi 2020 Haziran’da geçen yılın aynı ayma göre yüzde 0.8 azalırken, bir önceki aya göre yüzde 16.5 arttı. Cari fiyatlarla perakende ciro 2020 Haziran’da geçen yılın aynı ayına yüzde 9.3, bir önceki aya göre yüzde 20.6 artış gösterdi.

CARİ AÇIK 2.9 MİLYAR DOLAR

Cari işlemler açığı Haziran’da geçen yılın aynı ayına göre 2 milyar 839 milyon dolar artarak 2 milyar 934 milyon dolarla piyasa beklentileri çerçevesinde gerçekleşti. TCMB verilerine göre on iki aylık cari işlemler açığı 11 milyar 94 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti. Bunda geçen yıl Haziran’da 3.41 milyar dolar net fazla veren hizmetler dengesinde bu ay 294 milyon net açık gerçekleşmesi ve geçen yıl Haziran’da 50 milyon dolar net giriş kaydeden ikincil gelir dengesi kaleminde bu ay 23 milyon dolar net çıkış gerçekleşmesi etkili oldu. Cari hizmetler dengesi Ocak-Haziran döneminde 19.8 milyar dolar açık verdi. Haziran’da birincil gelir dengesi kalemi altında yatırım geliri kaleminden kaynaklanan net çıkışlar, geçen yılın aynı ayına göre 555 milyon dolar azalarak 522 milyon dolar oldu. Finansman tarafından doğrudan yatırım kaynaklı net girişler Haziran’da 3 milyon dolar olarak gerçekleşti.

Konya Ticaret Odası Karatay Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Üstün Dikeç, cari açığın artmasında dış ticaret açığındaki artış, yurtdışı varlıklar ve portföy yatırımları ile resmi rezervlerdeki azalmaların yanı sıra döviz çıkışları kısa vadeli dış borç stoku ve kredi ve ^ithalat borçlarındaki azalmanın etkili olduğunu vurguladı.

İŞSİZLİK ORANI YÜZDE 12.9

Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştakilerde işsiz sayısı 2020 yılı Nisan, Mayıs ve Haziran aylarını kapsayan Mayıs döneminde 3 milyon 826 bin kişi oldu. İşsiz sayısı geçen yılın aynı dönemine göre 331 bin kişi azaldı. TÜİK verilerine göre işsizlik oranı Mayıs’ta geçen yılın aynı dönemine kıyasla 0.1 puanlık artışla yüzde 12.9 seviyesinde gerçekleşti. Nisan döneminde işsiz sayısı 3 milyon 775 bin kişi, işsizlik oranı yüzde 12.8 düzeyindeydi.

Mayıs’ta tarım dışı işsizlik oranı geçen yılın aynı dönemine 0.2 puanlık artışla yüzde 15.2, 15-24 yaş grubundaki genç nüfusta işsizlik oranı 1.6 puan artışla yüzde 24.9 seviyesinde gerçekleşti. Mayıs itibarıyla son bir yıllık dönemde istihdam edilenlerin sayısı 2 milyon 411 bin kişi azalarak 25 milyon 858 bin kişi, istihdam oranı ise 4.7 puanlık azalışla yüzde 41.4 oldu. Mayıs itibarıyla son bir yıllık dönemde işgücü 2 milyon 742 bin kişi azalarak 29 milyon 684 bin kişi, işgücüne katılma oranı ise 5.3 puanlık azalışla yüzde 47.6 oldu.

Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nm derlediği verilere göre, 2020 ikinci döneminde toplam kamu istihdamı 2019’un aynı dönemine göre yüzde 4.3 oranında artarak 4 milyon 767 bin kişi oldu.

İstanbul Medipol Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mevlüt Tatlıyer, salgının istihdam piyasası üzerinde ciddi bir olumsuz etkisi olduğunu, ancak işten çıkarmanın yasaklanması ve pandemi sürecinde iş arama eğiliminin düşük olması nedeniyle bu durumun işsizlik oranında görülmediğini kaydetti. İstihdam oranında Mayıs itibarıyla 4.7 puanlık düşüş olduğunu belirten Tatlıyer, “Haziran ile yaşanan toparlanma istihdam piyasası üzerindeki baskıyı hatırı sayılır oranda yavaşlatacaktır” dedi.

Doç. Dr. Mevlüt TATLIYER / İstanbul Medipol Üniversitesi Öğretim Üyesi
“Yaşanan ‘V’ şeklinde ekonomik toparlanma”

Sanayi üretim endeksinde Haziran’da ciddi bir çıkış yaşandı. Aynı durum ciro endeksleri ve perakende satış endeksleri için de geçerli. Türkiye ekonomisinin Haziran itibarıyla büyük oranda pandemi öncesi döneme döndüğü görülüyor.

Yaşanan ‘V’ şeklinde bir ekonomik toparlanmaya işaret ediyor. İkinci çeyrek büyümesi Nisan ve Mayıs’tan olumsuz etkilenecek. Haziran’daki toparlanma çeyreklik büyümede yaşanan bozulmayı ciddi oranda toparlayacak gibi. İkinci çeyrek büyümesi negatif gelebilir. Fakat gerileme ABD ve AB’deki kadar şiddetli olmayacak. Üçüncü çeyrek büyümesi, Eylül’de pandeminin ağırlaşmayacağı varsayımı altında önemli oranda pozitif çıkabilir.

Prof. Dr. Üstün DİKEÇ / Konya Ticaret Odası Karatay Üniversitesi Öğretim Üyesi
“Ekonomimiz açısından başarı”

Haziran 2020’de sanayi üretimi yıllık yüzde 0.1, aylık yüzde 17.6 arttı. Bu bir başarıdır. Ancak takvim etkisinden arındırılmış ikinci çeyrek endeksin geçen yılın aynı çeyreğine göre azalma göstermesinin üzerinde durulmalı. Diğer ülkelerde büyüme oranı eksi çift rakamlarda iken, ülkemizde zamanında uygulanan önlem ve teşviklerle 2020 ikinci çeyrekte büyüme oranı eksi yüzde 2 ile artı yüzde 1 arasında gerçekleşeceğini, dönemsel olumlu gelişmeler halinde baz etkinin de dikkate alınarak üçüncü çeyrekte oranın küçük fakat pozitif olacağı kanısındayım.

Prof. Dr. Berrin CEYLAN ATAMAN / Altınbaş Üniversitesi, İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi Dekanı
“Genç nüfusta belirgin hissedildi”

İstihdamdaki düşüş Türkiye ekonomisinin iş yaratmakta zorlandığına; işgücüne katılımdaki azalma ise insanların iş bulma umudunun kırılmasına işaret ediyor. İşgücüne katılımdaki azalma genç nüfusta daha belirgin bîr biçimde hissedildi. Haziran’da başlayan normalleşme adımlarının işsizlik üzerinde olumlu etkisi olmadığı gibi istihdam ve işgücüne katılma oranında azalmaların Türkiye ekonomisindeki üretim potansiyelini sınırlamak gibi olumsuz bir etkisi oldu. Kısa çalışma ödeneği, ücretsiz izne çıkarma ve işten çıkarma yasağı gibi istihdamı koruyucu önlemlere rağmen istihdamda düşüşe engel olunamadı. İş bulma umudu kırılmış işsizlerin işgücü piyasasından çekilmesinden kaynaklı olarak işsizliğin durağan seyretmesi yanıltıcı. Gelecek aylarda işsizlikte daha önemli artışlar beklenmeli.

HÜLYA GENÇ SERTKAYA