Bireysel Katılım Sermayesi Teşvikleri Perspektifinde Melek Yatırımcı-Girişimci İlişkileri
Bireysel Katılım Sermayesi Teşvikleri Perspektifinde Melek Yatırımcı-Girişimci İlişkileri
Son zamanlarda adından sıkça söz edilen melek yatırımcı (angel investor veya business angel), ülkemizde de alternatif bir finansman tekniği olarak karşımıza çıkmaktadır. Farklı görüşler olmasına rağmen bu terimin ilk kez 1978 yılında New Hampshire Üniversitesi profesörlerinden William Wetzel tarafından yazılmış bir rapor ile ortaya atıldığı bilinmektedir.
Amerika ve Avrupa’da bu tarihten sonra hızla gelişmeye başlayan söz konusu finansal araç, ülkemizde de yakın bir tarihten itibaren gelişmeye başlamıştır. Özellikle girişimcilerin başlangıç sermayesi (start-up capital) ihtiyacının karşılanmasında önemini artırmaktadır. Ülkemizde, 15 Şubat 2013 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Bireysel Katılım Sermayesi Hakkında Yönetmelik” ile finansmana erişimde zorluk yaşayan başlangıç veya büyüme aşamasındaki girişimlerin, Bireysel Katılım Sermayesi aracılığıyla desteklenmesine dair usul ve esasları belirleyen yasal zemin oluşturulmuştur.
Bu yöntemde; “Kişisel varlıklarını ve/veya tecrübe ve birikimlerini başlangıç veya büyüme aşamasındaki şirketlere aktaran gerçek kişiler” olarak tarif edilen Bireysel Katılım Yatırımcısı (BKY), iş fikri ve planı olup da kendi işini kurmak isteyen veya halihazırda kurulu bir işletmesi olan girişimcileri desteklemek ve bununla birlikte işletmeye ortak olmak kaydıyla Bireysel Katılım Sermayesi (BKS) olarak tanımlanan finansmanı sağlamaktadır.
Son yıllarda Avrupa Birliği’ne katılım öncesi mali yardım aracı olarak 2007-2013 yılları arasında yürütülmüş olan 7. Çerçeve Programı ve devamı niteliğindeki 2014-2020 yıllarını kapsayacak Horizon (Ufuk) 2020 destek programları, TÜBİTAK, KOSGEB, Kalkınma Ajansları ve diğer bakanlık/kurumlarca sunulan teşvik ve destek unsurları, 15 Haziran 2012 tarihinde yürürlüğe giren “Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar” çerçevesinde, ülkemizde yatırımların önünün açıldığı, bu paralelde fikirlerin projelere döküldüğü bir seyir izlenmektedir. Buna karşılık ne yazık ki birçok iş fikri de sermaye unsurundan yoksun olmasından ötürü fikir olmanın ötesine geçememektedir. Böyle bir ortamda, iş fikirlerinin bir plan dahilinde hayata geçirilmesi için girişimcileri gerek finansal gerekse iş ve piyasa tecrübeleriyle destekleyecek BKY’lerin varlığı önem arz etmektedir.
Dünyada Bireysel Katılım Sermayesi (BKS) aracılığıyla desteklenen girişimlerden olan Microsoft, facebook ve youtube, Türkiye’de yemeksepeti, ustaeli, prisyn, çiçeksepeti, b-fit, geziong, kobimaster ve butigo bunlardan sadece birkaçını teşkil etmektedir. Bu noktada Bireysel Katılım Yatırımcısı (BKY) açısından Bireysel Katılım Sermayesi Yönetmeliği’nin içeriğini irdelemek gerekmektedir.
Yönetmelik; “BKY’ler, 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun değerlemeye ait hükümlerine göre hesapladıkları hisselerin tutarlarının %75’ini yıllık beyannamelerine konu kazanç ve iratlarından hisselerin iktisap edildiği dönemde indirebilirler.” hükmünü haizdir.
Bununla birlikte; Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, TÜBİTAK ile KOSGEB tarafından belirlenen araştırma, geliştirme ve yenilikçilik programları kapsamında, vergi desteği için Hazine Müsteşarlığına başvurulan tarihten itibaren projesi son beş yıl içinde desteklenmiş girişim şirketlerine iştirak sağlayan BKY’ler için bu oran %100 olarak uygulanacağı ve fakat yıllık indirim tutarının 1.000.000 TL’yi aşamayacağı hükmünü içermektedir.
BKY olarak bu tür bir yatırım yapmak üzere vergi desteğinden faydalanacak gerçek kişilerin BKY Lisansı’na sahip olmaları gerekmektedir. Bu lisansa sahip olmak için; “Yüksek Gelir veya Servete Sahip Yatırımcılar”ın; yıllık gayrisafi gelirinin 200.000 TL ve üzerinde, kişisel servetlerinin toplam değerinin ise 1.000.000 TL ve üzerinde olması, “Tecrübeli Yatırımcılar”ın; banka ve finansal kuruluşlarda fon veya portföy yöneticisi olarak ya da banka ve finansal kuruluşların küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin finansmanı, proje finansmanı veya kurumsal finansman birimlerinde, girişim sermayesi yatırım ortaklıkları dahil girişim sermayesi şirketlerinde müdür veya dengi bir pozisyonda ya da daha üst bir pozisyonda en az iki yıl iş tecrübesine sahip olan, lisans alınmadan önce son beş yıl içinde en az iki yıl, yıllık cirosu en az 25.000.000 TL olan bir şirkette genel müdür yardımcısı veya dengi bir pozisyonda ya da daha üst bir pozisyonda çalışan, BKY ağlarının birine lisans alınmadan önce en az bir yıl süreyle üyeliği bulunan ve müracaat sırasında Yönetmeliğin 26’ncı maddesinde belirtilen nitelikleri haiz halka açık olmayan en az üç şirkette BKY olarak ortak olan, başlangıç veya büyüme aşamasındaki şirketleri desteklemek amacıyla kurulmuş olan yurt içi kuluçka merkezlerinde ya da teknoloji geliştirme merkezlerinde en az iki yıl tecrübesi bulunan ve bu merkezlerdeki başlangıç veya büyüme aşamasındaki en az üç şirketin her birine en az 20.000 TL sermayesi olan bir nitelikte olması gerekmektedir.
Hazine Müsteşarlığı’na yapılacak ve Yönetmelik gereği 5 yıllık bir süreyi kapsayacak lisans başvurularında; Yüksek gelir veya servete sahip yatırımcılar için; başvuru ve özgeçmiş formu, ilgili şartları taşıdığını gösterir yıllık vergi beyannamesi, Tecrübeli yatırımcılar için; başvuru ve özgeçmiş formu, ilgili şartları taşıdığını gösterir gelir beyanı ve iş tecrübesini gösterir bir belge ibraz edilmesi şarttır.
Söz konusu desteklerden faydalanmak isteyen BKY’ler; Yönetmelikte belirtilen “yatırım yapılacak şirketin niteliği” hususlarını göz önünde bulundurmak ve ilgili alanlarda yatırım yapmak şartıyla, aşağıda bahsedeceğimiz üyesi olduğu BKY Ağı aracılığıyla Hazine Müsteşarlığına; Girişim Şirketi veya Girişimci ile üzerinde anlaştığı bir iş planı, esas sözleşme taslağı, ortakların kimlik bilgileri ve özgeçmişleri, ilgili girişimle herhangi bir ticari ve ailevi bağının bulunmadığını içerir taahhütname, ilgili düzenlemelere uyacaklarını içerir taahhütname ve araştırma, geliştirme ve yenilikçilik programları kapsamında projesi son beş yıl içinde desteklenmiş bir girişim şirketine yatırım yapılması halinde %100 vergi desteğinden yararlanılması için ilgili kurumdan alınmış durumu tevsik eden belge ile başvurmaları gerekmektedir.
Bireysel Katılım Yatırımcısı (BKY) Ağı; BKY ve girişimcilerin bir araya gelmelerini sağlayacak, ayrıntıları protokolle belirlenecek olan yeterli teçhizata sahip fiziki bir mekana sahip olan, BKY ağında girişimci tekliflerinin ön elemesini yapacak üniversite lisans mezunu en az bir kişiyi istihdam eden, BKY ağına üye en az beş lisanslı BKY’si bulunan ve bu BKY’lerin Yönetmelikte belirtilen nitelikleri haiz en az beş girişim şirketine ortak olan, bir internet sayfası ve veri tabanı olan, Hazine Müsteşarlığınca düzenlenen ilgili protokolü imzalamış olan oluşumları ifade etmektedir.
Ülkemizde ilgili faaliyetleri yerine getirmek üzere halihazırda Hazine Müsteşarlığı’na akredite olan Bireysel Katılım Yatırımcısı Ağı oluşumlarına örnek olarak; Galata Business Angels, METUTECH-BAN Teknoloji Yatırımcıları Ağı, LabX Girişimcilik ve Yatırım Danışmanlığı, BIC Angel Investments verilebilir.
Bu ağlara üye olan BKY’ler, bir iş fikri ve planına sahip olan girişimciler/girişim şirketleriyle bir araya gelerek gerekli şartların oluşmasıyla birlikte ortaklık kurabilmektedirler.
Söz konusu ortaklıkta girişimci asıl paya sahip olmakla birlikte, finansman ve deneyim unsurlarıyla katkıda bulunan BKY’ler Yönetmelik hükümleri nispetinde işletmeye ortak olurken, BKY Ağı bu noktaya kadar herhangi bir ücret talep etmemekle birlikte, kurumsal yönetime katkı sağlayarak üzerinde anlaşmaya varılacak küçük bir payla işletmeye ortak olabilmektedirler.
Girişimciler, iş planlarını gizlilik koşulları saklı kalmak kaydıyla online olarak bu ağlarla paylaşmakta, değerlendirilmelerini müteakip ön elemeden geçen iş planları sahipleri, BKY’lere ayrıntılı bir sunum yapmak ve üzerinde anlaşılmak amacıyla davet edilmektedirler.
Bireysel Katılım Sermayesi, Melek Yatırımcı (BKY) açısından finansal riski barındırmak kaydıyla yüksek getiri ve vergi indirimleri, girişimci açısından halihazırdaki iş fikrinin hayata geçirilmesi bakımından sermaye unsuru içermesiyle yeni bir alternatif finansal araç olarak gün geçtikçe varlığını hissettirmeye devam edecektir.
Çağan Cem Gezici
Teşvik ve Proje Uzmanı
Yazara Ait Kitabın Satış Linki
KOBİ’lere Büyük İşletmelere ve Girişimcilere Sağlanan Mali Destekler ve Hizmetler
http://www.kitapyurdu.com/kitap/default.asp?id=695862
