Turizmdeki krizin istihdam faturası ağır
Terör olayları ve Rusya ile yaşanan kriz nedeniyle Antalya bölgesindeki oteller, ya açılmıyor ya da yüzde 30-40’lık dolulukla çalışıyor. Birçoğu da maliyetlerini azaltmak için eleman çıkarıyor. Doğrudan ve dolaylı olarak yaklaşık 1.5 milyon kişinin istihdam edildiği sektörde otellerden tur operatörlerinden rehberlere kadar 500 bini aşkın kişinin işsiz kaldığı tahmin ediliyor.
Akdeniz Çanağı’nın en hızlı büyüyen ülkesi olarak öne çıkan ve Avrupa’nın en önemli destinasyonlarından biri olan Türkiye, bu yıl turizmde dip yaptı. Bölgede yaşanan kanşıklıklar, patlayan bombalar ve Rusya ile yaşanan uçak krizinin ardından kolay göğüs-lenemeyecek bir turist kaybı yaşandı.
Türkiye’de otellerin büyük bir kısmı sezonda açılmazken bir kısmı da yüzde 30-40 doluluk oranlan ile faaliyet gösteriyor. Peki yaşanan kriz ortamının istihdama dönük faturası nasıl oluştu? Sadece konaklama ayağında yaklaşık 500 bin kişinin istihdam edildiği sektörde istihdamda yüzde 50’ye varan daralma yaşandığı tahmin ediliyor. Acenteler, uçak şirketleri, rehberler ayağı da eklendiğinde sektördeki toplam istihdam kaybının 500 bini aştığı dile getiriliyor. Temmuz ayında bir toparlanmama olması halinde dolulukları az seyreden birçok otelin kapılarını kapatmasıyla bu sayının daha da yükselmesinden endişe ediliyor.
İLK ÜÇ AY SİNYAL VERDİ
Turizmdatabank’ın yılın ilk üç ayındaki istihdam düşüşüne ilişkin derlediği verilere göre, sezonun açılmadığı ve birçok tesisin çalışan istihdam etmediği bir dönemde bile turizmde konaklama ve seyahat acenteleri kısmındaki kayıp 30 bini buldu. Dönemsel işçi çalıştıran turizm sektörünün en yoğun istihdam rakamlanna yüksek sezonda ulaştığına dikkat çeken Turizmdabank’ın sahibi Erol Karabulut, açılmayan oteller ve rakamlarının yansı bile olmadığına dikkat çekerek, istihdamdaki düşüşün her yeni ayda artarak devam ettiğini, Haziran sonunda düşüşün yüzde 50’lere ulaşmasının beklendiğini söylüyor.
İŞSİZLİK ANALİZİ
Sektörde işsiz kalanlar, acente ça-lışanlan, rehberler, garson, oda servisi, aşçılar, bahçıvanlar, ulaştırma görevlileri, f&b çalışanlarından oluşuyor. Doğrudan ve dolaylı olarak yaklaşık 1,5 milyon kişinin istihdam edildiği turizm sektöründe çok ciddi bir istihdam daralması yaşandığına dikkat çeken Profesyonel Otel Yöneticileri Demeği (PYOD) Başkanı ve Calista Hotel Genel Müdürü Ali Kızıldağ, “Turizmdeki daralma nedeniyle havayolu şirketi çalışanından rehbere, otel çalışanından ulaştırma görevlisine kadar sektörün paydaşlarından 500 binin üzerinde kişinin işsiz kaldığını tahmin ediyoruz. Rusya ile ilişkilerde bir düzelme olur da bir buçuk milyon Rus turist getirebilirsek küçük çaplı bir toparlanma olur ama kötü tabloyu düzeltmeye yetmez” diyor.
Kızıldağ, daha fazla insanın işsiz kalmaması adına devletin turizmde KDV ve ÖTV’yi sıfırlama, işveren ve işgücüyle ilgili destekler verme, sektörün banka kredilerini yapılandırmada kolaylık sağlama gibi uygulamalar yapması gerektiğini vurguluyor.
ZAM YAPILMADI
Türkiye, geçtiğimiz yıl yaklaşık 40 milyon turist ile 32,5 milyar dolarlık turizm geliri elde etmişti. Ancak bu yıl bu rakamlan geçmek bir yana bu rakamlara ulaşmak bile uzak bir hayal oldu. Kayıtlı olarak 900 bin kişinin istihdam edildiği sektörde sendikalı olan yaklaşık 50 bin civarındaki çalışanın kriz sürecinde haklan korunup enflasyon oranında zam almalan sağlandı. Ancak sendikasız çalışanlar zam almak bir yana ücretlerinde düşüşler yaşadılar. Otellerdeki birçok bölüm tek çatı altında toplanıp çalışan sayısının azaltılması, çalışanlann ücretlerinde indirime gidilmesi gibi uygulamalar da yapıldı.
Türkiye Otel Lokanta Dinlenme Yerleri İşçileri Sendikası (TOLEYİS) Başkanı Cemail Bakındı, “Sektörde yaşanan kriz bugüne kadar yaşanan en derin kriz. İki-üç oteli olan turizmcilerin bir çoğu tek otelini açtı. İşler kötü olunca işçilere zam yapmayı bırakın ücretlerini düşürenler bile oldu. Bu süreçte sendikalı çalışanların haklan korunabildi” diyor.
Sezon sonunda birçok tesisin mali krize girebileceğine vurgu yapan Bakındı, istihdamdaki daralmanın yüzde 40’lara ulaştığını, kriz aşılmazsa bu rakamın daha da derinleşebileceğini de belirtiyor.
Sektör kullanılan kapasiteye hizmet verecek kadar eleman çalıştırmanın yanı sıra, yan zamanlı işçi çalıştınp az ücret ödeyerek maliyetler dengelenmeye çalışılıyor.
Türkiye Otelciler Federasyonu (TÜROFED) Başkanı Osman Ayık, turizmde ilk beş aylık dönemin kötü geçtiğini, her yeni gelen ayın bir öncekinden kötü olduğunu vurguluyor.
Haziran ayı istatistiklerinin çok korkunç geleceğini belirten Ayık, “Turizmdeki görüntü şu an itibariyle iç karartıcı. Şu anda aktif olunan pazarlar Ukrayna ve iç pazar. Bunun dışındaki tüm pazarlarda ciddi sıkıntılar var. Önümüzdeki dönem de hiç net değil. Bu yılı kaybettik bari gelecek yılı kurtarmak için uğraşalım” diyor.
TOPARLANMA BEKLENTİSİ
Kriz yaşayan turizmde tüm tesislerin yerli turistlerle doldurulması halinde bile ülkenin milyarlarca dolarlık döviz kaybı yaşayacağı, bunun da yatırımları engelleyeceği vurgulanıyor. İstihdam düşüşünün turist sayısındaki düşüşle paralel bir seyir izlediğine dikkat çeken sektör temsilcileri, otellerin çalışanlarım kaybetmek istemediklerini, bir toparlanma olması halinde istihdamlannı artıracaklarını da belirtiyorlar.
Comelia Diamond Hotel Genel Müdürü Zafer Alkaya, Belek bölgesinde Ramazan ve Avrupa Şampiyonasının etkisiyle dolulukların yüzde 40-50’ler seviyesinde seyrettiğini söylüyor.
Avrupalı turistlerin terör olaylan nedeniyle korku yaşadıklan için Türkiye’ye gelmekten çekindiklerine dikkat çeken Alkaya, “Burada en önemli sorun güvenlik sorunu. O sorun çözülmedikçe turizmdeki sıkıntılar da aşılamayacak. Oteller bu zorlu dönemde eleman çıkarmak zorunda kalıyor” diyor.
Kurlardaki artışa rağmen birçok tesiste fiyatlar yüzde 20-40 arasında gerilemiş durumda.
İstihdamda yaraları saracak üç talep
- Turizm sektörünün vergi yükünü hafifletmek üzere KDV ve ÖTV sıfırlanmak
- işverene iş gücüyle ilgili destekler verilmeli.
- Sektörün finansman sorununun çözümlenmesi ve bankalara olan borçlartn yapılandırılmasına yönelik destek olunmalı.
