İspanya’daki kuraklık zeytinyağında fırsat yarattı

Ispanya’daki kuraklık zeytinyağında fırsat yarattı

Dünyanın en büyük zeytin ve zeytinyağı üreticisi Ispanya bu yıl yaşanan kuraklık Türkiye’ye yaradı. Geçen sezon 19 bin ton zeytinyağı ihracatı gerçekleştirip 65 milyon dolar gelir elde eden Türkiye bu sezon rekora koşuyor.

Daha sezon bitmeden 82 bin tonluk zeytinyağı ihracatı yaptık ve 258 milyon dolar kazandık. Sezon sonunda bu rakamın 280 milyon dolara çıkacağı tahmin ediliyor.

Türkiye’nin zeytinyağı ihracatında bu yıl büyük bir sıçrama var. Geçen sezon 19 bin 203 ton zeytinyağı ihracatı gerçekleştirip 64,8 milyon dolar gelir elde eden Türkiye, bu yıl daha sezon bitmeden bu rakamları 4’e katladı. 2012-2013 sezonunun geçen kasım ayındaki başlangıcından ağustos ayı sonuna kadar 81 bin 783 tonluk zeytinyağı ihracatı yapıldı ve bundan 258,5 milyon dolarlık gelir elde edildi. Sezonun sona ereceği 31 Ekim’e kadar bu rakamların 90 bin tona ve 280 milyon dolara çıkacağı tahmin ediliyor.

Türkiye’nin zeytinyağı ihracatındaki artışın temel nedeni olarak, sektörün hakim ülkesi konumundaki Ispanya’nın yılda ortalama 1 milyon tonluk üretim miktarının kuraklık yüzünden 650 bin tona düşmesi gösteriliyor. Buna bağlı olarak fiyatların da bin 900-2 bin Euro/ton seviyelerinden 2 bin 500-2 bin 700 Euro/ton seviyelerine çıktığı belirtiliyor. Bu nedenle Ispanya’daki büyük firmaların dökme alım yapmak üzere dış pazarlara yö-tıeldiği ve bu süreçte Türkiye’nin önemli bir tedarikçi durumuna geldiği vurgulanıyor.

Bu noktada Türkiye’nin özellikle dökme zeytinyağı ihracatında ciddi artışın gerçekleştiği belirtiliyor. Gerçekten de dökme zeytinyağı ihracatında şu ana kadar yaşanan artışın 16 katı bulduğu dikkati çekiyor.

UÇTE BİRİ ISPANYA’DAN

Dünya zeytinyağı üreti birini gerçekleştiren İspanya’da^yaşa-nan gelişmelerin sektörü ciddi anlamda etkilediğini söyleyen Tariş Zeytin ve Zeytinyağı Birliği Başkanı Cahit Çetin, 2012-2013 dünya zeytinyağı üretim sezonunun 2005-2006 sezonuyla benzer özellikler gösterdiğine dikkat çekiyor. O dönemde de Ispanya’daki üretimin kuraklık nedeniyle gerilediğini ve Türkiye’nin zeytinyağı ihracatının artış gösterdiğini hatırlatıyor.

Dünyanın en büyük zeytinyağı ithalatçılârı İtalya ve ABD. İtalya yılda 500 bin tonun ABD ise 250 bin tonun üzerinde ithalat yapıyor. Fakat İtalyanların ABD’den farkı ihracatta da başa geçmesi ve Ispanya’dan sonra ikinci sırada yer alması. İtalya, dökme olarak ithal ettiği zeytinyağını markalı ürüne çevirerek ihraç ediyor. ABD ve İtalya Türk zeytinyağı sektörünün ihracat yaptığı ülkeler sıralamasında da başlarda yer alıyor.

Cahit Çetin, bu sezon itibariyle Türkiye’nin yüksek miktarda dökme zeytinyağı ihraç ettiği ülkeler hakkında şunları söylüyor: “Ispanya özellikle üretimdeki açığını ithalat yoluyla telafi etmeye yöneldi. İtalya da dünyada zeytinyağı sektöründe en markalaşmış ve ülke imajını güçlendirmiş oyuncu konumunda. Sürekli olarak dökme ürün alıp ambalajlayarak ihracat gerçekleştirmekte. Bu yıl Türkiye İtalya için de önemli bir tedarikçi konumuna geldi.”

POTANSİYELİN ALTINDAYIZ

Türkiye geçen yıl 206 bin ton zeytinyağı üretti. Önceki yıllarda dalgalı bir seyir izleyen zeytinyağı üretiminin son dört yıldır istikrarlı bir şekilde arttığı dikkati çekiyor. Bunda daha önce çok dalgalanan zeytin üretiminin istikrara kavuşmasının etkisi bulunuyor.

Türkiye’nin uzun vadede 700 bin tonluk zeytinyağı üretimi hedefi var. Son yıllarda zeytin ve zeytinyağı üretiminde görülen istikrarlı artış bu açıdan umut veriyor. Sektör temsilcileri, “Yeni plantasyonlar da göz önüne alındığında Türkiye’yi sektörde en büyük ikinci ülke konumuna getirecek olan 700 bin ton üretim hedefine emin adımlarla ilerlendiğini görmekteyiz” diyor.

Türkiye’nin zeytinyağı üretiminin potansiyelinin altında olduğu söylenebilir. Son beş yılın verilerine bakıldığında, dünyanın en büyük üç zeytin üreticisi olan İspanya, İtalya ve Yunanistan’ın zeytin üretiminin yüzde 15-20’si kadar zeytinyağı ürettiği ve bu alanda da ilk üç sırayı aldığı görülüyor.

Dünya zeytin üretiminde dördüncü sırada olan Türkiye ise bunlann ancak yüzde 10’unu zeytinyağına çeviriyor. Türkiye hasat ettiği zeytini en azından Yunanistan ölçüsünde zeytinyağına yöneltse 300 bin tonluk üretimi çoktan aşacaktı.

Ancak bu potansiyele ulaşılabilse bile uzun vadedeki 700 bin tonluk üretim hedefinin yakalanabilmesi zaman alacak gibi görünüyor. Sektör temsilcileri bu noktada dökme zeytinyağı ithalatını da hedefe ulaşmada kullanılabilecek seçenekler arasında görüyor.

HEDEF 3,8 MİLYAR DOLAR

Ülkemizdeki zeytin ağacı sayısı son 10 yıldaki yeni fidan dikimleriyle birlikte 100 milyondan 158 milyona ulaştı. Sofralık zeytinin üretiminin 2-3 yılda 650-700 bin tona, zeytinyağı üretiminin ise 400-450 bin tona ulaşmasını beklediklerini söyleyen Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği Başkanı Ali Nedim Güreli, “Sektörümüzün 2023 yılı ihracat hedefi 3,8 milyar dolar. Bu hedefin yakalanabilmesi, sürekli ve sürdürülebilir bir ihracat imkanı yaratılması için ‘Dahilde îşleme Rejimi’ kapsamında zeytin ve zeytinyağı ithalatına izin verilmesi önem arz ediyor” diyor.

2007 yılında kurulan Zeytin ve Zeytinyağı Tanıtım Komitesi de Türk zeytinyağını dünya pazarlarına tanıtmak için önemli gıda fuarlanna katılıp çeşitli tanıtım faaliyetleri yürütüyor. Hedef pazarlan olarak seçilen ABD, Kanada, Japonya, Avustralya, Rusya, Güney Kore, Hindistan, İngiltere, Romanya, Çin gibi ülkelerde tanıtım için çalışmalar yürüttüklerini belirten komite başkanı Metin Ölken, bu yıl sonunda Türkiye’nin zeytinyağı ihracatının rekor seviyeye ulaşmasını beklediklerini söylüyor. Ölken, “Türkiye, yakın gelecekte 700 bin ton zeytinyağı ve 1,2 milyon ton sofralık zeytin üreten bir ülke konumuna gelecek. Bu üretimi ihracat yanında güçlü bir iç piyasa ile ekonomiye kazandırabiliriz” diyor.

İspanya’daki kuraklık yüzünden bu yıl Türk zeytinyağının dış pazarlarda daha fazla satış şansı bulması bu tanıtım faaliyetlerinin daha başarılı olması için de fırsat yaratmış bulunuyor.

Özlem Bay Yılmaz / Ekonomist Dergisi