Elektrik şebekelerine 10 milyar harcanacak
Elektrik şebekelerine 10 milyar harcanacak
Geçtiğimiz günlerde dört bölgenin devir işleminin tamamlanmasının ardından özelleşen elektrik dağıtım bölgesi sayısı 18’e çıktı. Bölgeleri devralan şirketler yatıran atağına kalktı. 20-30 yıllık yaşlı şebekeleri yenilemeye koyulan şirketlere EPDK, 2011-2015 yıllan arasmda 8.5 milyar liralık yatıran koşulu getirdi. Buna karşı şirketler 2015 sonunda 10 milyar liralık yatıran yapmayı öngörüyor.
İhalelerin ‘değişmez üçlüsü’ olarak anılan Cengiz-Kolin-Limak, toplam 2.5 milyar dolar verdikleri ve toplam abone sayısı 6 milyonu bulan Boğaziçi ve Akdeniz Elektrik’i geçtiğimiz günlerde devraldı. Ardından Aras ve Dicle Dağıtım, yeni sahiplerine resmen geçti.
Böylece özelleşen elektrik dağıtım bölgesi sayısı 18’e çıktı. Özelleştirilmesi sözkonu olan 18 dağıtım şirketinden 15’inin de özel sektöre devri tamamlanmış durumda. Ağustos ayının başına kadar da Türkiye’deki 21 dağıtım bölgesinin tamamı özel sektörün eline geçerek dağıtım özelleştirmeleri tamamlanmış olacak.
Özelleştirmelerin ardından gündeme gelen konuların başında ise özel sektöre devredilen şebekelerin yaşlı olması geliyor. Devralman şebekelerin ortalama yaşları 20 ila 30 yıl arasında değişiyor. Şebekelerin yaşı hem kayıp-kaçak yönünden hem de sisteme verilen enerjinin kalitesi bakımından oldukça önem taşıyor. Bu nedenle yaşlı şebekelerin yenilenmesi gerekiyor.
Dağıtım bölgelerinin kamunun elinde olduğu 2006 — 2010 yılları arasında yapılan şebeke yatırım tutarı 3 milyar TL. Özelleşme sürecinin hızlandığı 2011- 2015 yılları arasında ise EPDK’nın özel sektör dağıtım şirketlerine zorunlu kıldığı yatırım tutarı ise 8.5 milyar TL. Elektrik Dağıtım Hizmetleri Derneği (ELDER) Yönetim Kurulu Başkanı Nihat Özdemir, “Yatırım miktarı ilk 5 yılda 3 milyar lirayken, ikinci 5 yılda ise 8.5 milyar liraya çıkıyor. 2011’den bugüne kadar yaptığımız yatırım miktarı 2.2 milyar lirayı aştı. 2015’in sonunda şebekelerimize 10 milyar liralık yatınm yapacağız. Bu yatırımların sonunda 20-30 yaşında olan şebekelerin ortalama yaşlan 12’ye kadar düşmüş olacak. Yani şebekelerimiz gençleşecek. Bu yatırımların geri dönüşünü 10 yılda alacağız” diye anlatıyor.
KAYIP-KAÇAKTA DÜŞÜŞ
2011 yılının başında Türkiye’de kayıp kaçak oranı ortalama yüzde 17’ydi. Son iki yılda yapılan yatırımlar ve özelleşen 13 bölgenin katkısıyla 2012 yılının sonunda kayıp-kaçak oranı yüzde 13’e düştü. 2002 yılında 120 milyar kWh olan Türkiye’nin elektrik tüketiminin 2012 yılında 240 milyar kWh’ye yükseldiği göz önüne alındığında, 4 puanlık iyileşmenin yaklaşık 10 milyar kWh’ye denk geldiği görülüyor. Kayıp kaçak oranında bu azalışın Türkiye için 2 milyar TL’lik bir kazanç anlamına geldiğine vurgu yapan Özdemir, şunlan ekliyor:
“Kayıp-kaçaktaki bu azalışlar tarifeye yansıtılıyor. 2013 yılında kayıp-kaçakta Türkiye ortalaması yüzde 12 olarak hedeflendi. Özelleşmiş 13 bölgenin kayıp-kaçak oranlannın ortalaması yüzde 9-8. Dicle ile Van Gölü dağıtım bölgeleri kayıp-kaçak ortalamasını yükselten iki önemli dağıtım bölgesi. Bu iki bölge yüzünden Türkiye’nin kayıp-kaçak oranı yüzde 13’e yükseliyor.”
4 MİLYON SAYAÇ DEĞİŞECEK
Türkiye’nin kayıp-kaçak ortalaması önümüzdeki iki yıldan sonra yüzde 10’lann altına düşecek. Bu sağlandığı takdirde şebekeler, AB üyesi ülkelerdeki şebekeler seviyesine ulaşmış olacak. Öte yandan 2023 yılına kadar Türkiye’nin elektrik tüketimi bugünkü seviyenin iki katına çıkarak 500 milyar kWh’ye ulaşacak. Bunun için üretim ve dağıtım sektörlerinde 100 milyar doların üzerinde yatırım gerçekleştirilmesi gerekiyor.
Elektrikte her gün 06.00-17.00, 17.00-22.00 ve 22.00-06.00 arasında uygulanan üç tarife bulunuyor. 17.00-22.00 saatleri arasındaki tarife en pahalı, 22.00-06.00 saatleri arasında uygulanan ise en ucuz olanı.
Bugün 10 yıllık süresi dolan sayaçların büyük bir bölümü mekanik sayaçlar ve bu sayaçlarda vatandaşın bu üçlü tarifeyi kullanması mümkün değil. Ancak mekanik sayaçlarını değiştirip elektronik sayaçlara geçenler, elektrik faturalannda önemli bir düşüş sağlıyor. Toplam 3 5 – 4 milyon arasında sayacın değişeceğini belirten ELDER Genel Sekreteri Uğur Yüksel, “Eskimiş sayaçlann değiştirilmesi görevi dağıtım şirketlerine verildi. Hem sistemdeki toplam kayıp açısından hem de vatandaşın üçlü tarife sistemine geçerek daha ucuz elektrik faturalarına ulaşması için elektronik sayaçlara hızla geçilmesi gerekiyor. Sayacınızı değiştirsek bile faturanızda herhangi bir bedel görmeyeceksiniz” diyor.
Eski sayaçlann ayar bedelinin 72 TL, sayaçlann değiştirilmesinin ise 49 TL olduğu; yani eski sayaçların değiştirilmesinin ayarlanmasından daha ucuza geldiği vurgulanıyor.
AB’DE 300 PROJE YAPILDI
Avrupa’da son 10 yılda 300 kadar akıllı şebeke projesine yaklaşık 5.5 milyar Euro yatırım yapıldığını söyleyen Deloitte Türkiye Enerji ve Doğal Kaynaklar Endüstri Lideri Uygar Yörük, şunları anlatıyor:
“Örneğin; Avustralya devleti, ‘akıllı şebeke, akıllı şehirler’ projesine 52.5 milyon Euro ayınmş. ABD’de ise akıllı şebeke yatırımlarının önümüzdeki 20 yıl içindeki toplam maliyetinin 338 – 476 milyar dolar arasında olması bekleniyor. Çin’de 2009 – 2020 yılları arasında akıllı şebeke teknolojisinin geliştirilmesi için 101 milyar dolar yatırım planlamış durumda.”
BÜYÜK PAZAR YARATTILAR
Dağıtım şirketlerinin şebeke yenileme çalışmalarına paralel olarak altyapı hizmetleri veren teknoloji şirketleri de işlerinde hareketlilik yaşıyor. Atos da bunlardan biri. Türkiye’nin 2023 vizyonu çerçevesinde, yenilenebilir enerji kaynakları ve akıllı şebekelere (Smart Grid) geçiş sürecinin hızlanacağını düşünen Atos Türkiye Yönetim Kurulu Başkanı ve CEO’su Orhan Akbulut,
“Bugüne kadar Türkiye’de oluşturduğumuz çözümlerle yaklaşık 4 milyon abonelik bir altyapının yönetilmesi sağlanıyor”diyor.
Çoruh EDAŞ, Fırat EDAŞ ve Trakya EDAŞ bölgesinde, elektronik sayaçların otomatik olarak okunması, faturalandırılması, raporlanması ve kayıp kaçak takibi gibi işlemlerin yapılmasını sağlayan otomatik sayaç okuma sistemleri (OSOS) projelerini yürüten Viko ise; bu zamana kadar 25 bin adedin üzerinde OSOS projesi gerçekleştirmiş.
Kayseri, Ankara ve Konya’da altyapı sistemleri bulunan Siemens ise Ankara’daki projesini Enerjisa’nın bölgedeki elektrik dağıtımını üstlenmesinin ardından iki kez yükseltmiş durumda. Yılsonunda 900 trafo merkezini izleyecek kapasiteye erişilmesi planlanıyor. Sakarya ve Kocaeli illerinin elektrik dağıtımını üstlenen SEDAŞ’a proje gerçekleştiren şirket ayrıca; Aydın, Denizli ve Muğla bölgelerinde faaliyet gösteren AYDEM’in ihalesini de kazanmış bulunuyor.
Çamlıbel EDAŞ, Uludağ EDAŞ, Meram EDAŞ, Başkent EDAŞ ve AKEDAŞ da projelerinde Siemens’i tercih eden kurumlar arasında. Siemens’in ‘SCADA DMS’ adı verilen modern dağıtım altyapıları devam edenlerle birlikte 7 bölgede uygulanıyor.
Özlem Bay Yılmaz
