Lisanslı Depoculuk İşi Yapmak

Lisanslı depoculuğun yıldızı parlayacak

10 yıldır gündemde olan lisanslı depoculuğun yıldızı bu yıl parlayacak. Ürün İhtisas Borsaları’nın kurulmasıyla birlikte öne çıkan lisanslı depoculuk yatırımlarına özel sektör ilgisi de arttı. Yeni yatırımlar birbiri ardına geliyor…

LİSANSLI depoculuk, Türkiye’nin uzunca bir süredir gündeminde olan bir konu. 5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu 2005 yılında yürürlüğe girdi. Dünyada tarihi epey eski olan “lisanslı depoculuk” kavramı gündemimize ilk olarak Karadeniz’de yaşanan fındık krizi sonrasında girdi. Fındıkta çok ciddi bir arz fazlası olmuş, fındık fiyatları da dip seviyesine gelmişti. Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO), ilk defa fındık alımında etkin rol oynamış ve bu kriz döneminde lisanslı depoculuk gündeme gelmişti.

Ancak o dönemde pek başarı sağlandığı söylenemez. Lisanslı depoculuk yatırımları istenen düzeyde gerçekleşmedi. Burada hem yatırımların geri dönüş süresinin uzun olması hem de geçmiş dönemdeki teşviklerin yetersiz görülmesi etkili olmuştu. Hayata geçirilen yatırım ve kira teşvikleri ile son yıllarda lisanslı depo yatırımlarında bir hızlanma olsa da halen istenilen düzeye ulaşılmış değil.

TMO’nun halen depoculuk faaliyetinden çıkmaması da sistemin gelişmesine, yeni yatırımcıların sektöre girmesine engel oldu. Bir diğer engel de ürün senetlerinin finansmana erişimde yeteri kadar işlevi olmaması ve Ürün İhtisas Borsası’nın henüz kurulup faaliyete geçmemiş olması.

Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanı Faruk Çelik’in geçtiğimiz günlerde bu konuda bir açıklaması oldu. Bakan Çelik’in açıklamasına göre, TMO artık depoculuktan çıkacak ve sadece piyasa düzenleme görevi üstlenecek. Bu gerçekleştikten sonra lisanslı depo yatırımlarında özellikle de özel sektör yatırımların da artış bekleniyor.

41 DEPONUN 18’İ FAALİYETTE

Lisanslı depoculuk konusunda ilk yatırım TMO ve TOBB (Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği) tarafından TMO-TOBB Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk A.Ş. adı altında yapıldı. Yatırım önündeki bu engellere rağmen bugün itibariyle Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’ndan lisanslı depo işletmesi kuruluş izni alan lisanslı depo işletmesi sayısı 41’e, lisans alarak faaliyetine başlayan lisanslı depo işletmesi sayısı ise 18’e ulaştı. 41 lisanslı depodan 22’si kuruluş iznini 2016 yılında almış. Bu da gelecek açısından lisanslı depoculuk için umut verici bir gelişme. 41 lisanslı depo ülkemizde 20 farklı ile dağılmış durumda. En fazla lisanslı depo kuruluş iznine sahip illerin başında dokuz lisanslı depo yatırımı ile Konya geliyor.

Gümrük ve Ticaret Bakanlığı verilerine göre, ülkemizde lisanslı depo kapasitesi, hububat, baklagiller ve yağlı tohumlarda 808 bin tona, pamukta 15 bin tona, zeytinde 5 bin tona ve toplamda 805 bin tona ulaştı. Şu an kuruluş izni alan 41 lisanslı depo yatırımının 38’i hububat baklagiller ve yağlı tohumlarda depolama hizmeti sunacak. Fındıkta iki, kuru kayısı, pamuk, zeytin ve zeytinyağında da birer lisanslı depo kuruluş izni almış durumda.

YATIRIM İÇİN FIRSAT YILI

2005 yılından bu yana gündemimizde olan lisanslı depoculuk için bu yıl fırsat yılı olacak. Tarım kesiminin yıllardır beklediği Tarım Ürünleri İhtisas Borsaları ile ilgili Bakanlar Kurulu kararı çıktı. Şu anda yönetmelikleri hazırlanıyor. Ürün ihtisas borsaları ile lisanslı depoculuk birbiriyle çok ilgili. Birbirini tamamlayan iki sistem. Ürün ihtisas borsalarının başarıya kavuşması için lisanslı depoculuk olmazsa olmaz. Bu nedenle de devlet lisanslı depoculuğa teşvik edecek. TMO’nun da depoculuktan çekilmesi halinde peş peşe özel sektör yatırımları olacak.

KİMLER YATIRIM YAPABİLİR?

Lisanslı depo yatırımını gerçek ve tüzel kişiler yapabiliyor. Yine burada gerçek ve tüzel kişilerin bir araya gelerek yaptıkları lisanslı depo yatırımları da var. Tarım ürünleri lisanslı depo işletmeleri, ekonomik ihtiyaç ve etkinlik şartları göz önünde bulundurularak Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nca verilecek izinle anonim şirket şeklinde kuruluyor. Şirketin kuruluşunda, 1 milyon TL’den az olmamak üzere depolama kapasitesine göre yönetmelikle belirlenen tutarda ödenmiş sermayeye sahip olunması ve ilgili yönetmelikte gösterilen belgelerin ibraz edilmesi koşulları aranıyor. Yine yatırımın lisanslı depoya kabul edilen ürünlerin tartılması, boşaltılması, yüklenmesi, taşınması, nakliyesi, depolamaya ve standartlara uygun hale getirmek üzere temizlenmesi, ayıklanması, elenmesi, kurutulması ve şartlandırılması, ambalajlanması, depolanması, ürün ambalajlarının onarılması, ürünün depodan çıkarılması gibi altyapıya sahip olması gerekiyor.

Gümrük ve Ticaret Bakanlığından izin almak kaydıyla, tarımsal faaliyetlerde bulunmak, depolanmaya uygun nitelikteki temel ve işlenmiş tarım ürünlerine dayalıya da ilişkili ticaret, antrepoculuk, taşıma ve nakliyecilik ile sigortacılık yapmak, yurtiçinde ve yurtdışm-da sanayi tesisi, fabrika, imalathane, depo, satış mağazası ve şubeler kurmak, açmak, kiralamak ve işletmek, işleme, kurutma, ayıklama ve benzeri diğer konularda faaliyette bulunmak mümkün. Lisanslı depo yatırımlarının, lisans alabilmesi için yetkili sınıflandırın niteliğe sahip bir laboratuvar ile de anlaşmalı olması gerekiyor.

TEŞVİK DE VAR

Lisanslı depoculuk sisteminin gelişmesi için hem yatırımcılara hem de yararlanıcılara yönelik teşvikler getirildi. Lisanslı depoculuk sisteminin teşvik edilmesine ve bu alandaki yatırımların artarak gelişmesine katkı sağlamayı amaçlayan vergi düzenlemeleri, 3/7/2009 tarihli 27277 sayılı Resmi Ga-zete’de yayımlanan 5904 sayılı Gelir Vergisi Kanunu ve Ba-*- zı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkm-daki Kanunla yürürlüğe girdi.

Bu kanunla lisanslı depoya tevdi edilen ürün için üreticiye verilen ürün senetlerinin el değiştirmesinden doğan kazançlar 31/12/2018 tarihine kadar gelir vergisi ve kurumlar vergisinden istisna tutuldu. Ürünlerin lisanslı depolara ilk tesliminde ve borsa-daki alım satımında katma değer vergisi (KDV) istisnası getirildi. Lisanslı depo işletmesi ile mudi arasında yapılan sözleşmeler ve ürün senetleri damga vergisinden istisna tutuldu. Lisanslı depoculuk hizmetleri bölgesel desteklerden yararlandırılacak yatırım konulan arasına dahil edildi.

Lisanslı depoculuk kira yardımı tebliğine göre hububat, baklagiller ve yağlı tohumlarda ton başına aylık 3 TL, pamukta ise ton başına aylık 7 TL kira desteği veriliyor.

Kuruluş izni alan 41 lisanslı depo ve mevzuat incelediğinde hububat, baklagiller ve yağlı tohumlarda faaliyet gösterecek bir lisanslı deponun en az 20 bin ton, fındıkta en az 10 bin ton, zeytinde 5 bin ton, zeytinyağında 4 bin ton, kuru kayısıda 5 bin ton, antepfıstığında 2 bin ton kapasitesi olması gerekiyor. Lisanslı deponun en büyüğü 100 bin ton kapasite ile Konya’da kuruldu.