Hangi hurma kaça satılıyor? İşte, hurma piyasası
Ramazan’da tezgahlar hem hareketlendi hem de renklendi. Hurma pazarında son siparişler verildi, ürünler tezgâhlara konuldu. Ramazan ayında hurma satışı beş kat artıyor. Peki, hangi hurma kaça satılıyor? İşte, hurma piyasası…
RAMAZAN’LA birlikte pazarlarda alışveriş telaşı başladı. Hem tezgahlar renklendi hem de müşteriler. îftar sofralarının vazgeçilmezi olan hurmaya talep de arttı. Aslında yılın her günü hurma tüketiliyor. Fakat Ramazan’da satışlar neredeyse beş katma çıkıyor. Ramazan ayı süresince, kısa süreli bir hurma ekonomisi canlılığı yaşanıyor. Bu yıl tezgahlarda 25 çeşit hurma var. Uluslararası Ticaret Merkezi (1TC) verilerine göre, Türkiye 2011-2015 döneminde 13 farklı ülkeden 82 milyon 329 bin dolarlık hurma ithalatı yaptı. Bu beş yıllık sürede 97 bin 191 bin ton hurma ithal edildi. Türkiye’nin en çok hurma ithal ettiği ülke İran’ken, ikinci sırada İsrail, üçüncü sırada ise Suudi Arabistan bulunuyor.
“EN ÇOK MEDJOUL TÜKETİLİYOR”
Türkiye’de en çok tüketilen ve bilmen hurma çeşidi Medine Mebrum hurması. Acve, Mebrum, Medjoul, Sugai, Sukkari, Ruteb… Hangi ülkeden hangi hurma çeşitleri geliyor ve ne kadara satılıyor? İşte, Türkiye’deki hurma piyasası…
Ramazan alışverişi denilince pazarın nabzını tutmak için Mısır Çarşısı’na düşüyor yolumuz. Mısır Çarşısı’ndaki atıştırmalık satan her dükkanda en az iki çeşit hurma bulunuyor. Malatya Pazarı Mağaza Müdürü İbrahim Bağlar, “En güzel ve kaliteli hurmalar Suudi Arabistan’da yetişiyor, en kıymetli hurma ise Acve diye bilinen Peygamber hurması. Türk halkı en çok Medine Medjoul ve Kudüs Medjoul hurmalarım tercih ediyor. Bu hurmaların kilosu 40 ila 80 TL arasında değişiyor. Bu fiyat farkının sebebi ise hurmaların boyutlarına ve kalitesine göre farklı sınıflandırılma yapılması” diye ifade ediyor. Ramazanla birlikte hurma satışlarının arttığını belirten Bağlar, “Ramazan ayı dışında 1 ton Medjoul satıyorsak, Ramazan ayında 5 ton satıyoruz. Ramazan ayında Tunus hurması fiyatı uygun olduğu için daha çok rağbet görüyor. Acve Peygamber hurması ise ayda 50-100 kilo arasında satılıyor” diyor.
Bağlar, taze-yaş hurmaya da son yıllarda talep olduğunu belirtiyor. Eylül ayında yeni mahsulleri gelen bu tür hurmaların kilosu 20-25 TL arasında değişiyor.
Tezgahlarda işlenmemiş hurmaların yanı sıra, işlenmiş hurmaları da görmek mümkün. Malatya Pazarı kayısılı, İncirli, fındıklı, cevizli, bademli hurmaları butik olarak üretiyor. İhracatı da yapılan bu hurmaların kilosu 55 TL’den başlıyor.
EN UCUZU İRAN HURMASI
Mısır Çarşısı esnafı kendisini Ramazan’a hazırlamış. Yılın her günü hurma sattığını ama satış anlamında Ramazan ayından daha umutlu olduğunu ifade eden Vitamin Kuruyemiş sahibi Hüseyin Yavuzer dükkânında 20 çeşit hurma satıyor. Yavuzer, “Geçen sene Ramazan ayında 4-5 ton sattık, bu sene de aynı satışı bekliyoruz. Şekersiz Bağdat hurması, İran, Tunus, Cezayir, Medine Meşruk, Medine Sukkari, Medine Sugai, Medine Mebrun, Medine Amber, Medine diyet (çekirdeksiz), dallı Tunus, Sukkeri yaş hurma gibi farklı çeşitlerin satışını gerçekleştiriyoruz” diyor.
Tezgâhta en uygun fiyat olarak İran hurması göze çarpıyor. Yavuzer, “En çok İran hurmasından satıyoruz. Satışı iyi olmasına rağmen kalitesi daha düşük. Kilosu 5-10 TL arasında değişiyor” diyor.
“HER KESİME HİTAP EDİYOR”
Türkiye’de hurmalar fiyatlarına göre üç segmente ayrılıyor. Hurma Shop Satış Müdürü Davut Turgut, “Piyasada her kesime hitap eden ürün var. Alt piyasada fiyatları daha uygun olan İran, Tunus hurmalarını görüyoruz. Kalite bakımından daha düşük, glikoz oranları daha yüksek bu hurmalarda bandırma dediğimiz işlem görülebiliyor. Türkiye’de yaygın olarak tüketilen Medine hurması ise fiyat olarak orta segmentte sayılıyor. Üst segmentte ise Kudüs hurması bulunuyor. Rama-zan’da en çok sattığımız hurmalar İran ve Tunus oluyor” diyor.
Turgut, Türk müşterilerin hurma alışverişlerinde alışkanlık oluşturmaya çalıştığını ifade ediyor. “Müşteriler her alışverişte farklı bir hurma alıyor ve çeşit deniyor. Son zamanlarda yoğunluklu olarak tercih edilen hurma türü ise taze-yaş hurma. Hac ve umreden hediyelik olarak getirilen taze yaş hurmayla tanışan Türk tüketiciler, bu türü gittikçe daha fazla tüketmeye başladı. Öyle ki yaş hurmayı marketlerde bile görüyoruz. Diğer hurmalara göre yumuşak olduğu için çocuklara da alternatif gıda olarak veriliyor” diyor.
ACVE MEDİNE’DEN
Hurma Diyarı sahibi Mustafa Kanbaş’a göre, hurmaların bu kadar çeşitli olmasının sebebi yetiştikleri bölgelerin, ağaç ve toprak özelliklerinin birbirinden farklı olması. Kanbaş, “Hurmanın hepsi Medine’den gelmiyor. Oradan gelenler de aynı bölgeden gelmiyor. Yetiştiği bölgeye göre hurmaların cinsi de değişiyor. Acve, Amberi ve Safavi hurmaları Medine’de yetişiyor. Mebrum Medine’nin civar köylerinde, Sugai ise Kasım bölgesinde yetişiyor” diye bilgi veriyor ve Suudi Arabistan’dan gelen hurmaların Irak, İran ve Tunus’tan gelen hurmalardan daha kaliteli olduğunu söylüyor.
Bir hurma ağacının ne kadar mahsul verdiğini biliyor musunuz? Kırk yıla yakın Medine’de yaşayan Kanbaş, hurma ağacının yılda 100-150 kilo arasında hurma verdiğini, bir ağacın ömrünün ise 12 yıl olduğunu söylüyor. Kanbaş, “Ağaç 12 yıldan sonra hurma verse de ilk yılları kadar verimli olmaz. 12 yıl sonra ağacın gövdesine yeniden aşılama yapılması gerekiyor. İki üç ay sonra tohumlar filizlendiğinde ağaç tekrar verimli bir şekilde hurma vermeye başlıyor” diyor.
Kanbaş Umre ve Hac ziyareti için hurma alışverişi yapacaklara da tavsiyelerde bulunuyor: “Medine’de hurma bahçesi işleten birçok Türk olmasına rağmen, hurma alacakların Türkiye’den almasını tavsiye ediyorum. Oradan yapılan alışverişlerde kargo, kilo aşımı, hurmaların yolda ezilmesi gibi sorunlar ortaya çıkıyor. Oysa Türkiye’deki toptancılardan veya perakendecilerden yapılan alışverişlerde karşınızda bir muhatap buluyorsunuz.”
BOZULMAYAN BİR MEYVE
Sofralarımızda yılın her ayı tüketebildiğimiz hurmalar, uygun koşullarda saklandığı sürece bozulmuyor. Toptan ve perakende satış yapan Hurmacmız markası Pazarlama Müdürü Muhammed Yangın, tüketilen hurmaların yüzde 80’inin Temmuz ve Ağustos ayının mahsulleri olduğunu söylüyor. Yangın, “Hurma bozulmaz, soğukta durması gerekir. Bir söz vardır, hurmanın tepesinden güneşi, dibinden suyunu eksik etmeyin diye. Hurma sıcak iklimde yetişir ama soğuğu tercih eder” diyor.
Yangın, hurmaları işlenmiş ve işlenmemiş grup olarak ikiye ayırıyor, “işlenmiş grupta hurmalar kabuk atmasın diye özel bir işlemden geçiriliyor ve dış yüzeyleri daha parlak oluyor. Piyasada ballı olarak satılan hurmalar genellikle glikoza bandırılmış oluyor. Bugün birçok markette satılan İran ve Tunus hurmasının bir cinsi bu şekilde işleniyor. Asıl işleme İsrail hurmalarında olsa da, İsrailliler bu işlemi profesyonel bir şekilde yaptıkları için fark edilmesi zor” diyen Yangın, işlenmemiş hurmalar arasında Medine’nin tüm gruplarının bulunduğu bilgisini veriyor.
Hurma çeşitleri ve fiyatları
Acve Peygamber Hurması: Siyah renkli, nispeten daha ufak ve yuvarlaktır. Hz. Muhammed tarafından ekildiği için şifa verici olduğuna inanılır. Kilosu 40-60 TL arasında değişiyor.
Medine Mebrum Hurması: En çok tercih edilen hurmalardandır. Medine’de yetiştirilir. Mebrum hurmanın tazesi olmaz. Serilip kurutulmaz, meyve ağaçtayken kurumaya başlar. Kilosu 20-38 TL.
Bağdat Hurması: Şeker oranı daha düşük olan bu hurma Irak’tan ithal ediliyor. Kilosu 18-20 TL arasında değişiyor.
Tunus Dallı: Tunus grubu hurmalar iklimden ve ağacın cinsinden dolayı sarıdır. Kilosu 20 TL civarında.
Medine Sukkari: Yaş, taze hurma olarak da geçiyor. Kilosu 20-40 TL arasında değişiyor.
İran Hurması: Türkiye’de en çok satılan hurmalardan. Yüzeyi daha parlak, fiyatı daha uygun. Kilosu 5-10 TL arasında değişiyor.
Filistin Hurması: Filistin veya Ürdün hurması olarak da adlandırılan Kudüs hurması İsrail menşeili. Hurma satıcılarının ifadelerine göre Türkiye’deki hurmaların yarısına yakını İsrail menşeili. Bu tür ürünlerin Türkiye’ye giriş fiyatı 38-40 TL arasında değişiyor. Tezgahlarda ise 50-80 TL arasında satılıyor. Peki, çok tüketilen Filistin Medjoul hurmasının Medine Medjoul’den farkı nedir? Medine hurması daha küçük, sert ve şeker oranı yüksek. İsrail hurması ise daha büyük ve tat olarak daha yumuşak. Medine hurmasının iç kısmı biraz daha boş oluyorken, Filistin hurması ise etli ve göze daha çok hitap ediyor.
Yüz çeşidi var
Hurma ağaçları tropikal, ılıman ve çöl ikliminin görüldüğü yerlerde yetişiyor. Haliyle bölgelere göre farklı hurma çeşitleri bulunuyor. Dünyada ortalama yüz çeşit hurma var. En fazla hurma çeşidi ise Suudi Arabistan’ın Medine kenti ve çevresinde yetişiyor. Medine’de bilinen otuz iki çeşit hurma türü bulunuyor. Türkiye’deki tezgahlarda ise her geçen yıl çeşitlilik artıyor.
Canan AKSOY / Diyetisyen
“Tok tutar, sindirime yardımcı olur”
Hurma meyvesi yüzde 44-48 oranında şeker, yüzde 0.2-0.5 arasında yağ içerir. Protein içeriği hurmanın cinsine göre değişir; örneğin Rutab cinsi hurma yüzde 1.22 oranında protein içerir. Potasyum açısından zengin olan hurma kalsiyum, magnezyum, demir, A-B1-B2 ve C vitamini de barındırır. Yüzde 0.5-3.9 oranında cinsine göre değişen miktarda pektin adı verilen kıymetli bir posayı da yapısında bulundurur. Pektin sayesinde sindirim sistemini geç terk ederek uzun süre tok kalmaya yardımcı olur. Önemli bir antioksidan olan fenol açısında da hurma, kayısı ve yabanmersiniyle karşılaştırıldığında çok daha yoğun fenol içerir. Glisemik indeks açısından şeker içeriğinin yüksek olmasına rağmen posası sayesinde düşük glisemik indekse sahiptir.
Bitkisel kaynaklı hormonlar da içeren hurmanın özellikle Deglet Noor denilen cinsinin doğum sonrası kanamaları azaltmakta kullanılabileceğini gösteren çalışmalar var. İçerdiği mineral ve vitamin örüntüsü açısından bağışıklık sistemi için de olumlu etkileri bulunur. Ramazan ayının gelmesiyle beraber sofralarımızda daha sık göreceğimiz hurmayı tüketirken yine de porsiyonuna dikkat etmek gerekir. 40 gram hurma yaklaşık 110 kaloridir. Bunu da iki orta boy hurma olarak düşünebilirsiniz.
Eda Gezmek
