Türkiye’de ve dünyada sarımsak üretimi

Türkiye’de ve dünyada sarımsak üretimi. GEÇTİĞİMİZ yıl sebze ve meyvede hareketli bir yıldı. Patates, soğan, domates gibi sebze ve meyvelerde olağanüstü fiyat artışları yaşandı. Ekonomi yönetiminin aldığı hızlı kararlarla fiyatlar stabil hale geldi. Gıda enflasyonunun başrol oyuncuları arasında sadece ismini zikrettiğimiz meyve ve sebzeler yoktu. Geçen yıl en önemli fiyat artışının yaşandığı tarımsal ürünlerden biri de sarımsak idi. Yaz aylarında tırmanışa geçen sarımsak fiyatları sadece eylül ayında yüzde 45’lik bir artışla rekor kırdı. O dönemde neredeyse fiyatlar haftalık arttı. Perakendede satış fiyatları yüzde 1 OO’ün üzerinde artarak 20-25 TL’den 50 TL’nin üzerine çıktı.

Maliyeti az, kazancı fazla

Peki fiyatlar neden artmıştı? Sarımsak üretiminde 20 bin tonluk üretimi ile ilk sırada olan Kastamonu Taşköprü ilçesinde geçen yıl peş peşe dolu olayı yaşandı. Bu yüzden rekolte 10 bin tona geriledi. Rekolte kaybını fırsat bilen spekülatörler fiyatları yukarı taşıdı. Rekolte düşük olunca depolarda ürün kalmadı.

PİYASA YİNE HAREKETLENDİ

Sarımsak fiyatları halen inmiş değil. Şu sıralar sarımsak piyasası tekrar hareketlendi. Zaten yüksek olan fiyatlarda yeniden artışlar yaşanıyor. Pazar ve marketlerde kilogram fiyatı 60 TL’ye dayandı. Taşköprü sarımsak pazarında bile toptan fiyatlar 25-35 TL arasında. İyi fiyat nedeniyle kenara ayrılan tohumluklar bile pazarda satılmaya başlandı. Sezonun sonunda depoların boş olması normal.

Bu dönemde ithalat izni verilir. Bu ithalat da ağırlıklı olarak Çin’den gerçekleşirdi. Koronaviriis salgını nedeniyle Çin’den de ithalat yapılamayınca ikinci bir fiyat artışı başladı. Neyse ki erkenci sarımsakların piyasaya girmesi yakın. Normalde hasat dönemi temmuz ayıdır. Ama erkenci sarımsakların hasadı nisan sonunda yapılacak. İki ayı atlatırsak ve iklim şartlarında olumsuz bir durum ile karşılaşılmazsa sarımsak fiyatlarının gerilemesi bekleniyor.

KASTAMONU-GAZİANTEP YARIŞIYOR

Sarımsakta son durum nedir diye araştırdık. Türkiye’de ve dünyada sarımsak üretimini masaya yatırdık. Türkiye’de geçen yıl 23 bin 350 ton taze, 103 bin ton kuru toplamda 126 bin ton sarımsak üretimi gerçekleşti. Üretim 2018’de 145 bin ton, 2017’de 148 bin ton olmuştu. Sarımsak ekim alanlarının toplamı 150 bin dekarı buluyor. Sarımsak dendiğinde akla ilk gelen il Kastamonu, ilçe olarak Taşköprü olmasına karşın, Gaziantep de önemli üretim merkezlerinden biri konumunda.

Gaziantep, Kahramanmaraş, Aksaray, Konya, Tokat, Adıyaman, Balıkesir, Hatay, Karaman, Kütahya, Antalya, Şanlıurfa, Uşak ve Edime de üretim yapılan illerin başında geliyor. Türkiye sarımsak üretiminde kendi kendine yetebiliyor. Matta ihracat da yapıyor. Ancak sezon sonlarında ürün azaldığında ithalat yapılıyor. Yaklaşık 500 bin ton ihracat yapılırken bin 500 ton civarında da yıllık ithalat söz konusu.

ÜRETİMDE LİDER ÇİN

Dünya sarımsak üretimi 28 milyon tonu buluyor. Üretimin yaklaşık yüzde 80’i Çin tarafından gerçekleştiriliyor. Açık ara lider olan Çin’in üretimi 22 milyon tonu geçiyor. Çini 1.7 milyon ton ile Hindistan takip ediyor. Bangladeş, Güney Kore, İspanya, Mısır, Rusya, ABD, Özbekistan yine önemli üretici ülkeler arasında.

Dünyada en fazla sarımsak ihracatını da doğal olarak Çin yapıyor. Toplam ihracatın yüzde 78’ini gerçekleştiriyor. Ispanya ihracatta ikinci sırada yer alıyor. Dünya sarımsak ihracatı 3.6 milyar dolarlık bir büyüklüğe sahip. Çin’in ihracatı 3 milyar dolara yakın. Bu dönem Çin’den ithalatta ciddi sıkıntılar yaşanıyor. Bu da fiyatlar üzerinde ciddi baskı oluşturuyor.

Her yıl üretim sezonu başında yüksek fiyatla pazarda alıcı bulan sarımsak, 2-3 aylık dönem içerisinde düşerek değer fiyatına ulaşırken, 2020 piyasa fiyatı için şimdiden üç haneli rakamlar telaffuz edilmeye başlandı. Bu aşırı fiyat beklentisinin gerçekliği tartışılır ama eğer rekolte düşük olursa fiyatların ciddi oranda artması kaçınılmaz görünüyor.

ÜRETİCİ MEMNUN

Genelde fiyat artışlarından sadece spekülatörler yararlanır. Ancak sarımsakta böyle olmamış. Bu defa fiyatlar üreticileri de memnun etmiş. Taşköprü Sarımsak Üreticileri Birliği Başkanı Abdullah Eligüzeloğlu, üreticinin geçen sezon iyi para kazandığını söylüyor. Rekolte düşüklüğü nedeniyle fiyatların yükseldiğini belirten Eligüzeloğlu, “Şu dönemde ithalatın da olmaması nedeniyle üreticinin yüzü güldü. Bu yıl ekim alanlarında artış olabilir” diyor.

Çin sarımsağının dünya piyasalarına ulaşamadığını belirten Eligüzeloğlu, “Bizden sarımsak almak isteyenler var. Ama sezon sonundayız. Bizde de yok. Bu sezon ihracat imkanı artacaktır” değerlendirmesini yapıyor. Taşköprü’nün sarımsak konusunda marka haline geldiğini belirterek, ilçede sarımsak işleme tesislerinin kurulduğunu ve sayılarının her geçen gün arttığını vurguluyor. Eligüzeloğlu’nun verdiği bilgiye göre, işletmeler soyulmuş sarımsak, küçük gramajlarda paketler, püre gibi ürünler üretiyor.

SİYAH SARIMSAK YAYGINLAŞIYOR

Reis Gıda’nın patronu Mehmet Reis’i herkes bakliyatcı olarak bilir. Doğrudur da. Ancak Reis memleketi Taşköprü için çok önemli işlere imza atmış bir isim. Taşköprü sarımsağı bugün adını duyurup marka haline geldi ise bunda hiç kuşkusuz Reis’in büyük emeği var. Taşköprü Sarımsak Festivalleri ile dikkatleri buraya çekmeyi başaran Reis, global market zinciri Metro AG ile projeler yapıp üreticileri teşvik etti. Ayrıca Kastamonu’da siyah sarımsak üretiminin de öncülüğünü yapıyor.

Sarımsak fiyatlarındaki yükselişi değerlendiren Reis, “Taşköprü’de sarımsak üretimi daha da artabilir. Üretim arttıkça fiyatlar dengelenir. Bugün Taşköprü’de 20’ye yakın işletme sarımsak işliyor. Sarımsak ekim alanları genişliyor. Siyah sarımsağın öncülüğünü yaptık. Siyah sarımsak fermente bir üründür. Üretimi giderek yaygınlaşıyor. Üreticilere tavsiye ediyorum” diyor.

Maliyeti az, kazancı fazla

Sarımsak altın değerinde. Maliyeti ise yüksek değil. En büyük maliyeti tohum. 1 dekarın maliyeti tohum ile birlikte 10 bin TL’yi buluyor. 1 dekardan 1 ton Taşköprü sarımsağı çıkıyor.

Diğer sarımsak türlerinde ise 2 tona kadar ürün alınabiliyor. Şu anki toptan fiyatları 25-35 TL arasında. Dekar başına en az gelir şu anki fiyatlarla 25 bin TL. 10 dekar sarımsak eken bir ailenin 250 bin TL gelir elde etmesi mümkün. Fiyatlar her zaman böyle yüksek seyretmese de sarımsak, üreticisini kazandıran bir tarımsal ürün.

Abdullah ÇATAL / Taşköprü Belediye Başkanı
“15 çeşit sarımsak tescılleniyor”

Taşköprü sarımsağın merkezi. Salı ve Perşembe, haftada iki gün sarımsak pazarı kuruluyor. Burada üretici sarımsağını pazara getirir toptancılar da satın alır. Taşköprü Türkiye safımsak üretiminin yüzde 25’ini karşılıyor. Sarımsağımızı tescilledik. Bir çeşidi tescilliydi, diğer 14 çeşidi de tescillendiriyoruz. Yakın zamanda coğrafi tescilimiz tamamlanacak. Bundan sonra Taşköprü sarımsağı diye satanlar bunu belgelendirmek zorunda kalacak. Belediye olarak bunun peşinde olacağız. Tüm illerimizin belediyeleri ile işbirliği yaparak denetim yapacağız.

Bunun bir cezası olacak. Taşköprü sarımsağı diğerlerinden hem lezzet hem de şekil olarak farklıdır, iri değildir. Beyaz değil hafif sarımtıraktır. Taşköprü sarımsağını başka bir bölgede yetiştiremezsiniz. Bunun için bir volkanik dağın patlaması ve üzerinden 600 yıl geçmesi gerekir. O nedenle sarımsağımızı koruyacağız.

İdriz Çokal