GENİŞ açılımlı yeni bir alan. Herkesin kolayca yapamadığı, çeşitli disiplinlerin tornasından geçen sıra dışı uğraşılardan biri. ABD ve Batı ülkelerinin çoğunda hızla yükselen bir işkolu. Uluslararası meslek literatüründe kısaca ‘Image Consulting Service’ şeklinde tanımlanan bu işi yenilenmiş özellikleriyle yapmak giderek önem kazanıyor. İnsan ve toplum psikolojisini iyi bilmek bu işin ilk basamağı.
Konu danışmanlıkla sınırlı değil; işin uzmanları kişi ya da kurumlan ele alıyor, derinlemesine analiz edip onları yeniden şekillendiriyor. Son yıllarda eskimiş kurumsal markaları rehabilite eden, onlara yenilenmiş bir kimlik kazandıran kuruluşlar var.
Hem bireysel hem de sosyal psikoloji uzmanlarının yanısıra, psikolog, ekonomist, hukukçu gibi kendi alanlarında uzmanlaşmış kişiler bu yeni nesil iş ortamında rol alıyor. Verilecek hizmet kurumsal değil de bireysel ise işin içine ‘moda tasarımcıları’, ‘stilistler’, ‘diksiyon öğretmenleri’, insan kaynakları yöneticileri’ ve kariyer koçları da katılıyor.
‘Kariyer Koçu’ deyince bahsettiğimiz bu işi onların yaptığı bireysel hizmetlerle karıştırmamak gerekiyor. Kariyer koçları sadece bireylere hizmet veriyor. Burada ise hem bireyleri rehabilite etmek, hem de kurumları yeniden dizayn etmek gibi en basitinden en komplike olanına kadar çeşitli uzmanlık alanları var.
BİREYSEL ALGI DİZAYNI
Önce bireysel hizmetten başlayalım: Yeni nesil ‘imaj Oluşturma Uzmanlığı’ klasik kariyer koçluğunun ötesinde bir açılıma sahip. Çünkü kariyer koçları daha çok insan kaynakları uzmanlığı kapsamında sınırlı hizmetler veriyor. Yaptıkları iş genellikle bireylerin ‘ne yapması’ gerektiğiyle değil; ‘ne yapmamalarıyla’ ilgili. Dolaysıyla, kariyer koçları ilgili bireyler için CV hazırlamazken, ‘İmaj Oluşturma Profesyonelleri’ çok özel ‘biyografiler’ hazırlayarak bireylerinin en ideal şekilde kendilerini anlatıp konumlandırılmalarını da sağlıyor.
Kişiler zaman içinde liderlik düzeyinde bir gelişim içinde olduklarını fark ediyor; iletişim kanallarını bu işin profesyonellerine sonuna kadar açıyorlar. Bu aşamayla birlikte bireyler kendi performanslarım hızla artırırken kendilerine olan güvenlerini de yeniden kazanıyor. Böylece her birey becerisini yeniden keşfedip kendini iddialı bir noktadan görmeyi kolayca öğrenmiş oluyor.
Sonuçta kişi, kendini keşfetmeden iş aramak yerine yenilenmiş kimliğiyle hedeflediği işe odaklanıyor. Bu konuda derinlemesine bilgi sahibi olmak onun bir anlamda yaşam felsefesini dizayn ediyor. Onlar için kariyer yolculuğu önceden belirlenmiş hedeflere dönüşüyor. Böylece ‘ne iş olursa yaparım’ sıradanlığı ortadan kalkıyor; ‘benim şu şu işlerde iddialarım var’ bilinci oluşmaya başlıyor. Sonuçta olası genel performans değerlerini başkalarının değil, kişinin kendisinin tayin etmesi sağlanmış oluyor.
Dahası, iletişim becerileri olağanüstü geliştiği için başkalarından yardım almadan kendi işini kendi buluyor; hatta o işi geliştirilmiş bilinciyle karşı taraf için bir ihtiyaç haline getiriyor. Tüm bunların aksi ise, ‘acaba’lar içinde bocalamak, iş bulmak için ‘koltuk değneği’ olarak birilerinin yardımına gereksinim duymak ve güven bunalımı içinde kişiliğini yitirip kaybolmak.
Kısacası, ‘imaj oluşturma tekniği’ bireyin, müthiş bir özgüven duygusu içinde kendini keşfedip kişiliğini yeni baştan dizayn etmesi anlamına geliyor. Birey, bu türden bir bilinçle giyim kuşamından, konuşma tekniğine kadar hemen her şeyini geliştirip, bambaşka bir imajla yeniden doğuyor. Biz tüm bu sürece çalışma psikolojisinde ‘self assertive’ farkmdalığı (kendinden emin olmak ve yeniden özgüven kazanımı) diyoruz.
BÜYÜKLER İÇİN DE GEÇERLİ
Önceki bölümde biraz üstü kapalı da olsa bireysel kişiliğin önemine ve geliştirilmesine vurgu yapmış olduk. Aynı sistem en küçüğünden, en büyüğüne tüm organize firmalar için de geçerli. Çünkü ne kadar geniş, ne kadar büyük, ne kadar tanınmış olsun; marka taşıyıcısı tüm şirket ve kuruluşlar da yeni nesil ‘imaj oluşturma’ kurallarını öğrenmek ve iyi bilmek zorunda. Batı dünyasındaki deneyimler gösteriyor ki, ‘büyüklük’ ya dalanınmış olmak’ geleneksel imajı ve kurumun büyüklüğü garanti altına almaya yetmiyor. Çünkü bu devirde büyüklüğün ve tanınmış olmanın kriterleri her an değişiyor, hızla çeşitleniyor.
‘İmaj Oluşturma Uzmanlığı’ bundan böyle dışarıda değil, çoğu şirket ve kuramlarda kendi sistemlerinin içinde bağımsız bir departman olarak yer almaya başlayacak gibi görünüyor. Öyle ki, bu iş klasik marketing kurallarıyla ya da gelenekselleşmiş reklam ve pazarlama sistemlerinin alışılmış değerlendirmeleriyle yapılmıyor artık.
Çoğu reklam ve tanıtım firmalarına havale edilen eski nesil anlayışlar tümden değişmiş durumda. Şimdi bu konuda her biri ileri düzeyde uzmanlaşmış sosyolog, hukukçu, sanatçı, estetisyen, psikolog, mimar ve özellikle değişim mühendislerinin yer aldığı yeni nesil kuramlarla işbirliği yapılıyor; şirketin ilgili departmanı yeni nesil bu kurumlan kendi içine almadan içselleştiriyor.
YENİ BİR UZMANLIK ALANI
Yapılan iş aslında değişen dünyaya ayak uydurmayı hedefleyen yeni bir uzmanlık alanı. Bu iş danışmanlarla yürütülecek bir süreç olmaktan da çıkmış durumda. Çok şaşırtıcı bir gelişme yaşanıyor.
Yeni yeni ortaya çıkmaya başlayan uzmanlık kurumları aslında günün koşullarına uyan ‘imaj oluşturma’ işini profesyonel disiplin içinde yapıyor, büyük markalara da her alanda yeniden yapılanma olanağı sunuyor. Böylece toplum algısında imajla ilintili algı ve rezonans (ahenk) oluşuyor.
Tüm bu ince işlerin mimarisini kurgulamak yalnız klasik koşullanmaları değil; toplumsal alışkanlıkları da yeni baştan inşa ediyor. îşin açılımı oldukça geniş: ‘Yapılan reklamların algısal değerlendirmesini yapmak’, ‘çalışanların motivasyonunu ölçmek’, ‘tüketicilerle doğrudan görüşerek beklentileri saptamak’, ‘görsel efekt ve ambalajların yaş grupları ve toplumsal statüye göre estetik analizlerini gerçekleştirmek’, ‘marka adlarının birey ve topluluklar üzerindeki algı duyarlılığını test etmek’, ‘üst düzey çalışanların toplum içindeki imajlarını irdelemek’ vb. gibi onlarca tespit ve analiz ortaya çıkıyor.
Asıl önemli olan ise, tüm bunları ister bireysel, ister kurumsal olsun; tutucu patronlar, işletme körlüğü içindeki tepe yöneticileri ve modası geçmiş pazarlama uzmanlarının müdahalesinden kurtararak bağımsız ve bilimsel bir gereksinim haline getirmek. Kısacası imaj oluşturma eylemi yalnız kişi ve kurumları değil, şimdi toplumun ilgili katmanlarını da adeta yeniden inşa ediyor.
NUR DEMÎROK
