Şeftali Yetiştiriciliği

Lezzetin ve Sağlığın Kaynağı: Şeftali Yetiştiriciliği

Şeftali, tatlı ve sulu meyvesi ile yaz aylarının vazgeçilmez lezzetlerinden biridir. Aynı zamanda yüksek vitamin ve mineral içeriği ile sağlığa da birçok faydası vardır. Şeftali yetiştiriciliği, hem lezzetli bir meyveye sahip olmak hem de ekonomik kazanç elde etmek için ideal bir seçenektir.

Bu makalede, şeftali yetiştiriciliğinin temel unsurlarını inceleyeceğiz. Toprak ve iklim gereksinimlerinden, fidan seçimine, budama ve sulama tekniklerinden, hastalık ve zararlılara karşı mücadeleye kadar şeftali yetiştiriciliği hakkında bilmeniz gereken her şeyi sizlere sunacağız.

Bahçenizi Zenginleştirin: Çeşit Seçimi Rehberi

Bahçenizi kurarken, hangi meyve ve sebzeleri yetiştireceğinize karar vermek önemli bir adımdır. Doğru çeşit seçimi, hem bahçenizin verimini hem de karlılığını etkileyecektir. Bu rehberde, çeşit seçiminde göz önünde bulundurmanız gereken bazı önemli faktörleri inceleyeceğiz.

Pazar Talebi:

• Pazarda tutulan ve yüksek fiyatla satılan çeşitleri tercih edin.
• Bölgenizdeki pazarları ve talepleri araştırın.
• Trendleri ve popüler türleri takip edin.

Arazi Büyüklüğü:

• Bahçenizin büyüklüğü, yetiştirebileceğiniz çeşit sayısını sınırlar.
• Büyük arazilerde daha fazla çeşit yetiştirmek mümkündür.
• Küçük arazilerde ise daha az sayıda, yüksek gelir getiren çeşitlere odaklanın.

Ekonomik Koşullar:

• Çeşitlerin üretim maliyetlerini ve pazarlama fiyatlarını dikkate alın.
• Karlı bir bahçe için maliyetleri en aza indirmek ve yüksek gelir elde etmek önemlidir.

Döllenme:

• Şeftali çeşitlerinin çoğu kendine verimlidir, ancak kısırlık gösteren çeşitler için dölleyici çeşitlere yer verin.
• Diğer meyve ve sebze türleri için de döllenme ihtiyacını ve uyumluluğu dikkate alın.

Çeşit Seçerken Dikkat Edilmesi Gerekenler:

• İklim ve toprak koşulları
• Hastalık ve zararlılara direnç
• Hasat ve depolama özellikleri
• Yetiştirme teknikleri ve bilgi birikimi

Çeşit Seçimi Örnekleri:

• Şeftali: Elberta, Halehaven, Redhaven, J.H. Hale
• Elma: Granny Smith, Golden Delicious, Starking Delicious, Fuji
• Armut: Abate Fetel, Bartlett, Anjou, Bosc
• Domates: Rio Grande, Marmande, Beefsteak, Cherry domates
• Salatalık: Hıyar, Kirby, Sakızlı, Acı biber

Bahçe Tesisi Kurmadan Önce:

• Kapsamlı bir araştırma yapılması
• Uzmanlardan ve deneyimli üreticilerden danışmanlık alınması
• Bir iş planı hazırlanması
• Gerekli izinlerin ve finansmanın sağlanması

Bahçe tesisi kurarken doğru çeşit seçimi, başarının anahtarıdır. Pazar araştırması, arazi büyüklüğü, ekonomik koşullar, döllenme ihtiyacı ve diğer faktörler göz önünde bulundurularak seçimler yapılmalıdır.

Bahçenizi Dikime Hazırlama Rehberi

Bahçenizi kurarken, dikim aşamasına geçmeden önce bazı önemli adımları tamamlamanız gerekir. Bu rehberde, bahçe yerini dikime hazırlama ve fidan dikimi ile ilgili bilgiler sunacağız.

Bahçe Yerinin Dikime Hazırlanması:

• Arazi Temizliği: Bahçeniz üzerinde genel bir temizlik yaparak işe başlayın. Yabani otlar, taşlar ve diğer engelleri temizleyin.
• Toprak-Su Muhafaza ve Drenaj: Gerekirse, toprak-su muhafaza ve drenaj önlemleri alın. Toprağınızın türüne ve eğimine göre teraslama, hendek açma veya drenaj boruları gibi yöntemler kullanabilirsiniz.
• Toprak Hazırlığı: Dikimden önceki yaz ve sonbahar aylarında bahçe arazisini hazırlayın. Toprak analizine göre eksik olan besin elementlerine göre bir temel gübreleme yapın.
• Dikim Düzeni: Dikim için kare veya dikdörtgen yerleşim düzeni seçebilirsiniz. Bahçede ara ziraatı yapılacaksa, dikdörtgen yerleşim daha uygundur.
• Fidan Aralığı: Şeftali fidanları genellikle 6×6 veya 6×5 metre aralıklarla dikilir.

Fidan Dikimi:

• Fidan Seçimi: Bir yaşındaki aşılı fidanlar tercih edilir.
• Çukur Açma: Her fidan için 50-60 cm çapında ve 60 cm derinlikte çukurlar açın.
• Kök Budaması: Fidanda gerekli kök budaması yapılmalıdır.
• Taç Budaması: Toprak üstünde kalan kısmına da ileride ağaca verilecek taç şekline uygun budama yapılır.
• Dikim: Fidan, boğaz kısmı toprak seviyesinin 7-8 cm üzerinde kalacak şekilde dikilir.

Dikimden Sonra:

• Fidan dikildikten sonra bolca sulanır.
• Toprak etrafına bastırılır ve malçlanır.
• Fidanın ilk aylarda düzenli sulama ve bakımı önemlidir.

Dikkat Edilmesi Gerekenler:

• Dikim zamanı bölgenin iklimine göre değişir. Genellikle ilkbahar veya sonbahar ayları tercih edilir.
• Dikim sırasında fidanların köklerinin zarar görmemesine dikkat edilir.
• Fidan dikimi için uygun hava koşulları seçilir.

Nektarin Yetiştiriciliğinde Yıllık Bakım İşlemleri

Nektarin yetiştiriciliği, şeftaliye oldukça benzer. Yıllık bakım işlemleri de büyük ölçüde aynıdır. Nektarinlerin şeftaliden daha yüksek bakım masrafları olduğunu ve hastalık ve zararlılara karşı daha fazla mücadele gerektirdiğini unutmamak önemlidir.

Toprak İşleme:

• Toprak işlemesinin amacı toprağı havalandırmak, yabancı otları yok etmek, su tutulmasını sağlamak ve besin elementlerinin ağaçlara ulaşmasını kolaylaştırmaktır.
• Kurak iklimlerde açık toprak işleme veya geçici örtülü toprak işleme uygulanır.

Sulama:

• Nektarin ağaçlarının sulama ve gübreleme ihtiyacı şeftaliye benzer.
• Azot fazlalığı, aşırı sulama ve rüzgar meyve çatlamasına ve kalitenin düşmesine neden olabilir.
• Sulama miktarı bölgeye, toprağa, ağacın yaşına ve meyve miktarına göre değişir.
• Hasattan 1-2 hafta önce yapılan sulama meyvelerin iri ve renkli olmasını sağlar.
• Aşırı sulama vejetatif gelişmeyi artırır ve donlara karşı dayanımı azaltır.

Gübreleme:

• Şeftali fidanları hızlı büyür ve erken verime yatar.
• Her yıl sürgün oluşumunu ve hastalıklara karşı dayanımı artırmak için düzenli gübreleme gerekir.
• Gübre miktarı toprağa, iklime, ağacın yaşına ve meyve miktarına göre değişir.
• Toprak ve yaprak analizleri gübreleme programı için önemlidir.
• Şeftali ağaçlarına genellikle NPK 1-0.25-1 veya 1-0.6-1 oranında gübre verilir.
• Temel gübreleme bahçenin kuruluş aşamasında yapılır.
• Yanmış çiftlik gübresi, yeşil gübre bitkileri ve yapay gübreler kullanılır.
• Dekara 3-4 yılda bir 3-4 ton yanmış çiftlik gübresi verilir.

Budama:

• Şeftali ağaçlarına uygulanan budama yöntemleri nektarinlere de uygulanabilir.
• İlk 4-5 yıl şekil budaması yapılır.
• Goble, değişik doruk dallı ve Tatura (Y) şekli yaygın olarak kullanılır.
• Kurak bölgelerde doruk dallı, nemli bölgelerde ise goble veya Tatura şekli tercih edilir.
• Tam verime yatmış ağaçlarda mahsul budaması uygulanır.
• Şeftalilerde meyveler bir yıl önceki sürgünlerde oluşur.
• Her yıl yeterli sayıda yeni sürgün oluşması gerekir.
• Mahsul budaması kışın, yaz budaması ise çok sayıda sürgün yapan ağaçlarda uygulanır.

Meyve Seyreltmesi:

• Meyve tutumu fazlaysa seyreltme yapılmalıdır.
• Fazla meyve kalitesi düşürür ve dallara zarar verir.
• Kimyasal seyreltme yaygın değildir, elle seyreltme tercih edilir.
• Erkenci çeşitlerde çekirdekler sertleşmeye başladığında, orta ve geç çeşitlerde ise haziran meyve dökümünden sonra seyreltme yapılır.
• Küçük meyveli çeşitlerde dalda 8-12 cm, orta-iri meyveli çeşitlerde 15-20 cm’de bir seyreltme yapılmalıdır.

Nektarin yetiştiriciliğinde dikkat edilmesi gereken diğer noktalar:

• Hastalık ve zararlılara karşı mücadele
• Don ve fırtına gibi olumsuz hava koşullarından korunma
• Hasat ve pazarlama

Şeftali ve Nektarin Hasat ve Muhafaza Rehberi

Hasat:

• Şeftali ve nektarin meyveleri naziktir, hasat sırasında dikkatli olunmalıdır.
• Uzak pazarlara veya soğuk hava deposuna gidecek meyveler tam olgunluktan 1-2 gün önce toplanır.
• Yakın pazarlara gidecek meyveler tam olgunlaştığında toplanır.
• Meyveler aynı anda olgunlaşmaz, 2-4 gün ara ile 3-4 defa hasat yapılabilir.
• Nektarinlerde meyve rengi olgunluğun göstergesi değildir, 4-5 gün önceden toplanmalıdır.

Muhafaza:

• Taze meyveler soğuk hava depolarında %90 nemde, -1 ila 0°C’de 2-4 hafta muhafaza edilebilir.
• Nektarinler de şeftaliler gibi soğuk hava depolarında 2-3 hafta saklanabilir.
• Soğuk hava deposunda saklama sırasında nektarinlerin su kaybı şeftalilerden daha fazladır.

Verim:

• Şeftali fidanları 4. yıldan itibaren önemli verim artışı gösterir.
• Tam verim devresinde bir bahçeden yılda ortalama dekar başına 2-3 ton meyve alınabilir.
• Nektarinlerin meyveye yatışı şeftaliye göre daha geçtir ve verimleri daha azdır.

Dikkat Edilmesi Gerekenler:

• Hasat zamanı bölgeye ve iklime göre değişir.
• Olgunluk, meyvenin rengine, kokusuna ve sertliğine bakarak belirlenir.
• Hasat sırasında meyvelere zarar vermemeye dikkat edilir.
• Meyveler hasattan sonra soğuk bir ortamda muhafaza edilir.
• Soğuk hava depolarında ideal sıcaklık ve nem oranı sağlanır.

Şeftali Çeşitleri ve Özellikleri

Erkenci Çeşitler:

• Spring Time: Red Havenden 34 gün önce olgunlaşır. Ortalama meyve ağırlığı 90 gr. Meyve eti sulu, beyaz, çekirdek ete bağlı, çekirdek yarılıyor. Sahil şeridi için tavsiye edilir. Kendine verimlidir.
• Early Red: Oldukça verimli bir çeşittir. Ağacı kuvvetli gelişir. Red Havenden 25 gün önce olgunlaşır. Meyve eti sarı, sulu, çekirdek ete bağlıdır. Yetiştiriciliği Ege, Marmara ve geçit bölgelerinde önerilir.
• Dixired: Red Havenden 12 gün önce olgunlaşır. Ortalama meyve ağırlığı 175 gr. Meyve eti sulu, sarı, çekirdek ete bağlıdır. Yetiştiriciliği Ege, Marmara ve geçit bölgelerinde önerilir.

Orta Sezon Çeşitleri:

• Red Haven: Ağacı kuvvetli gelişen verimli bir çeşittir. Meyvesi yuvarlak, meyve eti sarı, sulu, çekirdek etten ayrı ve nakliyeye dayanıklıdır. Ortalama meyve ağırlığı 185 gr dır. Yetiştiriciliği Ege, Marmara ve kuzey geçit bölgelerinde önerilir.
• J.H. Hale: Ağacı yarı dik ve kuvvetli gelişen oldukça verimli bir çeşittir. Red Havenden 7 gün sonra olgunlaşır. Meyvesi yuvarlak, meyve eti sarı, sulu, çekirdek etten ayrıdır. Depolamaya uygun çeşittir. Aynı zamanda kendine de kısır olup tek çeşit ile bahçe tesis edilemez. Ortalama meyve ağırlığı 227 gr dır. Yetiştiriciliği Ege, Marmara ve kuzey geçit bölgelerinde önerilir.
• Loring: Ağacı yarı dik ve kuvvetli gelişen verimli bir çeşittir. Red Havenden 17 gün sonra olgunlaşır. Meyvesi yuvarlak, meyve eti sarı, sulu, çekirdek etten ayrı ve nakliyeye dayanıklıdır. Ortalama meyve ağırlığı 204 gr dır. Yetiştiriciliği Ege, Marmara ve kuzey geçit bölgelerinde önerilir.
• Glo Haven: Ağacı yarı dik gelişen verimli bir çeşittir. Red Havenden 14 gün sonra olgunlaşır. Meyvesi yuvarlak, meyve eti sarı, sulu, çekirdek etten ayrıdır. Ortalama meyve ağırlığı 213 gr dır. Yetiştiriciliği Ege, Marmara ve kuzey geçit bölgelerinde önerilir.

Geççi Çeşitler:

• Crest Haven: Ağacı yarı dik ve kuvvetli gelişen çok verimli bir çeşittir. Red Havenden 26 gün sonra olgunlaşır. Meyvesi yuvarlak, meyve eti sarı, sulu, çekirdek etten ayrıdır. Ortalama meyve ağırlığı 240 gr dır. Yetiştiriciliği Ege, Marmara ve kuzey geçit bölgelerinde önerilir.
• Monroe: En geç olgunlaşan ticari çeşidimiz olup Red Havenden 45 gün sonra olgunlaşır. Meyvesi basık, ortalama ağırlığı 244 gr dır. Meyve eti orta derecede sulu, az lifli ve nakliyeye uygundur. Çekirdek etten ayrıdır. Yetiştiriciliği Marmara ve kuzey geçit bölgeleri için tavsiye edilir.

Tüysüz Şeftali Çeşitleri:

• Armking: Red Havenden 26 gün önce olgunlaşır. Ortalama meyve ağırlığı 120 gr. Meyve eti sarı, sulu, az lifli, çekirdek ete bağlıdır. Yetiştiriciliği Ege, Marmara ve Akdeniz bölgelerinde önerilir.
• Crimson Gold: R. Havenden 8 gün önce olgunlaşır. Ortalama meyve ağırlığı 140 gr. Meyve eti sarı, sulu, az lifli, çekirdek ete bağlıdır. Yetiştiriciliği Ege, Marmara ve Akdeniz bölgelerinde önerilir.
• Fantasia: R. Havenden 28 gün sonra olgunlaşır. Ortalama meyve ağırlığı 165 gr. Meyve eti sarı, sulu, az lifli, çekirdek ete bağlıdır. Yetiştiriciliği Ege, Marmara ve Akdeniz bölgelerinde önerilir.
• Summer Super Star: R. Havenden 11 gün sonra olgunlaşır. Ortalama meyve ağırlığı 167 gr. Meyve eti sarı, sulu, az lifli, çekirdek etten ayrıdır. Yetiştiriciliği Ege, Marmara ve Akdeniz ile kuzey geçit bölgelerinde önerilir.
• Fairlane: R. Havenden 56 gün sonra olgunlaşır. Ortalama meyve ağırlığı 157 gr. Meyve eti sert sarı, sulu, az lifli, çekirdek ete bağlıdır. Yetiştiriciliği Ege, Marmara ve Akdeniz ile kuzey geçit bölgelerinde önerilir.

Çeşit Seçimi Yaparken Dikkat Edilmesi Gerekenler:

• İklim: Yetiştirilecek bölgenin iklimi çeşidin seçiminde önemli bir faktördür. Erkenci çeşitler soğuk iklimde, geççi çeşitler ise sıcak iklimde daha iyi sonuç verir.
• Toprak: Şeftali ağaçları derin, kumlu-tınlı ve iyi drene edilmiş topraklarda daha iyi gelişir.
• Hastalık ve Zararlılara Direnç: Bazı şeftali çeşitleri hastalık ve zararlılara karşı diğerlerinden daha dirençlidir. Yetiştirme bölgesinde yaygın olan hastalık ve zararlılara karşı dirençli çeşitler tercih edilmelidir.
• Meyve Kalitesi: Meyvenin büyüklüğü, rengi, tadı ve aroması gibi kriterler de çeşidin seçiminde önemlidir.

Dikkat Edilmesi Gerekenler:

Bu bilgiler genel bilgilerdir. Bölgenize ve yetiştirme şartlarınıza en uygun çeşidi belirlemek için bir ziraat mühendisine veya fidanlık uzmanına danışmanız tavsiye edilir.
Fidan alırken sertifikalı ve güvenilir fidanlıklardan almanız önemlidir.

Önemli Hastalık ve Zararlılar

Kırmızı Leke

Bir mantar hastalığıdır. Etmeni Polystigma ochraceum’dur. Yapraklarda ve meyvelerde kırmızı lekeler oluşturur. Hastalık ilkbaharda sürgünler ve yapraklarda küçük, yuvarlak, kırmızı lekeler şeklinde görülür. Lekeler büyür ve kahverengi bir renk alır. Yapraklarda deliklere neden olabilir. Meyvelerde de kırmızı lekeler oluşur ve bu lekeler büyüyerek meyveyi kaplar. Hastalıklı meyveler sertleşir ve çatlar.

Yaprak Biti:

Şeftali ve nektalinin en önemli zararlılarından biridir. Yaprak bitleri, sürgün ve yapraklarda koloniler halinde bulunur. Bitki özsuyuyla beslenirler ve zayıflamasına neden olurlar. Yapraklar sararır, büzülür ve dökülür. Yaprak bitleri ayrıca bal özü salgılar ve bunun üzerine isli mantar hastalığı gelişir.

Kabuklu Bit:

Şeftali ve nektalinin önemli zararlılarından biridir. Kabuklu bitler, gövde, dal ve sürgünlerde görülür. Bitki özsuyuyla beslenirler ve zayıflamasına neden olurlar. Kabuklu bitler ayrıca zayıf ve hastalıklı dallarda saklanır ve çoğalırlar.

Akdeniz Meyve Sineği:

Şeftali ve nektalinin önemli zararlılarından biridir. Ergin sinekler meyvelere yumurtlar ve larvalar meyvelerin içinde beslenirler. Larvaların beslenmesi sonucu meyveler çürür ve dökülür.

Hastalıklarla Mücadele:

• Hastalıklı bitki parçaları toplanıp imha edilmelidir.
• Bakırlı ilaçlar ve sistemik fungisitler kullanılabilir.
• Hastalık etmeni toprakta kalıcı olabildiğinden, aynı yerde tekrar şeftali ve nektarin yetiştirilmemelidir.

Zararlılarla Mücadele:

• Zararlıların doğal düşmanları korunmalıdır.
• Zararlıların popülasyonlarını izlemek için feromon tuzakları kullanılabilir.
• Kimyasal mücadelede, insektisitler dikkatli ve bilinçli bir şekilde kullanılmalıdır.

Dikkat Edilmesi Gerekenler:

• Hastalık ve zararlılarla mücadelede, tarım ilaçlarının bilinçli ve doğru kullanımı önemlidir.
• Tarım ilaçları kullanırken, ilaçların etiketlerinde yer alan talimatlara uyulmalıdır.
• Kimyasal mücadeleden önce, kültürel ve biyolojik mücadele yöntemleri tercih edilmelidir.

ZİRAAT FAKÜLTESİ
BBB302-Yumuşak ve Sert Çekirdekli
Meyveler
Prof. Dr. Hüsnü DEMİRSOY