Afrika Ülkelerinde Yatırım Fırsatları Nelerdir?

Türk şirketlerinin doğrudan yatırım yapmak için Afrika’ya olan ilgisi giderek artıyor. Türk şirketlerinin son 12 yıl içinde gerçekleştirdiği toplam yatırım tutarı ise 6,2 milyar doları buluyor. Mozambik’den Cezair’e kadar geniş bir coğrafyada en çok gıda, enerji ve çimentoya dönük yatırımlar gerçekleşiyor. Merceğimize yatırım rotasını Afrika’ya çeviren şirketleri aldık. Hangi şirketin ne tür yatırımlar yaptığını ortaya koyarken, fırsatların yanında risklerin de olduğu Afrika kıtasına ilişkin uzman tavsiyelerine de yer verdik.

Afrika, son dönemde iş dünyasının yeni gözdesi oldu. Yıllar önce müteahhitlerin keşfettiği, ardından ticaretin hızla tırmandığı Afrika kıtasında, Türkiye’den yatırımcı rüzgarı da güçlü bir şekilde esmeye başladı. Her ne kadar güvenlik, siyasi karışıklıklar, yetişmiş insan gücü ve yan sanayiinin olmaması gibi sorunlar yaşansa da, bu sıkıntılar yatırımcının iştahını kaçırmıyor. Zengin yeraltı ve yerüstü kaynaklarıyla küresel sermayenin son yıllarda giderek artan bir şekilde ilgi gösterdiği Afrika kıtasında, Türk yatırımcılar özellikle enerji, çimento, mobilya, tekstil, gıda ve tarım alanlanna ilgi gösteriyor. Çok değil, geçen bir yıllık süreçte Limak’tan Kazancı Holding’e, Yıldız Holding’den Sanko’ya kadar dev gruplar Afrika’ya yatırımı gündemlerine aldı. 2003’ten 2015’e dek uzanan süreçte ise Afrika’ya 6,2 milyar dolarlık Türk yatırımının gerçekleştiği görülüyor. Dünya Bankası’nın Küresel Ekonomik Tahminler raporuna göre, kıtanın büyümesi orta vadede yüzde 4,7 olacak. Şu an 900 milyon civarında olan Sahra Altı Afrika’nın nüfûsunun ise 2040 yılına kadar 1,75 milyara ulaşması bekleniyor.

24 YENİ İŞ KONSEYİ

Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DE-İK) Başkanı Ömer Cihad Vardan, 1,2 milyar nüfuslu kıtada Sahra Altı Afrika’da nüfus artış oranının dünya ortalamasının iki katından fazla olduğunu belirtiyor. Sahra Altı Afrika’nın şehirleşme hızının aynı şekilde devam etmesi halinde 2040 yılına kadar kentsel nüfusun 900 milyona ulaşacağına dikkat çeken Vardan, şöyle konuşuyor: ‘Yakın gelecekte kıtadaki nüfus artışı ve mevcut şehirleşme sürecinin devamı, geleneksel tüketim kalıplarının da değişmesine neden olacak. Tüm bu değişimler birbirini besleyen bir süreç içerisinde, tarım alanlarının çoğalması, sanayileşmenin hızlanması, doğal kaynaklardan sağlanan gelirin artması ve nihayetinde ekonomik büyümenin sürmesi sonucunu doğuracak.”

Bu potansiyeli ekonomik işbirliği alanında derinleştirmek isteyen DElK’in mart ayı başında Fildişi Sahili, Gana, Nijerya ve Gine’ye düzenlediği resmi ziyaretlere 130’u aşkın Türk iş insanı katıldı ve kıtadaki yatırım fırsatlan-nı yerinde inceleme şansı buldu. Halihazırda DElK’e bağlı 30 Afrika iş konseyi bulunuyor. DEİK, son yıllarda sayılan giderek artan iş konseylerinin 54 Afrika ülkesini de kapsayacak şekilde artırılması konusunda çalışmalarına devam ediyor.

ENERJİDE BÜYÜK POTANSİYEL

Rakamlar Afrika kıtasına artan ilgiyi ortaya koyarken en büyük fırsatın enerji alanında olduğunu da gösteriyor. Uluslararası Enerji Ajansı’nın (IEA) verilerine göre, kara kıtada 2030 yılına kadar küresel elektrik ihtiyacının karşılanması için her yıl 30 milyar dolarlık altyapı yatırımına ihtiyaç duyuluyor. Bu yatırımın yüzde 64’ünün ise Sahra Altı Afrika’yı kapsadığı ifade ediliyor. Afrika Kalkınma Bankası’nın verilerine göre ise Afrika kıtasında nüfusun yansını oluşturan yaklaşık 620 milyon kişiye hala elektrik ulaştınlamıyor. Dünya nüfusunun yüzde 13’ünün Afrika’da yaşamasına rağmen dünya enerjisinin sadece yüzde 4’ü Afrika’da kullanılıyor. Bu durum, başta enerji olmak üzere tüm sektörleri etkisi altına alan bir yatınm cazibesi yaratıyor.

Buradan hareketle Türk şirketlerinin kıtada en yoğun faaliyet gösterdiği alan olarak enerji ön plana çıkıyor. Kazancı Holding, Karadeniz Holding gibi büyük gruplar enerjide dev projeleri hayata geçirmeye başladı bile.

KAZANCI’NIN HEDEFLERİ

Örneğin jeneratör alanında dünyanın en büyük 10 üreticisi arasında yer alan ve satış gelirleri 7 milyar TL’yi aşan Kazancı Holding, yurtdışında Çin ve Amerika’dan sonra Afrika’da büyüme karan aldı. Holdingin enerji sektöründe 2 bin 211 megavatlık kapasitesiyle önemli oyunculardan biri olan iştiraki Aksa Enerji de rotayı Afrika’ya çevirdi. Bu doğrultuda ilk adımı Gana’da 370 megavatlık yatınm-la atan şirket, bunun yanı sıra Namibya, Zimbab ve, Zambiya, Tanzanya, Mozambik gibi Afrika’daki 10 ülke ile daha temasta.

Afrika ülkelerine yaptıklan yatınmlarda siyasi ve toplumsal gelişmelerin kararlannda etkili olduğunu kaydeden Kazancı Holding Yönetim Kurulu Başkanı Cemil Kazancı, yatınmda hangi vizyonla ilerlediklerini şöyle tarif ediyor: “Afrika’ya yatınmda dikkat ettiğimiz unsurlann başında, hangi ülkede hangi uluslararası bankalann olduğu geliyor. Siyasal veya sosyal sorunlan var mı? Güvenlik sorunu, Ebola gibi yaygın bir hastalık, Boko Haram, İŞİD var mı? Yabancı bankalar o ülkede faaliyette mi, ticaret yapılıyor mu? Ülke nasıl yönetilir, kurallan kaideleri neler? Bu sorulara olumlu yanıdar varsa, hatta bizim biraz gerimizdeyseler bile kabul edip o pazara giriyoruz.”

15 ÜLKEYLE İLGİLENİYOR

Gayrimenkul, fınans, turizm gibi sektörlerde faaliyet gösteren fakat gelirlerinin yüzde 80’den fazlasını enerji alanından elde eden Karadeniz Holding ise Gana ile Afrika ülkelerine de elektrik ihraç etmeye başladı. Şirket, Gana’nın yanı sıra bu yıl üç Afrika ülkesini daha aydınlatmak üzere temaslan-nı sürdürüyor. Karadeniz Holding CEO’su Orhan Karadeniz, grubun uluslararası sularda sayısı dokuz olan santrallerine bu yıl üç tane daha ekleyeceklerini belirtiyor. Gana’da 450 megavatlık bir enerji santrali kuracaklarını anlatan Karadeniz, “2016 ikinci yansında ikinci gemimizi buraya uğurlayacağız. Düşünün, bu gemilerle orada enerjinin yüzde 22’sini biz sağlıyor olacağız” diyor. Grup Afrika’da 15 ülkeyle daha ilgileniyor.

YILDIRIM IN HEDEFİ AFRİKA

Afrika’da madencilik de önemli yatırım alanlarından biri olarak görülüyor. Dünya liginde kromda dördüncü, limancılıkta 16’ıncı sırada yer alan Yıldırım Holding’in firsat kolladığı bölgelerden biri de Afrika. Yıldınm Holding CEO’su Yüksel Yıldınm, en iyi firsatları banndıran bölgenin Afrika olduğunu aktanyor. Ancak Yıldınm, iş yapmanın zoriuklannın da unutulmaması gerektiğini anımsatıyor.

Afrika’ya yatınmda dikkat çeken alanlardan biri de çimento ve hazır beton oldu. Türkiye’nin dev holdinglerinden Limak ve Sanko, Fildişi Sahi-li’nde yatırımlarına başladılar. Uzun süredir Afrika pazanna yatınm yapmak için araştırma yapan Sanko Holding, geçtiğimiz yılın mart ayında Fildişi Sahili’nin başkenti Abidjan’da hazır beton tesisini, iki adet agrega tesisini de yılbaşında devreye aldı. Kurduğu yıllık 100 milyon metreküplük hazır beton tesisiyle 1 milyon ton olan iki agrega tesisi için 20 milyon Euro’nun üzerinde yatınm yapan grup, bölgeye yatınmlannı sürdürecek.

AFRİKA’YA FİLDİŞİ’NDEN GİRDİ

Fildişi Sahili’nin ticari başkenti Abidjan’da 1 milyon ton çimento ve 1 milyon metreküp hazır beton kapasiteli tesisler kuran Limak Holding de kıtadaki yatınmlannı sürdürecek. 2017’nin ilk çeyreği sonunda faaliyete geçecek bu yatıranların yanı sıra Mo-zambik’in başkenti Maputo’da yıllık 700 bin ton kapasiteli çimento öğüt-me-pakedeme tesisleri de Ağustos 2016’da devreye alınacak.

Beş yıldır yurtdışında doğru yatırım için araştırma yaptıklannı söyleyen Limak Holding Başkanı Nihat özde-mir, holdingin iş geliştirme ekiplerinin 10 ülkeyi analizi sonrasında, Afrika pazanna Mozambik ve Fildişi Sahili olmak üzere doğu ve batıdan girme karan aldıklarını aktanyor. Bu ülkelerde kurulacak tesislerle birlikte Hint Okyanusu kenannda bir de liman kura-caklannı aktaran özdemir, “Böylelikle 2017 yılında Afrika pazanna iki adet tesis ve 1,7 milyon ton çimento üretim kapasitesi ile hizmet vermeyi amaçlıyoruz. Sahra Altı Afrika odağımız önümüzdeki yıllarda devam edecek. Yeni tesisler yanında satın almalar yolu ile büyüme kanallannı göz önünde bulunduruyoruz” diyor.

YILDIZLARIN YATIRIM PLANI

Afrika’yı üretim üssü olarak kullanmak isteyen gruplardan biri de Yıldızlar Yatırım Holding. İran’daki talebi karşılamak için Afrika’nın doğu sahillerini kullanacak olan grup bölgeyi yakın markaja aldı. En geç üç yıl içinde mutlaka o bölgede fabrika kurmayı planlıyor. Yıldızlar Yatırım Holding Yönetim Kurulu Başkanı Hakkı Yıldız, “Afrika’da yatırım yapılabilecek ülkeler belli. Doğu sahiline kolay ulaşılabilecek Mozambik, Etiyopya var. Bu ülkeler üzerine çalışıyoruz. Tüm koşullan ve fırsatlan ortaya koyup kararımızı ona göre vereceğiz” diyor.

Bölgeye en büyük yatıranlardan birini yapan Tosyalı Holding, Cezayir’den sonra Sahra Altı Afrika’yı da fabrika kurmak üzere yakın markaja aldı. 750 milyon dolar yatırımla Cezayir’in en büyük çelik fabrikasını kuran TosyalI, Sahra Altı Afrika’da bir ülkede 1 milyar dolarlık yatırım planlıyor. Sürdürülebilir rekabetçilik adına çok büyümek değil ama çok güçlü olmak için bütün fırsatları değerlendirdiklerini anlatan Tosyalı Holding Yönetim Kurulu Başkanı Fuat Tosyalı, “Henüz imzalar atılmadı ama Sahra Altı Afrika’da bir ülkede Cezayir’deki yatırım büyüklüğünde bir yatırım için görüşmelerimiz sürüyor” diyor.

TEKSTİLDE DE İLGİ BÜYÜK

Giderek büyüyen Afrika ekonomisi yalnızca enerji ihtiyacı ile değil, artan milli geliri ile birlikte bireysel harcamalarda da büyük fırsatlar sunuyor. Bu alanda ilk akla gelen sektörlerin başında ise elbette tekstil ve hazır giyim var. Birkaç yıl öncesine kadar Kuzey Afrika’nın kalbi konumundaki Mısır’da önemli yatırımlara imza atan Türk hazır giyimciler, Türkiye ile Mısır arasındaki siyasi ilişkilerin kopması sonrasında yönünü kıtanın bakir bölgelerine çevirdi.

Hazır giyimde Colin’s ve Loft markalarıyla Türkiye dahil 40 ülkede toplam 700’ü aşkın mağaza ve beş üretim tesisi ile faaliyet gösteren Eroğlu Holding de Afrika kıtasında Mısır dışındaki fırsatlara daha yakından bakma karan aldı. 2011’de Mısır’da DNM markası ile kurdukları denim kumaş fabrikası ile üretimlerinin yüzde 30’unu Tunus, Fas ve Portekiz’e, yüzde 40’ını ise Mısır iç pazarına satan holding, Mısır fabrikasında birçok küresel marka için de üretim yapmaya devam ediyor.

GIDACILARIN ATAĞI

Yüzyıllar boyunca açlıkla boğuşan Afrika kıtasında son dönemde yapılan gıda yatınmlan içerisinde Türk şirketlerin payı giderek artıyor. Küresel ölçekte yatınmlan bulunan Ülker Gru-bu’nun yanı sıra Körfez ve Ortadoğu’daki başanlan ile dikkat çeken Elvan Gıda da Afrika kıtasına ilişkin ciddi planlar yapmış durumda. Elvan Grubu Yönetim Kurulu Başkanı Hidayet Kadiroğlu, 2014 yılından beri doğrudan üretime başladıklan Mısır’a bugüne kadar 15 milyon Euro yatınm yaptıklarını kaydediyor. Bu yıldan itibaren ikinci fabrika için 15 milyon Euro’luk ek yatırımı devreye alacaklannı ifade eden Kadiroğlu, “Güney Afrika’da doğrudan yatınm imkanlannı değerlendiriyoruz. Batı Afrika’da ise Nijerya radanmızda. Bununla birlikte Afrika’da hammadde tedarik yatınmını da inceliyoruz. Özellikle Batı Afrika’dan kakao tedariki konusunu sektör aktörleriyle de birlikte araştınyoruz” diyor.

Yeni yapılanan ve Ülker, UB gibi markalan Pladis çatısı altında toplayan Yıldız Holding’in de bölgeye yönelik yeni yatırım planlan var. Pladis ile 2016 ve 2017 yıllarında Türkiye, Ingiltere ve ABD’de kapasite artışına dönük yatırım planlayan grup, Afrika’ya da büyük yatırımlar yapmayı hedefliyor. Organizasyon şemasını baştan aşağıya yenileyecek olan holding, kıtadaki operasyonları Batı Afrika ve Doğu Afrika olmak üzere ikiye ayıracak. Grup, Nijerya’nın yanı sıra Doğu Afrika’da da fabrika ya-tınmını gündemine almış durumda.

Patronlardan altm tavsiyeler

SANKO HOLDİNG YKB ZEKİ KONUKOGLU
Sabırlı ve kararlı olmalı

“Afrika kıtasının fırsatları kadar güvenlik, istikrarsızlık, sağlık, eğitim, siyasi karışıklar ve devlet bürokrasisi sorunları var. Yetişmiş insan gücü, çevre sorunları, yan sanayiinin olmaması, yedek parça, teknik hizmet, komünikasyon, ulaşım, lojistik de sıkıntılı. Afrika’da yatırım yapmak için öncelikle çok sabırlı ve kararlı olmanız gerekiyor. Her şeyin yedektenmesine ve hammadde ve diğer malzemelerin normalden daha uzun stoklanmasına katlanmak gerekir!’

LİMAK HOLDİNG BAŞKANI NİHAT OZDEMIR
Geleceği en parlak lokasyoı

“Sahra Altı Afrika 24 ülkenin GSYİH’sinin ortalama yüzde 6’nın üzerinde büyüyeceği, nüfus artış hızının halen yüzde 2’nin üzerinde olduğu ve şehirleşme hızının hızla arttığı tek kıta. Bu göstergeler kıtanın çimento sektörü açısından geleceği en parlak lokasyon olduğunu işaret ediyor.”

YILDIRIM HOLDİNG CEO SU YÜKSEL YILDIRIM
“Yabancı baskısına dikkat”

“Bölge yatırımcıya ciddi fırsatlar sunuyor. Büyümede önemli artışlar kaydeden bir nokta. Fakat Afrika’da ciddi bir Fransız üstünlüğü söz konusu, iki ihale aldım, Fransız baskısıyla iptal edildi ve Fransızlara verildi. Dolayısıyla orada da böyle sıkıntılar da var”

TOSYALI HOLDİNG YKB FUAT TOSYALI
“Büyük fırsatlar dönemi başladı”

“Biz fiyat düşüşleri veya başka riskler karşısında kararlarımızı günübirlik gelişmelere göre değil, sektördeki kararlılığımıza ve hedeflerimize göre alırız. Cezayir yatırımımız bizim için risk değil yeni fırsatlar demektir. Bölgede bizim açımızdan çok daha büyük fırsatların olduğu bir döneme girdik.”

İki uzmandan kritik uyarılar

AON EŞ CEO SU FERHAN OZAY

■ Bölgedeki bazı hükümetlerin düştüğü borç darboğazına bağlı siyasal risk olabilir. Bir de dolar sıkıntısı ve dar sermaye sebebiyle döviz transfer riski oluşabilir. Angola, Gana, Nijerya ve Zambiya için bu riskler hep yüksek kalmıştır.

■ Doğu Afrika ülkeleri düşük enerji ve gıda maliyetlerinden fayda sağladı. Buna bağlı olarak bu bölge için döviz transferi ve siyasal şiddet risklerinde azalma yaşanmış olması dikkate değer.

■ Bölgede özellikle politik risk ve politik şiddet olarak adlandırılan sigorta teminatları, yatırımcılar için konvansiyonel ürünlerden önce geliyor. Bu ürünlerde her türlü riske karşı tam korunma sağlıyor.

■ Sigorta piyasasındaki fiyatlandırma ve prim eğilimlerinde piyasadaki yeni oyuncuların varlığı ile rekabet söz konusu. Bu rekabet, hem fiyatlama hem de teminat kapsamı anlamında sigortalılar lehine olumlu sonuçlar doğurabilir.

EULER HERMES TÜRKİYE CEO’SU ÖZLEM ÖZÜNER

■ Bu yıla özel zayıf emtia fiyatları yüzünden, bazı Afrika ülkelerinin GSYİH’lerinin yüzde 15’ini emtialar oluşturduğu için belirli sektörler zayıfladı. Burada dikkatli olunmalı.

■ Benzer şekilde önemli ticaret ortakları olan Çin’deki yavaşlama bazı Afrika ülkelerini olumsuz etkiliyor.

■ Kuraklık bu yıl birçok Afrika ülkesinde şirketleri olumsuz etkiledi.

■ Bu yıl Afrika’daki bazı ülkelerde iflaslarda yüzde 10 artış bekliyoruz. Özellikle taahhüt sektöründe iflaslar görülmeye başladı.

■ Ticarette satış vadelerinin uzaması da bir gösterge. Tahsilat zorlaştı. Bu nedenle bu ülkelerde faaliyet gösteren/gösterecek şirketlere müşterilerini iyi tanımalarını, mümkünse sigorta güvencesine girmelerini öneriyoruz.

Afrika’ya yatırımda 5 gözde ülke

NİJERYA: 150 milyonu aşan nüfusuyla Afrika kıtasının en kalabalık ülkesi olan Nijerya, tarım ürünlerinde net ithalatçı bir ülke. Nijerya’da 16 milyon konut açığı olduğu tahmin ediliyor. Bu durum ülke geliştikçe başta inşaat, mobilya, beyaz eşya ve demir-çelik olmak üzere pek çok sektörde yatırım fırsatları yaratıyor. Son iki yılda cep telefonu satışları iki kat arttı. Gıdada ise hamur mayaları, meyve suyu, domates salçası, şekerli ve çikolatalı mamuller ve dondurulmuş su ürünleri alanlarında talep yüksek.

GANA: Son dönemde özellikle Kazancı Holding’in ve Karadeniz Holding’in enerji yatırımları Türkiye ile Gana arasındaki yakınlaşmayı artırdı. Türk firmaları, doğrudan bankacılık ilişkilerinin olmaması, teminat mektubu temini ve gümrük mevzuatında sık değişiklikler gibi sorunlarla karşılaşabilir.

MOZAMBİK : Türk firmalarının son dönemde enerji, çimento ve tekstil gibi alanlarda yatırım yaptığı, Afrika kıtasının yükselen pazarlarından biri. DEİK/Türkiye-Mozambik iş Konseyi Başkanı Erhan Barutoğlu, Mozambik’te yatırım yapacak firmaların mutlaka yerleşik hukuk firmaları ve mali müşavirlerle irtibat kurmaları gerektiğini söylüyor. Mozambik’te yerel piyasada bulunan ürünlerin büyük çoğunluğunun ithal olduğuna işaret eden Barutoğlu, “Enerji, gıda, tarım, turizm ve ulaşım ile ilgili sektörlerde yatırım akıllıca olacaktır” diyor.

NİJER: Altyapı, yol, havaalanı, kongre merkezi, 4-5 yıldızlı otel, baraj, tarım ve sosyal konut inşası öncelikli projeler olarak öne çıkıyor. DEİK/Türkiye-Nijer iş Konseyi Başkanı Murat Efendi Ataer, bu ülkedeki Türk firması sayısının sekiz olduğunu belirtiyor. Ataer, “Bankacılık sistemi kötü. Ülkenin her şeyini ithal etmesi ve Türkleri sevmesi bir avantaj” diyor.

GÜNEY AFRİKA: Kıtada toplam sınai üretimin yüzde 40’ını ve toplam elektrik üretiminin yüzde 50’sini gerçekleştiriyor. Gıda ve lokanta zincirleri, deri tabaklama, makina ve ekipmanlar ile mineral yakıtlar ve sanayi kimyasallan alanlarında fırsatlar var. Ayrıca mücevherat, tekstil, bağcılık, kurutulmuş meyve, devekuşu yetiştiriciliği, turizm, ahşap ürünler, sağlık ürünleri ve ev aletleri alanlarında üretim ve ihracat potansiyeli yüksek.