Dünyanın en gelişmiş platformları arasında
2012’de çıkan yeni sermaye piyasası kanunu hem Türkiye sermaye piyasası, hem de borsa için önemli değişiklikleri beraberinde getirdi. Borsa İstanbul anonim şirketi kuruldu ve tüm borsalar bu çatı altında toplandı…
O zamanki adıyla İstanbul Menkul Kıymetler Bor-sası, 1985 yılında kurulmuş, ilk işlemler ise 1986 yılında başlamıştı. 1986 yılı Ocak ayı sonunda işlem gören 41 adet halka açık şirketin toplam piyasa değeri 657 milyon dolardı. Aynı yılın sonunda piyasa değeri 938 milyon dolara yükseldi. Aradan geçen 30 yılı aşkın süre zarfında Borsamızm gösterdiği gelişim sonucunda, paylan işlem gören şirket sayısı 403’e, halka açık payların piyasa değeri de 2017 yılı 20 Mart tarihi itibariyle 194 milyar dolara yükseldi.
2013 yılından bu yana faaliyetlerine Borsa İstanbul olarak devam eden bor-samn kuruluş tarihi 1873 yılına kadar uzanıyor. Kırım Savaşı sürecinde borçlanmaya giden Osmanlı Dev-Ieti’nin çıkarmış olduğu tahvillerin alım satımının yapıldığı Dcrsaadet Tahvilat Borsası 1873 yılında kuruldu ve ülkemizde borsanın temelleri atıldı. Modern anlamda Türkiye’de borsacılığın ilk merkezi İstanbul Menkul Kıymetler Bor-sasıdır (İMKB). 1985 yılında kurulan ve ilk işlemlerin 1986 yılında 41 şirketin payları ile gerçekleştiği İMKB’de zaman içinde işlem hacmi ve şirket sayısı arttı, borsa bölgenin en önemli işlem platformlarından biri haline geldi.
İŞLEM HACMİ 13 TRİLYON TL
2012 yılında çıkan yeni sermaye piyasası kanunu hem Türkiye sermaye piyasası, hem de borsa için önemli değişikleri beraberinde getirdi. Yeni kanunla beraber, Borsa İstanbul anonim şirketi kuruldu ve Türkiye’nin tüm borsaları Borsa İstanbul çatısı altında toplandı. Bu tarihten itibaren İstanbul’u bölgenin ve dünyanın sayılı finans merkezlerinden biri yapmayı hedefleyen İstanbul Finans Merkezi vizyonu kapsamında Borsa İstanbul’da çalışmalarını yoğunlaştırdı. Borsa İstanbul teknolojik altyapısını dünyanın en ileri borsa teknolojisiyle yenilemek için Nasdaq ile stratejik ortaklığa gitti; Nasdaq Borsa İstanbul’dan yüzde 7 oranında pay aldı. Bunu takiben, 2015 yılında özellikle Avrasya bölgesi ekonomileri ve sermaye piyasalarında etkin bir rol oynayan Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası. Borsa İstanbul’a yüzde 10 oranında ortak oldu. Uluslararası etkinliğini en üst düzeye taşımak isteyen Borsa İstanbul kısa süre önce İslam Kalkınma Bankası ile de stratejik işbirliğinin temellerini attı.
2016 yılsonu itibariyle 400’den fazla şirketin işlem gördüğü, toplam işlem hacminin 13 trilyon TL’nin üstüne çıktığı Borsa İstanbul, bölgenin ve dünyanın en gelişmiş, likiditesi en yüksek işlem platformları arasında yer alıyor.
Borsa İstanbul Pay Piyasası’nda işlem gören şirketlerin piyasa değeri toplamı 2016 yılı sonunda bir önceki yıl-sonuna göre yüzde 10.67 artarak 614.07 milyar TL (dolar bazında yüzde 8.24 azalışla 174,49 milyar dolar) oldu. 2016 yılsonu itibarıyla Borsa İstanbul’da işlem gören şirketlerin dolaşımdaki (halka açık) paylarının yüzde 63.43’ü yabancı yatırımcıların portföylerinde bulunuyor.
Paylarda 1.040.794 yatırımcının 1.031.309’u yerli, 9.485’i yabancı; varantlar da ise toplam 2.561 yatırımcının 2.556’sı yerli, 5’i yabancı.
SON 15 YIL YATIRIMLARLA GEÇTİ
Pay Piyasası’nda bilgisayarlı işlemler 3 Aralık 1993 tarihinde başlatıldı. İlk yıllarda bütün kullanıcılar borsa yerleşkesindeki işlem salonlarında bulunurken, uzaktan erişimle ilk işlem 31 Temmuz 2000 tarihinde gerçekleşti. Uzaktan erişimin geliştirilmesi, artan işlem hacmi ve yatırımcı ilgisine cevap verecek şekilde kullanılan teknolojik altyapı sürekli yenilerek, piyasa ihtiyaçlarına cevap verüdi. Dünyada, finansal piyasalarda yaygın olarak kııllanüan FIX (Financial Information Exchange) protokolü 4 Ekim 2013 tarihinde borsada devreye alınarak Pay Piyasası’na uluslararası yatırımcıların erişimi kolaylaştırıldı.
PAY PİYASASI’NIN DÖNÜŞÜMÜ
Borsa İstanbul ile Nasdacj arasında 20 Ocak 2014 tarihinde imzalanan stratejik iş birliği anlaşması ile borsa bünyesindeki mevcut piyasa uygulamalarının ve teknolojik altyapının BISTECH Borsa İstanbul’un teknolojiyle dönüşümü projesi kapsamında yenilenme süreci başlatıldı.
İki aşamalı olarak planlanan BISTECH teknolojik dönüşüm programının ilk aşamasında Pay Piyasası İşlem Sistemi, Veri Yayın Sistemi, Gözetim Sistemi, Endeks Hesaplama Sistemi, Takas ve Saklama Sistemi ile Operasyonel Veri Tabanları ve Raporlama Altyapısı BISTECH İşlem Platformu üzerine taşınarak yenilendi. Daha sonraki aşamalarda ise diğer tüm piyasa sistemleri ile ilgili piyasaların takas ve saklama altyapılarının yenilenmesi planlandı. Bu çalışmaların ilk aşamasında 30 Kasım 2015 itibarıyla 1993 yılından beri kullanılmakta olan Pay Piyasası elektronik alım satım sistemi bırakılarak Pay Piyasası işlemleri, BISTECH olarak adlandırılan yüksek teknolojiye sahip Nasdaq Genium INET işlem platformu üzerinde geliştirilen yeni alım satım platformu üzerine taşındı. Pay Piyasasının ardından 6 Mart 2017 tarihinde Finansal Türev Ürünler Piyasası da BISTECH İşlem Platformu üzerinde faaliyete başladı.
