Yapay Deri Ürünleri Kazançlı İşler Arasında

Yapay Deri Üretimi – Suni Deri Ürünleri

Sıra dışı buluşsal örnekleri yakında klasik endüstrilerde de göreceğiz. Bunlardan biri de geleneksel hayvan derileri yerine ikame olacak yapay deri alanındaki şaşırtıcı inovasyonlar.

BUGÜN gelinen son noktada moda ve ayakkabı endüstrisinin ana girdilerinden olan ham deri için inovasyon olanakları hala sınırlı mı? Bence değil. Gen teknolojisiyle uyumlaştırılmış buluşlar 2015’te hızla artacak.

Tüm dünyada insan nüfusu artıp görece hayvan nüfusu azalınca hayvansal ürünler yerine buluşsal ikame anlayışı hız kazanmış durumda. Bunlardan biri de ihtiyacı giderek artan geleneksel hayvan derisi yerine yapay deri ürünlerinin çoğalması. İlk işaretler klasik hayvan derisiyle neredeyse aynı özellikleri taşıyan prototiplerin laboratuvar ortamında var edilmesi. Gelişmeler olası ihtiyaç boşluklarının doğal derinin birebir aynısı olan yapay derilerle karşılanması yönünde.

Küresel kapasite et temini amacıyla kesilen hayvanların derileriyle sınırlı. Açığı doğadaki yaban hayvanlarıyla karşılamak mümkün değil. Hem çevre koşulları hem de hayvan haklan aktivistleri buna izin vermiyor. Doğal yaşamı koruyan yasal mevzuat ise bu konuda hemen her ülkede ağır cezalar öngörüyor.

GÜNLÜK YAŞAMIN VAZGEÇİLMEZİ

Uluslararası literatürde ‘hide’ sözcüğü büyükbaş hayvan derileri için kullanılıyor. Küçükbaş hayvan derileri ise çok bilinen ‘skin’ sözcüğüyle dile getiriliyor. ‘Hide’ kapsamında daha çok inek, öküz, boğa gibi sığır cinslerinin derileri var. Manda da bu gruba dâhil. At, eşek, katır gibi tek toynaklılar da bu grubun üyesi. Bizde pek bilinmeyen ‘bufalo’ gibi manda benzeri yarı yabani hayvanlar da yine bu kapsamda.

Koyun ve keçi ise ‘skin’ adı verilen gruptaki bölümün temsilcileri. Üretimi geniş endüstriyel mahiyet taşımayan yılan, timsah, vizon derilerini de bu arada unutmamak lazım. Bunların derileri belli bir kategoriye girmiyor. Kendi özel adlarıyla anılıyor. Gergedan, kaplan, zebra, ayı, tavşan, tilki gibi vahşi doğa hayvanlarının avlanması yasak olduğundan piyasada şimdilik yerleri yok gibi.

Son yıllarda küresel üretimde büyük değişiklikler görüldü. Yapılan projeksiyonlar doğal deri kullanımının zorunlu olarak giderek küçüleceğini gösteriyor. Fakat tarihsel süreçte daima statü sembolü olan doğal deriye olan talebin geçmişten çok daha fazla olacağını gösteriyor. Doğal derinin çabuk eskimemesi, nefes alıp vermesi, insan fizyolojisine uyumluluğu ona olan talebi giderek arttırıyor. Ayrıca, doğaya dönüşün günümüzde yükselen trend haline gelmesi de artan talebi kamçılıyor.

DOĞAL DERİYE AŞIRI TALEP VAR

Asya, Kuzey ve Güney Amerika’da hayvancılık çok gelişmiş olmasına rağmen küresel üretim giderek azalma eğiliminde. Oysa modern çağların öncesinde halklar giysilerini, çadırlarını hatta taşıt araçlarını deriden yapar, nüfus görece düşük olduğundan doğadaki denge korunurdu. Şimdi öyle değil. Deriye aşırı talep hayvancılık endüstrisiyle ilgili bir problem haline gelmiş durumda. Çünkü nüfus artıyor, bu hıza hayvancılık sektörü yetişmekte zorlanıyor. Ayakkabı, çanta ve moda aksesuarlarının büyük bölümü hala doğal deriden yapılıyor, lüks mobilya ile otomotiv endüstrisinde de doğal deri statü sembolü olarak tercih ediliyor.

Endüstriyel kolaylıklar sağlansa da geleneksel yöntemlerin zor tarafları yok edilmiş değil. Maliyeti arttıran en önemli unsur bunlar. Önce ham deriler ‘epidermis’ adı verilen yapışkan ve yağlı katmanlarından temizleniyor.

(Endüstride bu işi yapan spiral özellikli bıçaklara sahip gelişmiş makineler var.) Sonra zahmetli uygulama aşamaları başlıyor. ‘Tabaklama’ (sepi) işleminin böylece ilk aşamasına geçilmiş oluyor.

Uzunca bir süre gerekli kimyasallarla muamele edilen deriler sülfür veya kireç orijinli çözeltilerle terbiye ediliyor. Sonra ham deri çeşitli enzimlerin yer aldığı eriyikler içinde yumuşatılıyor. Fakat asıl yorucu işlem tabaklama aşamasının inceliklerinde. Tabaklamada tanen içeriği yüksek bitkiler ya da krom gibi mineral orijinli maddeler giriyor devreye. Son zamanlarda daha etkili Endüstriyel tabaklama yöntemleri kullanılıyor olsa da bu işin temeli genellikle böyle.

YARI SENTETİK BULUŞLAR

Bizim piyasamızda suni deri olarak bilinen oldukça dayanıklı çeşitler olmasına rağmen, günlük yaşamda doğal derinin yeri bambaşka.

Sentetik deriler plastik ve nonwoven endüstrilerinin temellendirdiği büyük işletmelerde üretiliyor.

Çoğu akrilik, polyester, polyvinil, polyuretan gibi maddelerin değişik formları halinde. Fakat hiçbiri moda dünyasının ‘tuşe’ adını verdiği temasla hissedilen o deri sıcaklığını sağlayamıyor.

Yapay ürünler bir maroken, süet, vidala ya da rugan değil elbette. Moda, ayakkabı ve mobilya sektöründe kalite deyince doğal deri hala bir altın standart… Dünyada doğal deri fiyatları giderek artma eğiliminde. Arz talep meselesi geleceğin büyük sorunu.

Peki, ihtiyacı karşılamak, olası boşlukları doldurmak için ne yapmalı? İşte meselenin püf noktası tam da burada: Bugün uluslararası patent ofislerinde onlarca yeni proses ve buluş var. İşin ilginç yanı son yıllarda bunların en orijinallerini ve ticari hale dönüşmesi muhtemel olanlarını genç buluşçular gerçekleştiriyor. Fakat bu buluşlar henüz doğal deriden ayırt edilemeyen standartlara ulaşmış değil.

Önerim, ülkemizin de bu buluş dünyasına katılması. Doğal derinin ‘tuşe’ ve ‘işlenebilirlik’ özelliklerine sahip ‘tıpkısının aynısını’ yapacak buluşçular sermayedar ortakların inanılmaz ilgisine kavuşacak, hem de bir devrime imza atmış olacaklar. Bugün buluşsal dünyanın en parlak inovasyonlarından biri doğal deriye alternatif olabilecek yeni bir patent beklentisi. Bu onurun sahibi neden yeni kuşak Türk araştırmacılar olmasın?

• Henüz endüstriyel hayata geçmemiş patentlerin çoğunu selülozik ham maddeler, mikro gözenekli doğal elyaflar ve modifiye doku teknikleri üzerinden geliştirilen prosesler oluşturuyor. Bunların yanı sıra gelişmiş polimer elyaf teknikleri de dikkat çekiyor. Fakat bu tür tekniklerin temelinde gen teknolojisiyle geliştirilen yapay dokuların endüstriye uyarlanmış biçimleri henüz yok.

• Küresel deri pazarı yan ürünleriyle birlikte yaklaşık 300 milyar dolarlık bir hacme sahip. Bu rakam 2050 yılında 450 milyar dolara ulaşacak. Türkiye dünyanın en önemli ihracatçılarından biri. Adı deri mamullerinin üstün kalitesiyle anılıyor. Toplam ihracat gücünü kendi yaratacağı buluşların devreye girmesiyle en az 10 misli arttırması mümkün. Bu konuda gizli bir yarış var. Başta Amerika olmak üzere, Çin ve İtalya şimdilik başı çekiyor.

• Dünyada mega trendlerden biri sürdürülebilirlik olgusu. Sürdürülebilirlik ise doğala özdeş endüstriyel ürünlerin keşfine bağlı. Bu yeni anlayış değişimin en önemli nedenlerinden biri. Buluşsal patentler hem büyük rakamlarla tedavül edilebiliyor, hem de yatırımcı ve kreditörlere büyük servet kazandırıyor. Günümüz dünyasında ise sürdürülebilirlikle ilgili ilk on değişim beklentisinin içinde deri sektörü de var.

Nur Demirok