Kuru bamya üreten kazanır
Pazarlar bamya ile doldu taştı. Bereketli bir yıl geçiren bamya üreticileri durumdan memnun. Pazarlarda yaş bamya 8-20 TL arasında satılıyor. Kuru bamya ise altın değerinde. Kilosu 120 TL…
Yaşı da kurusu da altın değerinde
ÇARŞI pazar dolaşıp piyasanın nabzını tutmaya çalışıyoruz. Pazarda bu hafta hangi meyve ya da sebze var, hangisi yok, fiyatlar neden düşük ya da yüksek sürekli izlemeye çalışıyoruz. Geçtiğimiz hafta hangi tezgaha baksak karşımıza bamya çıktı. Bundan birkaç hafta önce pazarlarda ancak birkaç tezgahta yer alan bamyalar geçen hafta bir anda bollaştı. Bamya bol olmasına bol ancak fiyatlarda en ufak bir düşüş yok. Tezgahlarda kalibresine göre 8 TL ile 20 TL arasında bamya satılıyor. Biz de Türkiye’de bamya üretimi hangi noktada, kazançlı bir ürün mü, üreticisinin yüzünü güldürüyor mu bunu araştırdık.
Öncelikle Türkiye’nin bamya üretiminden bahsedelim. Bamya uzunca bir süredir neredeyse stabil bir üretim grafiği çiziyor. 2000 yılında 72 bin dekar alanda 27 bin 500 tonluk üretim gerçekleşirken 2016 yılında bu rakam 56 bin 47 dekarda 29 bin 529 tonluk üretime ulaşmış. Bamya üreticimi verimli hale gelmiş.
Ekim alanları üçte bir oranında gerilerken, üretim miktarında 2 bin tonluk bir artış yaşanmış. Bu yıl ise 32 bin tonun üzerinde bir üretim bekleniyor. Bamya üretiminde, Balıkesir, Konya, Denizli, İzmir, Çanakkale, Bursa, Yalova başta olmak üzere Ege ve Marmara Bölgesi öne çıkıyor. Iç Karadeniz bölgesinde ise Amasya, Tokat ve Gümüşhane Kelkit’te de ciddi bir üretim söz konusu.
KURUSU ÇOK KÂRLI
Bamya mevsiminde daha çok yaş olarak tüketilir. Ancak Anadolu’da çok eski bir gelenek vardır. Birçok sebze ve meyvede olduğu gibi kurutularak kış döneminde de tüketilir. Kuru bamya konusunda ise iki il öne çıkar. Biri Denizli diğeri Amasya… Denizli’nin Çal ilçesi aslında bağları ile meşhurdur. Çal karası diye çok özel bir üzüm çeşidi bile vardır. Ancak bağcılığın yapılmadığı daha küçük arazi yapışma sahip köylerde ciddi biçimde bamya üretimi yapılır. Çal’da bamya üretimi yapan Ömer Ayhancı’nın verdiği bilgiye göre, bamya üretiminin geçmişi 100 yıldan fazlaya dayanıyor.
Özellikle Hançalar ve Selcan köyleri bu konuda oldukça iddialı. İki köyün neredeyse tamamı bamya üretiyor.
Köylüler hayatlarından oldukça memnun. Ayhancı’mn verdiği bilgiye göre, bu köyde yaş bamya satışı yok. Ancak yolunuz Hançalar’dan geçerse size ikram-lık veriyorlar. Bunun sebebi de Hançalqr Bamyası kuru olarak satılması. Yaklaşık 3 bin dekar alanda sulanmadan üretilen bamyalar iplere geçirilerek özenle kurutuluyor. Yaklaşık 6-7 kilodan bir kilo kuru bamya elde ediliyor.
Kuru bamyanın kilosu ise yerinde 120 TL’den satılıyor. Çal ilçesinin köylüleri için bamya bir nevi yastık altındaki altın gibi. Yazın kurutulan bamyalar kış dönemi geldiğinde paraya çevriliyor. Bamyalar İzmir’de çizi çizi, İstanbul Mısır Çarşısı ve baharatçılarda gramla satılıyor. Bir dekar alanda ise 40-50 kilo arasında kuru bamya çıkıyor.
Kırsal kesimdeki köylü için önemli bir gelir kaynağı haline geliyor. Dekardan 6 bin TL gelir elde etmek mümkün. Biraz ölçeği büyütenler ciddi kazanç elde ediyor.
GÜN DOĞMADAN HASAT, GECE SEVKİYAT
Bamya karlı bir sebze olabilir ama işçiliğinin zahmetli olduğunu belirtmek lazım. Pazarda bamya alırken hepimiz dikkat ederiz. Küçük ve taze olmasını isteriz. Bu nedenle hasat döneminde çiftçiye büyük iş düşer. Nisan ve mayıs aylarında tarlaya dikilen bamyaların hasadı haziran ayında başlar. Bu tarihten itibaren ise hasat her gün yapılmak zorundadır. Aksi takdirde bamyalar hemen büyür ve pazar değerini kaybeder. Köylüler her gün sabah erken saatte tarlaya girer, güneş biraz yükseldiğinde de hasat işlemini bitirirler. Hasat dönemi bölgeye göre dört aya kadar sürebiliyor. Bamyanın nakliye işlemi de gece yapılır. Aksi takdirde bamyalar sıcaktan çabuk etkilenir ve kararmalar oluşur. Pazarlarda 8-20 TL arasında satılan yaş bamyanın kilosunun tarlada ise 3-10 TL arasında değiştiğini belirtelim.
BAMYA NASIL TÜKETİLİR?
Bamya Türk mutfağında önemli bir yere sahip. Öncelikle Anadolu’da yaş olarak tüketilir. Bamyanın üretim döneminde birçok evde sık sık domatesli bamya yemeği yapılır. Yaş olarak üretilen bamyanın tabi ki tamamını tüketmek mümkün değil. Birçok aile bu noktada bamyayı iplere dizerek kurutur.
Böylece kış döneminde de bamya yemeği yapılır. Bamya günümüzde yaygın olarak zeytinyağlı olarak tüketilir. Ancak, özellikle Konya bölgesinde çorbası çok yaygındır.
Kuru bamya çorbasının Selçuklu dönemine dayanan bir hikayesi var. Özel misafir geleceğinde, düğün ve mevlitlerde bamya çorbası sofraların baş tacıdır. Konya’ya yolunuz düştüğünde ya da Konya mutfağı olan restoranlarda bamya çorbasını mutlaka deneyin.
Konservenin yerini dondurulmuş ürünler aldı
Geçmişte bamyaların önemli bir bölümü konserve fabrikalarında işlenirdi. İşlenirdi diyoruz çünkü bu durum değişiyor. Malum bamya hasat yapıldıktan sonra ilk önce pazarlara ulaşır. Bir kısmı pazarlarda tüketiciye taze olarak ulaşırken bir kısmı da kurutularak kışlık yapılıyor. Toplam üretimin neredeyse yarıya yakını konserve fabrikaları tarafından alınarak konserve haline getirilirdi. Geçmişte bu böyleydi. Konserveler içinde en çok tercih edilen de bamya idi. Ancak son zamanlarda konserve reyonlarında bamyanın gözle görünür biçimde azaldığını görüyoruz.
Yıllardır konserve markalarına danışmanlık yapan Ziraat Yüksek Mühendisi Ahmet Özmumcu bu konuda ilginç bir tespitte bulunuyor. Özmumcu, “Konserveler içinde bamya ilk sıralarda idi. Bamya önemli bir kalemdi.
Bir fabrikadan üç tır konserve çıkıyor ise bunun bir kamyonu bamya idi. Şimdi ise birtıra bütün sebzelerin konserveleri sığmaya başladı. Tüketicinin tercihleri değişti. Şu sıralar dondurulmuş bamya daha çok tercih ediliyor. Bu diğer konserveler için de geçerli. Geçmişte kış dönemi domates olmazdı.
Bu nedenle konserve tercih edilirdi. Şimdi domates her dönem var. Dolayısıyla dondurulmuş taze bamya alıp yemeğini yapıyorlar. Bu türlü konserveler için de geçerli bir durum. Konservenin yerine dondurulmuş ürünler aldı.”
İDRİZ ÇOKAL
