Farklı iş yapan daima kazanır

Farklı iş yapmak orijinal fikirlerle beslenen buluşçuluk kültürüne dönüştü. Sürünün peşine takılıp bilineni kopya etmek artık para etmiyor. Önemli olan çizgi ötesi işler yaratmak…

Farklı iş yapan daima kazanır

HER zaman söylüyorum: Girişim kültürünün temelinde buluşçuluk ve farklılık yatıyor. Kimselerin bilmediği yararları keşfedip herkesten önce hayata geçirmek gerekiyor.

Önce girişimciliğin bugünkü hale gelmesinde rol alan unsurları kısaca tekrar hatırlayalım: Cumhuriyete gelene kadar bu topraklarda girişimcilik nedir bilinmiyordu. İlk kıpırtılar son dönemlerinde Osmanlı ya borç veren Galata bankerlerinin dış kaynaklı projeleriyle başladı. Çoğu proje stratejik unsurlara sahipti ve borçlanmaya dayalı faiz gelirleri birilerini ihya ediyordu. Sürekli savaşa zorlanan Osmanlı hükümeti borç üstüne borç almak zorunda kalıyordu.

Ekilen topraklardan zorla vergi toplanması zayıf Osmanlı ekonomisinin savaş giderlerini karşılayamıyor, sermaye birikimi olmadığı için bu topraklarda en basitinden toplu iğne bile üretilemiyordu. Endüstriyel denebilecek yatırımlar ile bugün anladığımız manada girişimcilik yoktu. Sadece ‘Ahilik’ geleneğine dayalı birbirini taklit eden çarşı işi esnaflık bilinirdi.

Uluslararası ekonomiden ve mâliyeden anlayanların sayısı ise parmakla gösterilecek kadar azdı. Dış ticarette zaten Türk yoktu. Çoğunlukla İstanbul’da olmak üzere İzmir, biraz da Mersin gibi birkaç Anadolu kentinde gayrimüslimler ticareti yönlendirirdi.

Sonunda kapitülasyon sarmalı içinde fukaralaşan imparatorluk sonu gelmez savaşlarla içten ve dıştan çökertildi. 1854’te Kırım Savaşı nedeniyle alman ilk borçla başlayan yüklü taksitlerin sonuncusu ancak Cumhuriyet döneminde, tam 100 yıl sonra 1954’te ödenebildi. 1923’te kişi başına milli gelir 80 dolar, bugün ise 11 bin doları geçmek üzere.

GİRİŞİMCİLİK KÜLTÜRÜ

Peki, bu arada Avrupa’da ne oldu? Avrupa, 19’uncu yüzyılda zirve yapan aykırı düşüncelerin yarattığı reformcu kültürle endüstriyel süreci keşfetti. Refah devletinde sömürgeciliğin rolü olsa da orta sınıftan girişimciler daima farklı iş yapma kültürünü benimsediler. Böylece Avrupa’da orta sınıfın yarattığı burjuvazi ticarette buluşçuluğun önünü açtı.

Amerikalılar ise girişimciliğin metodolojisini Yeni Dünya’ya taşıdılar. 1929 krizinden sonra aykırı düşünenlerin sayısı çoğaldıkça, toplumun iş yaratma kapasitesinde patlama oldu.

Bugün bilinenin aksine sadece enformasyor teknolojisinde büyük sermayenin değil, orta sınıftan girişimci kafaların rolü var. Batının girişim kültüründe her şeyi farklı perspektiften görmenin bir disiplin olduğuna çoğu insan inanıyor. Batılı girişimciler herkesin gittiği yola sapmayan, kendi yolunu bizzat yaratan ‘buluşçu’ insanlar. Hukuk, sanat, politika ve daha nice alanlarda ‘aykırı kişilikler’ topluma yeni perspektifler kazandırıyor. Örneğin, Amerikan toplumunda ‘aykırılık olgusu’ girişimcilere özgü bir nitelik..

‘Amerikan rüyası’ olarak adlandırılan ekonomik refahın temelinde yaratıcı buluşçularm dünyası gizli. Bu gerçeği anlamak için sayısı yüz binleri bulan ticari patentlere bakmak kâfi.

GENÇ KUŞAK ŞANSLI

Geçek olan şu ki, sürü psikolojisi içinde taklil yoluyla bir yere yarılamıyor. Türkiye artık bu zorlu sarmalın dışında. Cumhuriyetin yeni nesil dalgasıyla başlayan buluşsal temelli girişimcilik 1990’lardan itibaren büyük patlama yaptı. Bunda siyasetin değil, enformasyon teknolojisiyle başlayan küresel sürecin etkili olduğu söylenebilir.

Yakında 1990’lardan itibaren dünyaya gelen yeni nesil arasından dünya çapında ses getiren girişimciler çıkacak. Buna bir süre önce tanıklık ettiğimi daha önce de söylemiştim. Büyük jürisinde üye olarak yer aldığım Finansbank’ın ‘Geleceğin Patronları Yarışması’ bu görüşümü iyice pekiştirdi. Bilkent Üniversitesi’nin ‘Fikirden Değere’ (FİDE) Girişimcilik Eğitim Programı sayesinde ortaya çıkan örnekler incelenmeye değer. Yeniden hatırlatırım. Finansbank’m ödüllendirdiği bu projelerin hemen hepsi orijinal, farklı ve yaratıcı…

Kısacası, Türkiye iş dünyasında artık yaratıcılığı keşfediyor. Bir iş kurma hayali içinde olan yeni nesil aykırı düşünmekle kalmıyor, toplum belleğindeki düşünce kalıplarını yok edip, başka dünyalara yelken açıyor. Belli tabulara karşı çıkmanın, bazı mitosları eleştirmenin temelinde bu gerçeğin ışımaları var. Artık gelinen bu noktada sürü psikolojisinin kuralları geçmiyor.

EĞİTİM GEREKLİ

Yenilik ve farklılığı anlamayanlar, ister şirket ister birey olsun, zamanın çarkları arasında öğütülmeye mahkûmlar, işte Türkiye’de genç kuşağın sezgileri ve atılım ruhu, tüm olumsuzlukları yavaş da olsa değiştiriyor. Farklı iş yapmak sadece iş kurmakla ilgili bir kavram değil.

Girişim ve buluşçuluk tekniğini bilenler her alanda olduğu gibi şirket kültüründe de farklılık yaratıyor. Özellikle ürün geliştirme, organizasyon, fiyatlandırma, dağıtım ve tanıtım gibi giderek karmaşıklaşan unsurlar onların sayesinde dünya standartlarını yakalıyor. Girişimcilikte buluşçuluğu ve farklılığı yaratmak biraz da bu işin kendine özgü tekniğinde gizli. Her şeyden önce psikolojik bir yenilenmeden geçmek lazım. Girişimci beyninde aykırı fikirlerin aydınlattığı ampulün yanması en çok 30-45 yaşları arasında görülüyor.

Unutmayalım ki buluşçuluğun kuralları modern dünyada daha okul sıralarında insanlara aşılanıyor. Aykırı düşünmenin erdemi genç yaşlarda verilen eğitimle ortaya çıkıyor. Buluşçu girişimcilik, çizgi ötesi bir dünya yaratmanın çağdaş olgusundan başka bir şey değil. Eğitim sistemimizde bu konuyu ders olarak işlemek yararlı olabilir.

Karmaşık teknolojilere dayanmayan yaratıcı girişimlere, kendi kolay işler portföyümden geçmişte yayınlanmış birkaç basit örnek:

■ İhracat amaçlı katma değer için yeni bir adım: Kırmızıbiber Yağı!

■ Mevcut işinizi bir kademe yükseltmeye hazırlanın: Midye çiftliği balık çiftliklerine alternatif olabilir mi?

■ Ağır metallerden arınmış ‘Natural Fish Oil’ için hammadde bizim sularımızda.

■ Tavuk çiftlikleri dikkat! Daha fazla ihracat için ’Edible Collagen Povvder’ tesisini nasıl kurarsınız?

■ Siyah havuçta yaşam var!

■ Konsantre tesisi kurmanın tam zamanı

■ Genç tüketiciler için en yeni trend: Meyve pulpundan ketçap üretimi.

■ Gevena: Kalorisiz tatlandırıcılara Anadolu orijinli bitkisel takviye!

■ KOBİ’ler ‘electroplating1 işlemiyle ürünlerinizi sonsuza kadar parlatın.

■ Zor seçim: Tavuk çiftliği mi? Hindi çiftliği mi?

■ Karbon nanotüplerle neler yapılabilir?

■ Hobi hayvanı yetiştiriciliğinde yeni bir trend: Pony çiftlikleri.

■ Seralarınızı açık hava reklam platformuna dönüştürün. Yeni ‘giydirme1 teknikleri.

■ ’Pestil’den ‘pastil’e! Şekerleme üreticileri için ilginç bir proses önerisi.

■ Kola’ya karşı ‘Root Beer! Hammaddesi bizim topraklarımızda!

■ Kırmızı pirinç kolesterol dengesini sağlayan en iyi bitkisel takviye kaynağı.

■ Un fabrikalarına verimlilik önerisi: Glüten üretin ihracat kazancınız artsın!

■ Pirinç üreticileri dikkat! Pirinç unundan pirinç sütüne giden sağlık anahtarı sizin elinizde.

■ Patates tarımında yüksek kârlılığın yolu tatlı patatesten geçiyor.

■ Gurme mutfaklara yeni bir armağan: Meyve sirkesi ve kolay üretim teknolojileri.

■ ‘Hafif şeker1 üretiminde gelecek var: Düşük kalorili kristalize şeker üretimi için bilinmeyen fırsatlar.

■ Yeni nesil kazançlı bir iş: Yem fabrikaları için yosun platformu.

■ Sert buğdaya geçin kazancınız artsın! Türkiye’nin sert buğday haritası ve sert buğdaydan üretilen ilginç ürünler.

Nur Demirok