Yerli muzda hasat mevsimi bitti fırsatçılar işbaşında
Yerli muzda hasat mevsimi bitti. Bunu fırsat bilen ithalatçılar fiyatlarla istedikleri gibi oynuyor. Markette muzun fiyatı 10 TL yi geçti. İlk hasat zamanı olan ağustostan önce fiyatların geri gelmesi beklenmiyor…
MUZ Türkiye’de sınırlı bir bölgede üretiliyor. Mersin’in Anamur ilçesi başta olmak üzere Bozyazı, Aydıncık ilçelerinde üretim mevcut. Antalya’nın Gazipaşa ve Alanya ilçelerinde de üretimi yapılıyor. Bunun dışında Türkiye’de iklim koşulları muz üretimi için elverişli değil. Ancak Mersin ve Antalya’nın ilçelerinde örtü altında (sera) muz üretimi yaygınlaşmaya başladı. 2016’nın sonunda hasat döneminin ilk aylarında yerli üretimdeki artışı, ithal muz ile yerli muzun fiyat savaşını konu alan bir haber yapmış ve yerli muzun bol olduğu dönemde ithalatçıların fiyat kırarak yerli üreticiyi zorladıklarını anlatmıştık. Şu sıralar marketlerde muzun fiyatı 10 TL’nin üzerinde. Nisan ayı enflasyonunda muz fiyatlarım başrolde görecek gibiyiz. Yerli muz ise piyasada neredeyse yok.
Fiyatlar iki nedenle artıyor. Birincisi, yerli muzun hasat dönemi bitti. Şu anda seralarda ikinci ürün bulmak mümkün ama miktarı çok az. Haliyle meydan ithalatçılara kalmış durumda. Aralık, ocak ayında perakende fiyatlarını 5 TL altına çeken muz ithalatçıları şu sıralar piyasanın durumunu fırsata çevirmiş durumda. Kimi marketlerde 12-13 TL seviyesine bile çıktığı gözlemleniyor. Muz fiyatlarının artmasının arkasında bir de uluslararası, daha doğrusu iklimsel bir etken var. Muz üreticileri Ekvator, Fili-pinler, Brezilya ve Hindistan gibi ülkelerde geçtiğimiz yıl 4-7 dolar arasında seyreden 1 koli (19 kg) muzun fiyatı şu sıralar 5-10 dolar arasında seyrediyor. Fiyatlar Ocak ayından bu yana yükselişe geçmiş durumda. Bunun nedeni ise geçtiğimiz yılın eylül ayından bu yana etkisini göstermekte olan El Nino kaynaklı iklim değişimleri. Tropikal bölgelerde etkisini gösteren El Nino yüzünden rekolteler beklenen düzeylerde değil. Uluslararası piyasalarda muz fiyatının 2017 boyunda yüksek seyredileceği konuşuluyor.
UMUT YENİ HASAT DÖNEMİNDE
Anamur Ziraat Odası Başkam Ahmet Şeref Gümüş, bu yüksek fiyatların birkaç ay daha devam edeceğini belirtiyor. Yeni hasat döneminin ağustos ayında olacağını belirten Gümüş, “Bu fiyatlar geçici. Şu anda seralarda çok az miktarda yerli muz var. Haliyle arz düşünce fiyatlar da yükseliyor. Ağustos ayında muz bollaşınca tekrar fiyatlar geriler” diyor. Gümüş’ün verdiği bilgiye göre, seralarda bulunan muzlar bugünlerde üreticiden tüccara 4-5 TL arasında gidiyor. Muzların işlenip, paketlenmesi ile birlikte maliyet 7 TL’ye çıkıyor. Haliyle İstanbul’daki marketlere 10 TL’nin altında mal girişi zor görünüyor.
Üretimi 12 aya yaymak için çalışmalar yaptıklarım söyleyen Gümüş, “Seralardaki ekimleri planlamaya çalışıyoruz. Böylece 12 ay hasat yapabilir hale gelmek istiyoruz. Şu anda hasatta dört ay gibi bir boşluk var. Bu boşluğu doldurursak her mevsim hasat yapabileceğiz. Böylece muz arzında bir istikrar olacak” diyor. Muz üretiminin çok doğal şartlarda yapıldığını belirten Gümüş, “İlaç kullanılmıyor. Böcek ve zararlılarla mücadele doğal yöntemlerle yapılıyor. Gübre ise tamamen hayvan gübresi. Muz, hayvancılık, demir çelik ve naylon sanayilerine de direkt katkı sağlıyor” diyor.
“İTHAL MUZA İHTİYAÇ KALMAYACAK”
Yerli muz üretiminin her geçen yıl arttığına dikkat çeken Gümüş, şu bilgileri veriyor: “Muz üretimi 2000 yılı başlarında 60 bin ton seviyesinde idi. Günümüzde 306 bin tona çıktı. Böyle giderse 5-10 yıla kadar kendi kendine yeten bir ülke haline geliriz. Muzdaki kazanç yeni bahçelerin kurulmasına neden oluyor. Üretici sayısı her yıl artıyor, ithal muza ihtiyacımız kalmaz.”
Muz üretiminde öne çıkan ilçelerden biri de Alanya. Alanya Muz Üreticileri Birliği Başkanı Hüseyin Gü-ney, muz üretiminin ilçede her JÎjpt geçen yıl arttığını vurguluyor.
Bu yılki fiyat artışında üretimdeki düşüşün de etkili olduğu- ©Sr’U nu vurguluyor. Güney, “Bu yıl iklim şartlan da çok elverişli değildi. Bazı bölgelerde seralar zarar gördü. Açık alanda muz üretilen bölgelerde ise don nedeniyle rekolte kayıpları yaşandı, ithalat kanadında ise döviz kurlarındaki yükseklik de etkilenince muz fiyatları hem yerlide hem ithalde yükseldi. Şu anda seralarda ikinci hasat ürünler var. Fiyatı 5 TL. Aslında bu fiyat 2-3 TL arasında olması lazım” diyor.
“MİMARLIĞI BIRAKIP MUZCU OLDU”
Sinan Sinaoğlu mimarlık mesleğini bırakarak muz üretimine geçmiş bir girişimci. Rahmetli babası Niyazi Sinaoğlu da eczacılığı bırakıp muz üretimine geçmiş. Hatta bir dönem Anamur Muz Üreticileri Birliği Başkanlığı yapmış. Geçmişte Ankara’da mimarlık yapan Sinan Sinaoğlu şimdi memleketi Anamur’da 45 dekar alanda muz yetiştiriyor. Dekarda 15 bin TL civarında net kazanç elde ettiğim belirten Sinaoğlu, bu yılki fiyat artışmı birkaç nedene bağlıyor: “Muz üretiminin en dip yaptığı dönemdeyiz. Ana-4 mur’da neredeyse muz yok. Sezonun bol olduğu dönemde muz ithalatçıları fiyatları kırıyor. Hasat sonu gelince fiyatları yukarı taşıdılar. Fiyat artışının birinci sebebi bu. Muz genelde tek ürün verir. Son dönemlerde çift ürün de alınmaya başladı. Kasım-Nisan arası üretimin bol olduğu dönemdir. Şu anda hasat neredeyse yok. Haliyle arzda düşüş var. Bu da fiyatlara yansıyor. Ayrıca dünya muz üretiminde söz sahibi ülkelerde rekolte kayıpları yaşandı. Bu da fiyatlar üzerinde etkili oldu.”
İTHAL MUZUN TAHTI TEHLİKEDE
Türkiye’de muz üretimi 2000-2016 arasındaki dönemde peyderpey artarak 64 bin tondan 305 bin 926 tona yükseldi. Artışta örtü altı üretim etkili oldu. 2000 yılında örtü altı muz üretimi 35 bin 375 ton iken, bu rakam 2016 yılında 206 bin tona yükseldi. Örtü altı üretimle birlikte verimlilik de yükseldi. 2000 yılında dekar başına ortalama 3.7 ton olan muz üretimi geçen yıl 4.6 tona yükseldi. 2000 yılında 17 bin dekar olan muz alanları 2016 yılında 62 bin 245 dekara ulaştı. Peki, bu üretim artışı yeterli mi? Üretim tüketimi karşılıyor mu? Karşılıyor demek zor. Çünkü Türkiye’de gelir düzeyine bağlı olarak muz tüketimi de artıyor. Kişi başı muz tüketimi 1.5-2 kg’dan 5 kg’m üzerine çıktı. Dolayısıyla yerli üretimin bu kadar artış göstermesine rağmen tüketime yetişemiyor. Halen muz ihtiyacı 500 bin ton dolaylarında. Bunun 306 bin tonu iç üretimle, 194 bin tonu ise ithalatla karşılanıyor. 2012’de 225 bin, 2013’te 235 bin, 2014’te 207 bin, 2015’te ise 201 bin ton muz ithal edildi. 2016’da bu rakam 200 bin tonun altına geriledi. Bu ithalat için 2012 yılında 110.4 milyon, 2013 yılında 115.3 milyon, 2014 yılında 102.5 milyon, 2015 yılında ise 99.5 milyon dolar ödendi. 2016’da ise dolardaki yükseliş nedeniyle 205 milyon dolar ödendi. Yerli muz ithalata karşı gümrük duvarları ve referans fiyatla korunuyor, ithal muzlar 20 kilogramlık koliler içinde 9.5 dolar referans fiyat ve yüzde 145.8 gümrük vergisiyle geliyor. Bu haliyle fiyat 23 dolara çıkıyor.
Kaçak muz nasıl giriyor?
Piyasada birde kaçak muz konusu var. Kaçak muzla ilgili kesin bir ölçüm yapılamıyor. Yıllardır Suriye üzerinden giren kaçak muzların yeni adresinin İran olduğu söyleniyor. Peki, kaçak muzlar ülkeye nasıl giriyor? Yine muz üreticilerinin yaptığı tespitlere göre, muzlar önce sınırın öbür yakasındaki köylere kamyonlarla geliyor. Sınırı ise hava karardıktan sonra eşek ve katır üzerinde geçiyor. Bir de sınır ticareti görüntüsüyle yapılıyor. Sınır ticareti yasal. Sadece iki sınır komşusu şehir arasında sınırlı ürünlerde yapılması gerekiyor. Doğu ve Güneydoğu Anadolu’ya kaçak yolla giren bu muzlar daha sonra büyük şehirlere kadar ulaşıyor.
Kazanç yüksek
Muz, çok yıllık bir bitki türü. Ağacını bir defa diktikten sonra 20 yıl gibi bir süre meyve alabiliyorsunuz. Tek yapmanız gereken yeni çıkan filizleri seyrekleştirmek. Meyve veren kısımlar her hasat sonrasında çürüyor. Yandan çıkan 5-6 filizden yalnızca iki tanesi yeni dönem meyve vermesi için ayrılıyor. Yeni ağaç dikilmiyor ama filiz ayıklama yapılması gerekiyor. Aksi takdirde verimi düşük kalıyor. Muz narin bir ürün. Hava sıcaklığı 4 derecenin altına düştüğü an meyve zarar görüyor. Bu nedenle de üretim ağırlıklı olarak seralarda yapılıyor. Bu nedenle bahçe maliyeti yüksek. Bir dekar sera yaklaşık 50 bin TL’ye mal oluyor. Muz iyi para ettiği için arazisi de pahalı. Eğer arazi kendinizinse 50 bin TL gibi bir yatırım maliyeti var. Arazi için ayrıca 100 bin TL ödemeniz gerekebilir. Bir dekarda 20 bin TL gelir, 15 bin TL net kar elde ediliyor. 20 yıl gelir elde edilen bir bahçe için 150 bin TL’lik bir yatırım yapılması yetiyor.
İdriz Çokal
