Geçici işçi ve esnek çalışma ile ilgili yasa tasarısı

Geçici işçi ve esnek çalışma ile ilgili yasa tasarısı geçen hafta TBMM Başkanlığına sunuldu. İş dünyası tasarıyı faydalı buluyor ama uygulamaya ilişkin çekinceleri var. En önemli çekince ise, özel istihdam bürolarının nitelikli eleman bulup bulamayacağı…

İSTİHDAM piyasasında sular durulmuyor. Özellikle asgari ücretin artışı ve bunun diğer ücret artışlarını tetiklemesi nedeniyle patronlar sıkıntılı. KOBl’lerden holdinglere kadar tüm işletmeler yeni ücretleri sindirmeye çalışırken, mart ayından itibaren başlayacak 100 TL’lik sigorta prim desteği haberi ile biraz nefes aldılar. Ancak iş dünyasına asıl nefes aldıracak yasa tasarısı TBMM Başkanlığı’na sunuldu. “İş Kanunu ile Türkiye İş Kurumu Kanunu nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı” yasalaşırsa, özel istihdam büroları aracılığıyla geçici iş ilişkisi kurulması ve uzaktan çalışma gibi esnek çalışma modellerinin uygulanması mümkün olacak.

Geçici işçilik, annelik izni sırasında, ev hizmetlerinde, mevsimlik işçiliği ve askerlik gibi durumlarda süre sınırı olmaksızın uygulanacak. İşletmelerin öngörülemeyen iş artışlarında ya da iş güvenliği açısından ortaya çıkan acil işlerin yürütülmesi gibi durumlarda en fazla 4 ay geçici işçiye izin veriliyor. Ayrıca iş sözleşmesi devam eden işçinin hamilelik, askerlik, yıllık izin, hastalık gibi iş sözleşmesinin askıya alınması hallerinde iş görme edimini yerine getirememesi süresince de “geçici işçi” çalıştırmak mümkün olacak.

GÜVENCELİ ESNEKLİK

Bu tasarı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Süleyman Soylunun ifadesiyle uzaktan çalışmayı da kapsayan “güvenceli esnek” çalışma modellerini de getiriyor. Geçen hafta açıklama yapan Bakan Soylu, “2003 yılından bu yana mevzuatımızda bulunan bu sınırlı düzenleme çalışma hayatının ihtiyacını karşılamıyor. OECD’de en katı iş kanunları Türkiye’de. Oysa, 2023’te iş gücüne katılımı yüzde 55’e ulaştırma, işsizliği ise yüzde 5’e düşürme hedefimiz var. İstihdamı zenginleştirmeden ve çeşitlendirmeden bu katılığı aşmak mümkün değil. Güvenceli esneklik düzenlemeleri ile kayıt dışı olarak evlerde yapılan işler, mevsimlik tarım işçileri, istihdam güvencesi olan ve sigortalı çalışılan işlere dönüşecek. Çalışma ortamında sıkıntı olmaması için taraflarla istişare ettik ve tedbir düşündük. Daimi işçi de geçici işçi de güvence altında olacak” diye konuştu.

439 İSTİHDAM BÜROSU

Tasarı yasalaşırsa işlemeye başlayacak geçici işçi sistemi, özel istihdam bürolarının “bir iş yerinde geçici olarak çalıştırılmak üzere işçi temin etmesiyle” yürüyecek. Üç taraflı ilişkiye dayanan bu modelde; istihdam bürosu ile işçi arasında bir sözleşme ve işveren ile büro arasında anlaşma yapılacak. Türkiye’de İşkur tarafından yetkilendirilmiş 439 özel istihdam bürosu bulunuyor. Bu bürolar sadece “aracılık” hizmeti görüyor ve komisyon alıyorlar. Tasarıya göre, söz konusu yetki, iki yıl kesintisiz faaliyet göste ren bürolara veriliyor. Bürodan, brüt asgari ücretin 200 katı tutarında teminat isteneceğini de be lirtelim.

“GEÇ BİLE KALDIK”

Iş dünyasının birçok sektördeki temsilcileri, “geçici işçi” konusunun dertlerine derman olmayacağını düşünürken, esnek çalışma konusu ise perakende, otelcilik gibi sektörleri heyecanlandırıyor.

TOBB Perakendecilik Meclisi Başkan Yardımcısı ve Tekin Acar Büyük Mağazacılık Hizmetleri Yönetim Kurulu Başkanı Tekin Acar Kozmetik Yönetim Kurulu Başkanı Tekin Acar, “Esnek çalışma geç kalmış bir konu” diyerek sözlerine başlıyor. Batı’da esnek çalışma sistemlerinin etkin bir şekilde kullanıldığını belirten Acar, “Batı’da üniversite öğrencileri hafta içi okuyor, hafta sonu çalışıyor. Perakendenin insan kaynağı sorunu öteden beri var. Böyle bir düzenleme sektörümüzün önünü açar, istihdama önemli katkısı olur. Hafta sonları yüzde 25 oranında daha fazla elemana ihtiyacımız oluyor. Bu yasa çıktıktan sonra bunu rahatlıkla karşılayabiliriz” diye konuşuyor. Tasarının çok bozulmadan yasalaşması durumunda perakendeye katkısı olacağını düşünen Acar, “geçici işçi” statüsünü kullanmayı ise çok tercih etmeyeceklerini sözlerine ekliyor.

SON DAKİKA İHTİYAÇLARI

Turizm sektöründe de istihdam sezonluk olarak artıyor. Güney Marmara Turizm ve Otel İşletmeciliği Birliği Derneği Başkanı Haluk Beceren, “Arz-talep örtüşürse, geçici işçi talebimiz neden olmasın. Turizm g geçici işçi çalışmaya müsait bir sektör” diyor. Lokantalar ve banket servisi veren otellerle belli günlerde ekstra işçiye ihtiyaç olduğunu belirten Beceren, şu değerlendirmeyi yapıyor: “Acil bir eleman ihtiyacımız olsa bile kanun gereği, bir gün önceden sigortasını başlatmamız gerekiyor. Son dakika elemanında sıkıntı yaşıyoruz. Uludağ için 15-20 günlük sürelerle ekstra çalışana ihtiyacımız oluyor. Yasa bu ihtiyaçlarımızı çözerse sektörümüz açısından faydalı olur” diye konuşuyor.

“HERKES ZEYTİN TOPLAYAMAZ”

Mevsimlik tarım işçiliğinde de “geçici işçi” uygulaması için yasal hazırlıklar sürse de zeytin müstahsili Refi Taviloğ-lu, pratikte bu sistemin zeytincilikte uygulanmasının zor olduğu kanısında. Taviloğlu bu konudaki çekincelerini şöyle anlatıyor: “Bize hasat zamanı genellikle iki aylık sürede geçici tarım işçisi gerekiyor. Halen mevsimlik işçilerden yararlanıyoruz. Ancak bu sistemde istihdam bürolarının araya girmesi ne kadar doğru?.. Zaten herkesin yıllardır çalıştığı işçileri var. Zeytin işini zaten Güneydoğu’dan gelenler yapamaz; çevre ilçelerdeki köylerden işi bilenlerle çalışıyoruz. Umarım yeni sistem bize ekstra zorluk getirmez. Bizim istihdam bürolarına ihtiyacımız yok.”

ENTEGRE HİZMETLERE KATKI

Sagun Balıkçılık Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Sagun ise, “Balıkçılıkta geçici işçi sisteminin efektif kullanılacağım düşünmüyorum. Bizim deneyimli elemana ihtiyacımız var” derken, TOBB Özel Güvenlik Hizmetleri Sektör Meclis Başkanı ve Securitas Güvenlik Yönetim Kurulu Üyesi Haşan Gazi Özer, güvenlik sektöründe geçici işçi tercihinin olmasını pek mümkün görmüyor. “Birkaç günlük geçici güvenlik işlerini Valilik’ten özel izin alarak yapıyoruz” diyen Özer, değerlendirmelerini şöyle sürdürüyor:

“Özel güvenlik izni olmayan bir kuruma ve kuruluşa kimsenin hizmet vermesi mümkün değil. Kimlerin özel güvenlik işi yapacağı İçişleri Bakanlığı’ndan alınan faaliyet izni ile belirleniyor. Hizmet alıcıların bile Valilik’ten özel güvenlik izni alması gerekiyor. Sıradan bir istihdam bürosu vasıtasıyla özel güvenlik yapılması mümkün değil. Büronun da bu işi yapabilmesi ya da bu işe uygun eleman kiralayabilmesi için özel güvenlik belgesi alması gerekiyor. Bu nedenlerle geçici ya da esnek çalışmanın özel güvenlikte olmasını çok mümkün görmüyorum. Ancak bina yönetiminde temizlik, bakım gibi hizmetlerde geçici işçi uygulaması mümkün olabilir ve tercih edilebilir.”

ELEMAN VAR AMA…

îş dünyasının özel istihdam bürolarının istedikleri nitelikte eleman bulamayacakları endişesi karşısında İstanbul Özel Büroları Demeği Başkanı ve Damla Danışmanlık Yönetim Kurulu Başkanı Vural Şeker, “İşin tanımı ve beklentiler maaşla orantılı olursa özel istihdam büroları firmaların tüm aday beklentilerini karşılayabilir. Pratikte çok beklenti ve az maaş ile karşılaşıyoruz” demekle yetiniyor.

Tasarı neler getiriyor?

■ TBMM Başkanlığına sunulan iş Kanunu ile Türkiye İş Kurumu Kanunu?nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı ile özel istihdam bürosunun faaliyet alanı genişletiliyor, geçici iş ilişkisi kurma faaliyeti bu bürolara veriliyor.

■ iş sözleşmesi devam eden işçinin hamilelik, askerlik, yıllık izin hastalık gibi iş sözleşmesinin askıya alınması hallerinde iş görme edimini yerine getirememesi nedeniyle işin devamının ve işverenin ihtiyacının karşılanması amacıyla bu hallerin devamı süresince,

■ Mevsimlik tarım işlerinde veya temizlik işleri, hasta, yaşlı ve çocuk bakım hizmetleri gibi ev hizmetlerinde süre sınırı aranmaksızın,

■ İşletmenin günlük işlerinden sayılmayan ve aralıklı olarak kısa süreli belirli işlerin yapılması amacıyla gördürülen işlerde en fazla dört ay süresince,

■ İş yerinde iş güvenliği açısından ortaya çıkan acil işlerin yürütülmesi ve iş hacminin öngörülemeyen şekilde artması sonucunda en fazla dört ay süresince ‘geçici işçi’den yararlanılabilecek.

■ Dönemsellik arz eden iş artışları halinde en fazla dört ay süresince yapılabilecek.

■ Kamuda ve madenlerde geçici işçi çalışamayacak

■ Geçici işçi sağlama, öngörülen dönemsellik arz eden iş artışları haricinde toplam sekiz ayı geçmemek üzere en fazla iki defa yenilenebilecek. Sürenin sonunda aynı iş için altı ay geçmedikçe geçici işçi çalıştırılmayacak.

■ İşletmenin iş hacminin öngörülemeyen ölçüde artması halinde geçici iş ilişkisine dayalı çalıştırılan işçi sayısı, işletmedeki toplam işçi sayısının dörtte birini geçemeyecek.

■ Küçük ölçekli işletmelerde üretimin devamının sağlanması amacıyla 10 ve daha az işçi çalıştırılan iş yerlerinde, bu sınırlama olmayacak, 10 işçiye kadar geçici iş ilişkisi kurulabilecek.

■ İşveren, iş sözleşmesi feshedilen işçisini, fesih tarihinden itibaren altı ay geçmeden geçici iş ilişkisiyle çalıştıramayacak.

■ Geçici işçi, özel istihdam bürosunun hizmet bedeline mahsup edilmek üzere avans ve borç alamayacak.